Một số điểm mới của Luật Thi đua, Khen thưởng năm 2022

Luật Thi đua, Khen thưởng được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI (kỳ họp thứ 4) thông qua ngày 26/11/2003, có hiệu lực từ ngày 01/7/2004. Luật Thi đua, Khen thưởng (sau đây gọi tắt là Luật) đã được sửa đổi, bổ sung năm 2005 và năm 2013. Sau 13 năm thực hiện, Luật đã và đang đi vào cuộc sống, được các cấp, các ngành thực hiện có hiệu quả, được nhân dân đồng tình, ủng hộ. Bên cạnh những tích cực, Luật còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế cần được nghiên cứu sửa đổi cho phù hợp với tình hình thực tiễn nhằm động viên sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc, của cả hệ thống chính trị để thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tạo động lực to lớn thực hiện nhiệm vụ chính trị của từng ngành, từng địa phương và đơn vị cơ sở; hoàn thiện quy định của pháp luật để giải quyết được các vướng mắc chồng chéo về đối tượng, tiêu chuẩn khen thưởng giữa các cấp, các ngành, quy trình thủ tục, thẩm quyền khen thưởng và phong tặng các danh hiệu, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường vai trò quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng.
Để khắc phục tồn tại, hạn chế và thực hiện mục tiêu trên, Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022 được Quốc hội khóa XV kỳ họp thứ 3 thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/01/2024 . So với Luật Thi đua, khen thưởng 2003, Luật Thi đua, Khen thưởng sửa đổi 2005, Luật thi đua, khen thưởng sửa đổi 2013, Luật Thi đua, Khen thưởng năm 2022 có một số điểm mới nổi bật như sau:
Luật Thi đua, Khen thưởng năm 2022 đã bổ sung 02 nguyên tắc khen thưởng: (i) Thành tích đến đâu khen thưởng đến đó; (ii) Chú trọng khen thưởng cá nhân, tập thể, hộ gia đình trực tiếp lao động, sản xuất, kinh doanh; cá nhân, tập thể công tác ở địa bàn biên giới, trên biển, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Các hình thức khen thưởng tại Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022 bao gồm: Huân chương; Huy chương; Danh hiệu vinh dự nhà nước; Giải thưởng Hồ Chí Minh, “Giải thưởng Nhà nước”; Kỷ niệm chương; Bằng khen; Giấy khen. Như vậy, Luật Thi đua, khen thưởng 2022 đã bỏ hình thức khen thưởng “Huy hiệu”. Căn cứ xét tặng danh hiệu thi đua thay đổi đã bỏ đi căn cứ “Đăng ký tham gia thi đua”, bao gồm: (i) Phong trào thi đua; (ii) Thành tích thi đua; (iii) Tiêu chuẩn danh hiệu thi đua.
Căn cứ xét khen thưởng, đã bỏ căn cứ là phạm vi, mức độ ảnh hưởng của thành tích và trách nhiệm, hoàn cảnh cụ thể lập được thành tích, quy định mới bao gồm 03 căn cứ: (i) Thành tích đạt được; (ii) Tiêu chuẩn khen thưởng; (iii) Điều kiện và hoàn cảnh cụ thể lập được thành tích.
So với Luật cũ, đối tượng được tặng huân chương lao động ở các hạng chỉ bao gồm cá nhân và tập thể; tại Luật năm 2022, đối tượng được tặng Huân chương lao động ở các hạng quy định mở rộng thêm, bao gồm: (i) Cá nhân; (ii) Công nhân, nông dân; (iii) Doanh nhân, trí thức, nhà khoa học; (iv) Tập thể; (v) Doanh nghiệp, tổ chức kinh tế khác; (vi) Cá nhân, tập thể người Việt Nam định cư ở nước ngoài, cá nhân, tập thể người nước ngoài.
Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022 bổ sung đối tượng được xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ nhân dân”, “Nghệ sĩ ưu tú” để tặng cho cá nhân hoạt động trong các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật gồm: (i) Diễn viên, đạo diễn, chỉ đạo nghệ thuật, chỉ huy dàn nhạc, biên đạo, quay phim, nhạc sĩ, họa sĩ, phát thanh viên; (ii) Người sáng tạo tác phẩm văn hóa nghệ thuật không thuộc đối tượng “là Diễn viên, đạo diễn, chỉ đạo nghệ thuật, chỉ huy dàn nhạc, biên đạo, quay phim, nhạc sĩ, họa sĩ, phát thanh viên” do Chính phủ quy định.
Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022 bổ sung hình thức khen thưởng về “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang” như sau: Thực hiện tặng và truy tặng “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang” đối với Thanh niên xung phong có thành tích trong các cuộc kháng chiến, bảo vệ Tổ quốc, hoàn thành nhiệm vụ, trung thành với cách mạng, có thời gian tại ngũ từ 02 năm trở lên; Thanh niên xung phong hy sinh trong khi làm nhiệm vụ trong các cuộc kháng chiến, bảo vệ Tổ quốc đã được công nhận liệt sĩ thì được truy tặng “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang.
Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022, bổ sung nhiều hình thức khen thưởng cho người nước ngoài được xét tặng khen thưởng với các hình thức sau: Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Độc lập hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Lao động hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Hữu nghị; Huy chương Hữu nghị; Giải thưởng Hồ Chí Minh; Giải thưởng Nhà nước; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. So với Luật hiện hành, người nước ngoài chỉ được xét tặng: “Huân chương Hữu nghị”, Huy chương hữu nghị, “Giải thưởng Hồ Chí Minh”, “Giải thưởng Nhà nước”./.