Pháp luật không để ai bị lại phía sau: Hành trình trợ giúp pháp lý đưa công lý đến với người yếu thế

Từ chính sách nhân văn đến hành động cụ thể

Kể từ khi Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 được ban hành, đối tượng và phạm vi được thụ hưởng dịch vụ trợ giúp pháp lý đã được mở rộng đáng kể. Theo Điều 7 của Luật, người yếu thế như người có công với cách mạng, người thuộc hộ nghèo, trẻ em, người dân tộc thiểu số ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, người bị buộc tội là người chưa thành niên, người khuyết tật, người cao tuổi, nạn nhân của bạo lực gia đình, nạn nhân của hành vi mua bán người, người nhiễm HIV… đều được Nhà nước bảo đảm quyền tiếp cận pháp luật và được trợ giúp pháp lý miễn phí.

Không chỉ dừng lại ở việc hoàn thiện hành lang pháp lý, đội ngũ trợ giúp viên pháp lý trên khắp cả nước đã và đang ngày đêm nỗ lực mang tri thức pháp luật, mang tinh thần nhân đạo của Nhà nước đến từng bản làng, từng người dân khó khăn, giúp họ hiểu và được bảo vệ bằng pháp luật.

Câu chuyện cảm động về hành trình đưa công lý đến người yếu thế

Một trong những vụ việc tiêu biểu thể hiện ý nghĩa nhân văn ấy là phiên tòa xét xử bị cáo M.V.Q, diễn ra ngày 30/10/2025. Bị cáo M.V.Q là người dân tộc Tày, sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, thuộc hộ cận nghèo, trình độ học vấn thấp, không có việc làm ổn định và sống cùng mẹ già không biết tiếng Kinh. M.V.Q bị Viện kiểm sát nhân dân khu vực 3, thành phố Hà Nội truy tố về tội “Tàng trữ trái phép chất ma túy” theo điểm c khoản 1 Điều 249 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2025).
Với hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, nếu không có sự hỗ trợ từ Nhà nước thông qua hệ thống trợ giúp pháp lý, bị cáo M.V.Q có thể đã không có khả năng tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Nhận được quyết định phân công bào chữa từ Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước thành phố Hà Nội, Trợ giúp viên pháp lý Phan Thanh Bình đã trực tiếp tham gia bào chữa miễn phí cho bị cáo.

Trợ giúp viên pháp lý không chỉ là người bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị cáo, mà còn là người đồng hành, chia sẻ và giúp bị cáo hiểu rõ hơn quyền, nghĩa vụ của mình trước pháp luật. Trước phiên tòa, trợ giúp viên pháp lý đã cùng cơ quan tiến hành tố tụng tham gia hỏi cung bị can, chứng kiến giám định tang vật, đồng thời chủ động tìm hiểu hoàn cảnh gia đình bị cáo.

Do mẹ bị cáo không biết tiếng Kinh, việc thu thập thông tin gặp nhiều trở ngại. Trợ giúp viên pháp lý đã nhờ Công an địa phương kết nối với em họ của bị cáo, tìm hiểu thêm các tình tiết giảm nhẹ và xin xác nhận hộ cận nghèo. Tất cả tài liệu này được trợ giúp viên pháp lý chứng thực, bổ sung vào hồ sơ vụ án và gửi Tòa án xem xét như là chứng cứ nhân thân có lợi cho bị cáo.

Bào chữa bằng cả trái tim và niềm tin vào công lý

Tại phiên tòa, Trợ giúp viên pháp lý Phan Thanh Bình đã trình bày bản luận cứ bào chữa chặt chẽ, nhân văn và thuyết phục, nhấn mạnh các yếu tố: bị cáo có nhân thân tốt, phạm tội lần đầu, khối lượng ma túy rất nhỏ (0,338g), hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, trình độ nhận thức pháp luật hạn chế và có thái độ thành khẩn khai báo.

Trợ giú viên đề nghị Hội đồng xét xử xem xét áp dụng các tình tiết giảm nhẹ theo điểm s khoản 1 và khoản 2 Điều 51 Bộ luật Hình sự, đồng thời miễn án phí hình sự sơ thẩm cho bị cáo theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14.

Lời bào chữa chân thành, đầy trách nhiệm ấy đã được Hội đồng xét xử ghi nhận. Tòa tuyên phạt bị cáo 36 tháng tù giam, miễn án phí hình sự sơ thẩm. Bản án thể hiện sự nghiêm minh nhưng cũng đầy nhân đạo của pháp luật Việt Nam - vừa đảm bảo tính răn đe, vừa mở ra cơ hội để người phạm tội sớm làm lại cuộc đời.

Trợ giúp pháp lý - cầu nối của niềm tin vào công lý

Từ câu chuyện của bị cáo M.V.Q, có thể thấy pháp luật Việt Nam luôn kết hợp giữa tính nghiêm minh và tính nhân văn, thể hiện ở cách Nhà nước bảo đảm quyền được bào chữa, quyền được trợ giúp pháp lý cho người yếu thế. Mỗi vụ việc được trợ giúp thành công không chỉ là một vụ án được giải quyết công bằng, mà còn là một minh chứng sinh động cho tinh thần “Nhà nước của dân, do dân và vì dân”, nơi công lý thuộc về mọi công dân, không phân biệt địa vị, hoàn cảnh hay dân tộc.

Hiện nay, trên cả nước có 53 Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước trực thuộc Sở Tư pháp các tỉnh, thành phố với đội ngũ gần 700 Trợ giúp viên pháp lý cùng hàng nghìn cộng tác viên là luật sư, chuyên viên pháp luật, cán bộ địa phương tích cực tham gia. Mỗi năm, hàng chục nghìn người yếu thế được tư vấn, đại diện hoặc bào chữa miễn phí.

Đằng sau mỗi vụ việc là một mảnh đời, một số phận, là sự tận tâm của những người làm nghề vì sứ mệnh cao cả: đưa công lý đến gần hơn với người dân.

Lan tỏa giá trị nhân văn, nuôi dưỡng niềm tin pháp luật

Công tác trợ giúp pháp lý không chỉ giúp người yếu thế bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, mà còn góp phần giáo dục pháp luật trong cộng đồng, giúp người dân hiểu rõ hơn về quyền, nghĩa vụ, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật và hạn chế vi phạm.

Đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, hoạt động trợ giúp pháp lý đóng vai trò như “cầu nối công lý”, giúp đồng bào tiếp cận pháp luật, được bảo vệ quyền lợi hợp pháp mà không bị rào cản ngôn ngữ, địa lý hay kinh tế ngăn trở.

Chính sách trợ giúp pháp lý là biểu hiện sinh động của quan điểm Đảng và Nhà nước về xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, trong đó pháp luật là nền tảng bảo vệ quyền con người. Mỗi vụ việc, mỗi phiên tòa có sự tham gia của trợ giúp viên pháp lý là một nốt nhạc đẹp trong bản hòa ca công lý, khẳng định rằng pháp luật Việt Nam không ai bị bỏ lại phía sau.
 

Lê Diệu Linh
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý