Tăng cường cơ chế phối hợp, phản ứng nhanh trong trợ giúp pháp lý

Triển khai Kế hoạch hoạt động năm 2025 của Dự án “Tăng cường trợ giúp pháp lý cho người nghèo và đối tượng yếu thế” do Ngân hàng thế giới (WB) tài trợ từ nguồn hỗ trợ của Quỹ Phát triển xã hội Nhật Bản, ngày 14/8/2025, tại Hà Nội, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (PBGDPL & TGPL) tổ chức Hội nghị tập huấn về cơ chế phối hợp, phản ứng nhanh giữa các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý và các cơ quan tiến hành tố tụng, cơ quan liên quan trong việc cung cấp trợ giúp pháp lý cho nhóm đối tượng đặc thù. Tài liệu tập huấn do nhóm chuyên gia phối hợp với Cục PBGDPL & TGPL xây dựng năm 2024.

Tham dự Hội nghị, có đại diện Sở Tư pháp tỉnh Tây Ninh; điều tra viên cấp tỉnh và cấp xã các tỉnh/thành phố: Hải Phòng, Điện Biên, Lào Cai, Ninh Bình, Phú Thọ; lãnh đạo Trung tâm TGPLNN, trợ giúp viên pháp lý và chuyên viên pháp lý các tỉnh/thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Hưng Yên, Lào Cai, Điện Biên, Lạng Sơn, Thanh Hóa, Ninh Bình, Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Quảng Trị, Tây Ninh, Đồng Tháp, Khánh Hòa, Lâm Đồng.

Phát biểu khai mạc hội nghị bà Vũ Thị Hường - Phó Cục trưởng Cục PBGDPL&TGPL nhấn mạnh: Cơ chế phối hợp, phản ứng nhanh trong TGPL đã được hình thành từ năm 2007. Đến nay, trên cơ sở hướng dẫn các quy định tại các Bộ luật, luật tố tụng, Luật TGPL, với tinh thần đặt lợi ích của người được TGPL làm trung tâm, “nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý” để bảo vệ tốt nhất quyền, lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý, ngày 29/6/2018, Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Tòa án nhân dân tối cao và Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT về phối hợp thực hiện TGPL trong hoạt động tố tụng. Tiếp đó, ngày 27/11/2023, Chương trình phối hợp số 5789/CTPH-BTP-BCA giữa Bộ Tư pháp và Bộ Công an về trực TGPL trong điều tra hình sự được ban hành đánh dấu lần đầu tiên có TGPL 24/24 giờ trong điều tra hình sự được triển khai trên toàn quốc từ cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, hệ thống cơ sở giam giữ thuộc Công an nhân dân đến Công an cấp xã. Cơ chế này nhằm bảo đảm cho người thuộc diện được TGPL tiếp cận sớm TGPL và sử dụng dịch vụ TGPL kịp thời; hạn chế việc người dân thuộc diện TGPL bị bỏ lỡ cơ hội được TGPL miễn phí; giúp quá trình tố tụng khách quan, bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

Phó Cục trưởng Vũ Thị Hường mong muốn mục tiêu của Hội nghị tập huấn không chỉ dừng ở việc truyền đạt kiến thức, mà còn tạo diễn đàn để các đại biểu trao đổi, phân tích tình huống; chia sẻ những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn, đặc biệt là trong quá trình triển khai thực hiện Thông tư liên tịch số 10; đồng thời, khuyến khích các đại biểu mạnh dạn đề xuất sáng kiến, giải pháp khả thi để nâng cao chất lượng công tác phối hợp về TGPL trong hoạt động tố tụng (về thể chế, về tổ chức bộ máy, chất lượng nguồn nhân lực, kinh phí…).

Với phương pháp tập huấn “lấy người học làm trung tâm”, các phiên làm việc được thiết kế linh hoạt, báo cáo viên - Đại tá Nguyễn Văn Thịnh, Trưởng phòng Pháp luật hình sự và cải cách tư pháp, Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp, Bộ Công an lồng ghép những tình huống thực tiễn về thông tin, thông báo, giải thích về quyền được TGPL; về cấp giấy chứng nhận bào chữa/bảo vệ quyền và lợi ích; xác minh diện người được TGPL; những rào cản ảnh hưởng đến người được TGPL khi tiếp cận TGPL trong điều tra hình sự; thực trạng công tác phối hợp tại một số địa phương; về sự chủ động, kịp thời của trợ giúp viên pháp lý trong công tác phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng, các cơ quan liên quan trong điều tra hình sự.

Phần thảo luận diễn ra trong không khí cởi mở, sôi nổi. Nhiều đại biểu chia sẻ những tình huống “nóng” từ thực tiễn như: (1) xác định người được TGPL là người dân tộc thiểu số trong vụ án hình sự xảy ra khác địa bàn cư trú, nhất là sau khi hợp nhất xã; (2) tình trạng hồ sơ vụ việc gửi cho Trung tâm TGPL nhà nước còn thiếu thông tin quan trọng, khiến quá trình tư vấn, bào chữa gặp khó khăn; (3) việc kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu trong TGPL còn hạn chế; (4) công tác phối hợp còn gặp vướng mắc khi không còn Công an cấp huyện, Toà án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân tổ chức hoạt động theo mô hình mới; (5) một số địa phương chưa triển khai điểm cầu phiên toà trực tuyến do chưa được cấp kinh phí hoặc do Toà án nhân dân chưa triển khai.

Một số đại biểu chia sẻ những kinh nghiệm hay cách làm mới của địa phương mình như: (1) lập nhóm Zalo liên ngành, gồm cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án và Trung tâm TGPL, qua đó rút ngắn thời gian thông báo, thông tin về TGPL; (2) ký kết Quy chế phối hợp liên ngành trên địa bàn tỉnh, từ đó giảm thiểu tình trạng từ chối TGPL trong tố tụng tư pháp.

                                      Tuyết Minh
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý