Tư vấn ban đầu trong trợ giúp pháp lý - mô hình hiệu quả của tòa án sơ thẩm Thành phố Düsseldof

Sơ bộ về Tòa sơ thẩm thành phố Düsseldorf

Tọa lạc ngay giữa trung tâm Düsseldorf, Amtsgericht Düsseldorf là một trong những tòa án sơ thẩm lớn và quan trọng nhất của bang Nordrhein-Westfalen. Tòa án tiếp nhận và xử lý hàng chục nghìn vụ việc mỗi năm, từ dân sự, hình sự cho đến thương mại. Chức năng của Tòa sơ thẩm Düsseldorf khá rộng, giải quyết các tranh chấp hợp đồng dân sự dưới 5.000 EUR; các vụ việc gia đình như yêu cầu ly hôn, cấp dưỡng, quyền nuôi con; vụ việc thừa kế, đất đai, nhà cửa; các vụ án hình sự ít nghiêm trọng; các yêu cầu thi hành án dân sự như cưỡng chế, phong tỏa tài sản, đòi bồi thường dân sự…. Bên cạnh đó, tòa án này còn quản lý việc đăng ký hộ tịch, doanh nghiệp và các thủ tục phá sản.

Nhờ vị trí địa lý và kinh tế thuận lợi của Düsseldorf nên tính chất công việc tại tòa án này mang đậm dấu ấn thương mại. Các phòng ban chuyên trách, cùng đội ngũ thẩm phán chuyên nghiệp (khoảng 120 người) và cán bộ nhân viên đông đảo (khoảng 600 người), giúp Tòa án bảo đảm tiến độ xử lý nhanh chóng, chất lượng và minh bạch.

Không chỉ dừng lại ở công tác xét xử, Amtsgericht Düsseldorf còn tiên phong trong việc hiện đại hóa thủ tục hành chính. Người dân và doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận nhiều dịch vụ trực tuyến thông qua Cổng tư pháp điện tử của bang Nordrhein Westfalen.

Bộ phận “tư vấn ban đầu” tại Tòa sơ thẩm Amtsgericht Düsseldorf

Bộ phận “tư vấn ban đầu” tại Tòa sơ thẩm nhằm hướng dẫn người nghèo, người không có luật sư, không được các dịch vụ xã hội khác hỗ trợ miễn phí… có thể tiếp cận hệ thống tư pháp một cách thuận lợi và bình đẳng. Tại đây, người dân được hướng dẫn làm đơn và chuẩn bị tài liệu để được yêu cầu trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật. Điều quan trọng là các nhân viên ở bộ phận tiếp nhận này không tư vấn pháp lý, không cung cấp dịch vụ trợ giúp pháp lý mà chỉ hỗ trợ hướng dẫn về mặt hình thức và quy trình để giúp người yêu cầu được tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý trong các lĩnh vực pháp luật nếu họ thuộc diện được trợ giúp pháp lý. Trung bình mỗi năm bộ phận này tiếp nhận giải quyết khoảng 2500 vụ việc.

Về quy trình thủ tục: Đây là thủ tục hỗ trợ ban đầu để giúp người yếu thế tiếp cận dịch vụ trợ giúp pháp lý. Người yêu cầu hỗ trợ phải có giấy tờ chứng minh họ là người thuộc diện được hỗ trợ như họ là người nghèo (thu nhập cá nhân sau khi trừ các chi phí chính đáng còn dưới 20 EUR/tháng), vụ việc của họ chưa được các dịch vụ khác hỗ trợ và chưa được tòa án xem xét...

Người yêu cầu có thể trực tiếp đến Bộ phận tư vấn ban đầu tại Tòa án trình bày vấn đề vướng mắc của mình hoặc làm đơn theo mẫu và gửi online đến bộ phận tư vấn ban đầu. Cán bộ tư vấn sẽ kiểm tra đơn và các giấy tờ kèm theo để đưa ra phương án phù hợp: (i) chấp nhận thụ lý đơn và hướng dẫn yêu cầu trợ giúp pháp lý nếu hồ sơ yêu cầu phù hợp; hoặc (ii) từ chối đơn nếu yêu cầu không phù hợp, hoặc (iii) hướng dẫn bổ sung hoàn thiện hồ sơ. Trường hợp được chấp nhận thì bộ phận tư vấn ban đầu sẽ có văn bản thông báo người yêu cầu đủ điều kiện được chấp nhận trợ giúp pháp lý và họ được mang văn bản này tới yêu cầu luật sư hoặc tư vấn viên pháp luật trợ giúp pháp lý cho họ theo quy định. Trường hợp bị từ chối, người yêu cầu có quyền khiếu nại nếu nhận thấy việc từ chối đó là không hợp lý và không bị giới hạn bởi thời hiệu khiếu nại.

Cán bộ làm ở Bộ phận tư vấn ban đầu tại Tòa án là các cộng tác viên của Tòa án, có thể là luật sư, tư vấn viên pháp luật thuộc đoàn luật sư, cán bộ thuế, cán bộ kiểm toán về các vấn đề liên quan đến thuế, cán bộ tư vấn về chế độ chính sách hưu trí…

Nếu người yêu cầu được cán bộ tư vấn hỗ trợ thì họ phải trả phí tư vấn hỗ trợ là 15 EUR, trừ trường hợp cán bộ tư vấn từ chối khoản tiền này. Các chi phí hỗ trợ khác do ngân sách tài trợ. Tòa sơ thẩm có thể trực tiếp hỗ trợ người yêu cầu trong một số trường hợp. Trong trường hợp này, người yêu cầu không phải trả phí.
 

Ý nghĩa của mô hình này

 

Mô hình “tư vấn ban đầu” tại Tòa án sơ thẩm Düsseldorf có ý nghĩa xã hội nhân văn sâu sắc, bảo đảm rằng ngay cả những người dân không có điều kiện kinh tế, không am hiểu pháp luật hay không tiếp cận được dịch vụ luật sư vẫn có cơ hội được tiếp cận hệ thống tư pháp một cách bình đẳng. Họ có thể đến thẳng cơ quan xét xử để được hướng dẫn thủ tục ban đầu, biết về quyền và nghĩa vụ của mình, từ đó đưa ra quyết định phù hợp trước khi tiến hành các bước tố tụng phức tạp và tốn kém hơn. Mô hình này thể hiện tính công khai, minh bạch và hiệu quả ở việc quy định rõ ràng về điều kiện được hưởng, hồ sơ yêu cầu và quy trình tiếp nhận hoặc từ chối, cơ chế khiếu nại khi bị từ chối, khoản phí (nếu phải trả) cũng chỉ mang tính tượng trưng (15 EUR) nhưng vẫn tạo sự gắn kết trách nhiệm giữa người yêu cầu và người hỗ trợ. Đội ngũ tư vấn đa dạng, không chỉ là luật sư mà còn có chuyên gia thuế, kiểm toán, cán bộ xã hội… để đáp ứng nhu cầu pháp lý đa dạng của người dân tại đô thị kinh tế lớn này. Điều quan trọng là mô hình tư vấn ban đầu tại Tòa án sơ thẩm này giúp người dân được tư vấn sớm để biết cách thực hiện thủ tục yêu cầu trợ giúp pháp lý đúng quy định, nhiều vụ việc có thể được giải quyết ở giai đoạn tiền tố tụng, giảm áp lực cho tòa án trong việc thụ lý giải quyết.

Mô hình “tư vấn ban đầu” trong trợ giúp pháp lý tại Tòa án sơ thẩm thành phố Düsseldorf là một mô hình tiếp cận hiệu quả, nhân văn, hướng đến mục tiêu giúp người dân “yếu thế” tiếp cận sớm với trợ giúp pháp lý tại Tòa án, tiết kiệm chi phí xã hội, giảm tải cho hệ thống tòa án và trợ giúp pháp lý. Nếu được nghiên cứu và vận dụng phù hợp vào thực tiễn Việt Nam, đây sẽ là một kênh quan trọng giúp người dân, đặc biệt là người nghèo và đối tượng chính sách tiếp cận công lý thuận lợi hơn, củng cố niềm tin của người dân vào tòa án và hệ thống trợ giúp pháp lý.

                                                         Vũ Thị Hường
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý