Người dân, doanh nghiệp có thể truy cập Cổng Pháp luật quốc gia (https://phapluat.gov.vn) để nghiên cứu và góp ý.

Theo Bộ Tư pháp, thực tiễn cho thấy có tình trạng trả giá cao bất thường rồi bỏ cọc, thông đồng dìm giá, thao túng giá trong đấu giá quyền sử dụng đất tại một số địa phương. Những hành vi này làm méo mó thị trường bất động sản, tiềm ẩn rủi ro cho an ninh, trật tự xã hội và môi trường đầu tư kinh doanh.

Nguyên nhân chủ yếu là mức tiền đặt trước quá thấp (tối đa 20% giá khởi điểm), khiến nhiều người tham gia đấu giá với tâm lý “đánh cược”: nếu không xoay được vốn thì chấp nhận bỏ cọc. Thời hạn nộp tiền kéo dài và khan hiếm đất nền tại các đô thị lớn cũng tạo điều kiện để một số đối tượng “thổi giá” nhằm trục lợi. Đã có những cuộc đấu giá ghi nhận giá trúng cao gấp hàng chục lần giá khởi điểm, nhưng cuối cùng bị hủy vì người trúng không nộp tiền.

Để khắc phục, dự thảo Nghị quyết đề xuất nâng mức tiền đặt trước lên 10% – 50% giá khởi điểm. Mức cụ thể do người có tài sản đấu giá quyết định tùy trường hợp. Quy định này được kỳ vọng sẽ tăng tính ràng buộc tài chính, khiến người tham gia cân nhắc kỹ lưỡng, hạn chế tình trạng “lướt sóng” rồi bỏ cọc.

Một điểm mới nổi bật trong dự thảo là mở rộng chế tài xử lý vi phạm sang cả cá nhân. Trước đây, Luật Đấu giá tài sản năm 2016, sửa đổi, bổ sung năm 2024 chỉ quy định xử lý đối chủ thể là tổ chức (doanh nghiệp) tham gia đấu giá quyền sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư và quyền khai thác khoáng sản trúng đấu giá nhưng sau đó bỏ cọc, không thanh toán tiền trúng đấu giá với thời hạn cấm từ 06 tháng đến 05 năm. Tuy nhiên, thời gian qua, đã xảy ra tình trạng cá nhân tham gia đấu giá đã lợi dụng các quy định nêu trên để trả giá cao rồi bỏ cọc nhằm trục lợi hoặc mục đích riêng, tác động tiêu cực đến thị trường bất động sản, ảnh hưởng đến việc khai thác có hiệu quả nguồn lực đất đai phục vụ phát triển kinh tế, xã hội. Do đó, cần thiết bổ sung quy định về chế tài xử lý vi phạm đối với chủ thể là cá nhân vi phạm nghĩa vụ thanh toán tiền trúng đấu giá.

Theo dự thảo, cá nhân trúng đấu giá quyền sử dụng đất để giao đất ở vi phạm nghĩa vụ thanh toán tiền trúng đấu giá dẫn đến quyết định công nhận kết quả đấu giá bị hủy, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm thì bị cấm tham gia đấu giá quyền sử dụng đất đối với trường hợp giao đất ở trong thời hạn từ 06 tháng đến 05 năm, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm. Cơ quan có thẩm quyền phê duyệt kết quả đấu giá cũng chính là cơ quan ra quyết định áp dụng hình thức cấm này, bảo đảm quy trình xử lý rõ ràng, thống nhất.

Không chỉ dừng lại ở việc cấm tham gia đấu giá, dự thảo còn quy định người bỏ cọc phải thanh toán toàn bộ chi phí tổ chức đấu giá, phí dịch vụ đấu giá và các chi phí liên quan khác. Điều này nhằm bù đắp thiệt hại thực tế cho Nhà nước, tổ chức đấu giá và chủ tài sản, đồng thời răn đe những hành vi lợi dụng đấu giá để trục lợi.

Ngoài vấn đề đấu giá đất, dự thảo Nghị quyết cũng đề cập đến một nhiệm vụ quan trọng khác: xây dựng Cơ sở dữ liệu công chứng tập trung, thống nhất trên phạm vi toàn quốc.

Hiện nay, theo Luật Công chứng 2024, hệ thống Cơ sở dữ liệu công chứng được tổ chức theo mô hình phân tán: 01 cơ sở dữ liệu của Bộ Tư pháp và 34 cơ sở dữ liệu tại địa phương. Mô hình này gây tốn kém chi phí đầu tư – vận hành, phân tán nguồn lực và khó bảo đảm tính kết nối, chia sẻ.

Dự thảo Nghị quyết đề xuất thay đổi triệt để: xây dựng một Cơ sở dữ liệu công chứng tập trung do Bộ Tư pháp quản lý, vận hành, trong đó tích hợp toàn bộ dữ liệu hiện có từ trung ương đến địa phương. Nội dung dữ liệu bao gồm: thông tin về công chứng viên, tổ chức hành nghề công chứng; kết quả hoạt động công chứng; nguồn gốc, tình trạng giao dịch tài sản; biện pháp ngăn chặn, cảnh báo rủi ro; và các giao dịch, văn bản đã được công chứng.

Đặc biệt, Cơ sở dữ liệu công chứng sẽ được kết nối, chia sẻ với các cơ sở dữ liệu quốc gia khác như: dân cư, đất đai, nhà ở, thuế, dữ liệu tổng hợp quốc gia. Nhờ đó, việc tra cứu, đối chiếu thông tin trong hoạt động công chứng sẽ nhanh chóng, chính xác, hạn chế tình trạng giả mạo hồ sơ, đồng thời nâng cao hiệu quả phòng ngừa rủi ro pháp lý trong giao dịch dân sự, thương mại.

Một điểm đáng chú ý là dự thảo quy định cơ chế thu phí khai thác, sử dụng dữ liệu công chứng, do Bộ Tư pháp tổ chức thu và quản lý, còn Bộ Tài chính chủ trì hướng dẫn chế độ thu – nộp – sử dụng. Cơ chế này vừa giúp giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, vừa tạo nguồn lực tài chính bền vững để vận hành hệ thống dữ liệu.

Trong giai đoạn chuyển tiếp, khi Cơ sở dữ liệu công chứng tập trung chưa hoàn thành, các cơ sở dữ liệu công chứng địa phương vẫn tiếp tục vận hành để tránh gián đoạn hoạt động. Với các tỉnh, thành mới hình thành sau sắp xếp đơn vị hành chính, UBND cấp tỉnh sẽ lựa chọn một cơ sở dữ liệu hiện hữu để sử dụng tạm thời.

Việc xây dựng CSDL công chứng tập trung, thống nhất được kỳ vọng sẽ trở thành nền tảng dữ liệu quan trọng trong quá trình chuyển đổi số ngành Tư pháp, bảo đảm các dữ liệu “đúng – đủ – sạch – sống”, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phục vụ người dân, doanh nghiệp một cách thuận tiện, minh bạch.

Với ba nhóm giải pháp trọng tâm: (i) nâng mức tiền đặt trước để hạn chế bỏ cọc; (ii) bổ sung chế tài xử lý đối với cá nhân vi phạm; (iii) xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng tập trung, dự thảo Nghị quyết của Chính phủ quy định xử lý khó khăn, vướng mắc về đấu giá quyền sử dụng đất trong trường hợp giao đất, cho thuê đất theo quy định của Luật Đất đai và cơ sở dữ liệu về công chứng theo quy định của Luật Công chứng được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển mạnh mẽ cả về quản lý đất đai lẫn quản lý hoạt động công chứng.
👉 Bạn đọc có thể truy cập Cổng Pháp luật quốc gia để xem toàn văn dự thảo và gửi góp ý trực tuyến.

Nguyễn Anh Vũ
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý