Tìm hiểu một số điểm mới của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế

Mục tiêu sửa đổi, bổ sung Luật nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, đảm bảo tính công bằng, hiệu quả và bền vững của hệ thống bảo hiểm y tế tại Việt Nam, giải quyết được căn cơ những tồn tại, vướng mắc mang tính cấp bách sau 15 năm thực hiện Luật BHYT, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, bảo đảm an sinh xã hội, quyền, lợi ích của người tham gia BHYT, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, góp phần từng bước giảm tỷ lệ chi trực tiếp từ tiền túi của người tham gia BHYT và tăng cường quản lý, sử dụng hiệu quả quỹ BHYT. So với Luật hiện hành, Luật sửa đổi, bổ sung Luật BHYT có một số điểm mới quan trọng.
Thứ nhất, về đối tượng tham gia BHYT, Luật đã mở rộng và bổ sung các nhóm đối tượng mới, bao gồm nhân viên y tế thôn bản và cô đỡ thôn bản, nhằm động viên, khích lệ và đảm bảo chính sách hỗ trợ thỏa đáng cho những người trực tiếp chăm sóc sức khỏe nhân dân tại vùng sâu, vùng xa, đồng thời tạo sự công bằng với các đối tượng ở tổ dân phố. Bên cạnh đó, để thực hiện chính sách bảo hiểm y tế một cách, linh hoạt, kịp thời, Luật đã giao Chính phủ quy định các đối tượng phát sinh sau khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Đồng thời điều chỉnh trách nhiệm đóng bảo hiểm y tế, phương thức, thời hạn đóng, trách nhiệm lập danh sách tham gia BHYT và thời hạn thẻ có giá trị sử dụng, nhằm đảm bảo sự đồng bộ với Luật Bảo hiểm xã hội và các luật liên quan, đồng thời tăng cường tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý và thực thi chính sách bảo hiểm y tế. Những sửa đổi này không chỉ nâng cao quyền lợi của người dân mà còn đảm bảo hệ thống BHYT vận hành ổn định, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và phát triển bền vững.
          Thứ hai, về khám bệnh, chữa bệnh BHYT, Luật quy định rõ ràng việc đăng ký khám, chữa bệnh ban đầu và chuyển tuyến giữa các cơ sở y tế theo cấp chuyên môn kỹ thuật, phù hợp với Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023. Theo đó, người có thẻ BHYT được đảm bảo quyền đăng ký khám chữa bệnh ban đầu tại các cơ sở y tế cấp ban đầu và cấp cơ bản; đồng thời quy định nguyên tắc phân bổ thẻ BHYT cho các cơ sở này để đảm bảo tính minh bạch, hợp lý. Bộ trưởng Bộ Y tế, Bộ trưởng Bộ Công an, và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng được giao quyền ban hành các quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện theo thẩm quyền. Bên cạnh đó, luật cũng quy định rõ việc chuyển cơ sở khám chữa bệnh phải dựa trên yêu cầu chuyên môn và khả năng đáp ứng của cơ sở y tế, đồng thời ưu tiên việc chuyển người bệnh về cơ sở ban đầu để điều trị và quản lý các bệnh mãn tính, đảm bảo sự liên tục và hiệu quả trong chăm sóc sức khỏe.
Thứ ba, về mức hưởng bảo hiểm y tế, Luật quy định theo hướng thông tuyến khám chữa bệnh trên toàn quốc, không phân biệt địa giới hành chính, đồng thời giữ ổn định tỷ lệ mức hưởng theo quy định hiện hành và mở rộng thêm một số trường hợp đặc biệt. Người tham gia bảo hiểm y tế sẽ được hưởng 100% mức hưởng khi khám chữa bệnh tại cơ sở bảo hiểm y tế cấp ban đầu trên toàn quốc, khám chữa bệnh nội trú tại cơ sở cấp cơ bản trên toàn quốc, và tại các cơ sở khám chữa bệnh cấp cơ bản hoặc chuyên sâu mà trước ngày 01/01/2025 đã được xác định là tuyến huyện. Đối với một số trường hợp đặc biệt như bệnh hiếm, bệnh hiểm nghèo, người bệnh được quyền khám chữa bệnh trực tiếp tại các cơ sở y tế cấp chuyên sâu mà không cần qua tuyến dưới. Ngoài ra, luật mở rộng phạm vi quyền lợi cho người có thẻ bảo hiểm y tế, bao gồm điều trị lác và các tật khúc xạ của mắt cho người dưới 18 tuổi, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc chăm sóc sức khỏe toàn diện, đặc biệt với các đối tượng yếu thế và trẻ em.
Thứ tư, về tỷ lệ chi từ nguồn thu bảo hiểm y tế, Luật đã điều chỉnh tỷ lệ này đảm bảo phân bổ hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu khám chữa bệnh của người dân. Cụ thể, mức chi cho hoạt động khám chữa bệnh bảo hiểm y tế được tăng lên 92%, trong khi tỷ lệ dành cho quỹ dự phòng và tổ chức hoạt động quỹ giảm xuống 8%, trong đó tối thiểu 4% được dành riêng cho quỹ dự phòng. Quy định này giúp tăng cường nguồn lực tài chính cho các cơ sở y tế, đồng thời duy trì sự ổn định của quỹ bảo hiểm y tế. Ngoài ra, luật cũng quy định rõ thời hạn thông báo kết quả giám định chi phí khám chữa bệnh, nhằm giải quyết tình trạng kéo dài thời gian thanh toán và quyết toán, góp phần nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý và sử dụng quỹ bảo hiểm y tế.
 Thứ năm, bổ sung cơ chế thanh toán linh hoạt nhằm giải quyết các tình huống thiếu hụt thuốc và thiết bị y tế tại các cơ sở khám chữa bệnh, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm y tế. Theo đó, quỹ bảo hiểm y tế sẽ chi trả cho thuốc, thiết bị y tế được điều chuyển giữa các cơ sở y tế, cũng như thanh toán chi phí dịch vụ cận lâm sàng khi người bệnh phải chuyển đến cơ sở khác để thực hiện do cơ sở ban đầu không đủ điều kiện đáp ứng. Quy định này không chỉ đảm bảo tính liên tục trong điều trị mà còn giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các cơ sở y tế trong việc phối hợp, sử dụng nguồn lực chung một cách hiệu quả.
 Thứ sáu, bổ sung các quy định cụ thể nhằm xử lý tình trạng chậm đóng và trốn đóng bảo hiểm y tế, đảm bảo tính nghiêm minh và công bằng trong thực thi chính sách. Theo đó, các biện pháp xử lý được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm, bao gồm phạt hành chính, truy thu số tiền bảo hiểm y tế còn nợ, và áp dụng các biện pháp chế tài bổ sung nếu hành vi trốn đóng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động hoặc hoạt động của quỹ bảo hiểm y tế. Quy định này không chỉ góp phần ngăn chặn các hành vi vi phạm mà còn tăng cường ý thức trách nhiệm của các bên trong việc thực hiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm y tế, bảo vệ quyền lợi của người tham gia và đảm bảo sự bền vững của hệ thống bảo hiểm y tế.
Thứ bảy, quy định rõ trách nhiệm của Bộ Y tế trong việc rà soát, cập nhật thường xuyên phác đồ điều trị để đảm bảo tính khoa học và thuận tiện trong khám chữa bệnh, cũng như thanh toán bảo hiểm y tế. Bên cạnh đó, Luật cũng quy định việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và chia sẻ dữ liệu trong lĩnh vực bảo hiểm y tế, bao gồm việc liên thông và sử dụng kết quả cận lâm sàng giữa các cơ sở y tế theo yêu cầu chuyên môn, tạo điều kiện thuận lợi cho người bệnh và giảm tải cho hệ thống; giải pháp tăng cường năng lực khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại các cơ sở y tế địa phương, ban hành nguyên tắc và tiêu chí xây dựng danh mục thuốc, thiết bị y tế, dịch vụ y tế thuộc phạm vi chi trả bảo hiểm y tế, đảm bảo tính minh bạch, công khai và công bằng trong quản lý và cung cấp dịch vụ.
Thứ tám, bổ sung quy định về cấp thẻ bảo hiểm y tế điện tử, quy định kiểm toán nhà nước kiểm toán Báo cáo quyết toán chi tổ chức và hoạt động bảo hiểm y tế của cơ quan bảo hiểm xã hội hằng năm để đồng bộ với Luật Bảo hiểm xã hội.
Để triển khai thi hành Luật, các Bộ: Y tế, Quốc phòng, Công an đang khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ ban hành 03 Nghị định và ban hành theo thẩm quyền 03 Thông tư trong tháng 12/2024./.

Mai Anh
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật