Luật Quản lý nợ công số 20/2017/QH14, có hiệu lực thi hành từ 01/7/2018, đã đóng vai trò quan trọng trong việc thống nhất quản lý Nhà nước về nợ công, cải thiện các chỉ tiêu an toàn nợ và mở rộng dư địa tài khóa. Tuy nhiên, qua gần 7 năm thực hiện, những thay đổi sâu sắc trong bối cảnh chính trị - xã hội đã đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi Luật. Việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền theo ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị, cùng với việc Quốc hội ban hành hoặc sửa đổi các luật quan trọng như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu, đã tác động đến việc thực thi Luật Quản lý nợ công hiện hành.

Trong bối cảnh triển khai các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ về tinh gọn tổ chức bộ máy, tăng cường phân cấp, phân quyền và thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Bộ Tài chính nhận thấy cần đề xuất các chính sách đột phá. Mục tiêu là tháo gỡ kịp thời các điểm nghẽn trong công tác huy động vay, trả nợ công, tạo khuôn khổ thể chế làm cơ sở huy động đủ nguồn lực để hiện thực hóa mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế năm 2025 đạt mục tiêu 8%, phấn đấu tăng trưởng hai con số các năm tiếp theo. Dự thảo Luật đề xuất sửa đổi, bổ sung nội dung của 24/63 điều, trong đó sửa đổi 17 điều, bãi bỏ một số quy định tại 5 điều và bổ sung quy định mới tại 5 điều, với trọng tâm là các nhóm nội dung lớn gồm: đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục, và hoàn thiện cơ sở pháp lý về quản lý nợ công.

Để tiếp tục thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền gắn liền với việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, Dự thảo Luật tập trung trao quyền cho Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính trong nhiều nhiệm vụ về quản lý nợ, tăng cường sự chủ động và tự chịu trách nhiệm cho chính quyền địa phương. Cụ thể:

1. Phân cấp Thẩm quyền về Vay ODA, Vay ưu đãi nước ngoài: Dự thảo dự kiến phân cấp Thủ tướng Chính phủ trình Chủ tịch nước quyết định đàm phán, ký, phê chuẩn điều ước quốc tế về vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài nhân danh Nhà nước, đảm bảo phù hợp với Hiến pháp. Đối với việc sửa đổi, bổ sung các điều ước quốc tế này, thẩm quyền dự kiến giao cho Thủ tướng Chính phủ quyết định. Đối với các thỏa thuận vay nhân danh Chính phủ, Bộ Tài chính được phân cấp chủ động đàm phán và trình Thủ tướng Chính phủ quyết định ký kết, sửa đổi.

2. Chủ động Điều hành nợ công: Dự kiến bỏ quy định Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình quản lý nợ công 03 năm, thay vào đó, phân cấp, giao Bộ Tài chính chủ động điều hành và công bố Kế hoạch vay, trả nợ công hằng năm để đáp ứng yêu cầu công khai theo thông lệ quốc tế.

3. Tăng quyền cho Địa phương: Tại điểm a khoản 1 Điều 53, Dự thảo bỏ quy định tỉnh phải lấy ý kiến chấp thuận của Bộ Tài chính về điều kiện, điều khoản của trái phiếu chính quyền địa phương, thay vào đó phân cấp cho UBND cấp tỉnh báo cáo HĐND cấp tỉnh phê duyệt Đề án phát hành, đảm bảo trong tổng mức vay được Quốc hội phê duyệt.

Bộ Tài chính khẳng định các đề xuất này sẽ giảm đáng kể thời gian tiến hành các quy trình, thủ tục về thỏa thuận vay nước ngoài, tạo sự linh hoạt và hiệu quả hơn trong huy động vốn.

Dự thảo Luật bổ sung nhiều nội dung quan trọng nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo điều kiện cho việc huy động vốn, đặc biệt là huy động vốn quốc tế:

1. Nguyên tắc Bình đẳng Nghĩa vụ Nợ: Bổ sung khoản 6 Điều 5 quy định rõ ràng về nguyên tắc mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng—một nguyên tắc cơ bản, thông lệ quốc tế trong các giao dịch vay nợ nước ngoài, đáp ứng yêu cầu của các bên cho vay.

2. Khuyến khích Trái phiếu Chính phủ Quốc tế: Dự thảo bổ sung quy định miễn thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập từ lãi trái phiếu của nhà đầu tư trái phiếu Chính phủ trên thị trường vốn quốc tế (khoản 5 Điều 28). Đây là chính sách đột phá nhằm tăng tính hấp dẫn của trái phiếu Chính phủ trên thị trường quốc tế.

3. Hài hòa Quy định Thuế với Bên cho vay ODA: Dự thảo bổ sung quy định tại Điều 32, theo đó, thu nhập phát sinh trên lãnh thổ Việt Nam từ lãi và các loại phí của Bên cho vay nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam theo các Điều ước quốc tế, thỏa thuận vay mà Nhà nước, Chính phủ Việt Nam là Bên vay thì không thuộc đối tượng nộp thuế tại Việt Nam. Điều này nhằm tháo gỡ vướng mắc trong khâu đàm phán và đảm bảo hài hòa quy định với bên cho vay nước ngoài, vốn thường yêu cầu nhận đủ các khoản thanh toán mà không bị khấu trừ thuế.
 

Tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng ngày 17/10/2025, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính, qua báo cáo thẩm tra của Chủ nhiệm Phan Văn Mãi, đã cơ bản tán thành việc sửa đổi Luật nhưng đồng thời đưa ra những cảnh báo quan trọng nhằm kiểm soát rủi ro và đảm bảo tính thống nhất pháp lý. Các nội dung chính bao gồm:

1. Kiểm soát Phạm vi Sửa đổi: Ủy ban đề nghị Chính phủ tránh sửa đổi dàn trải, tập trung rà soát để chỉ ưu tiên giải quyết các vấn đề cấp bách, cần thiết phải sửa đổi ngay, nhằm đảm bảo chất lượng và tính khả thi của Luật. Các nội dung chưa được đánh giá tác động kỹ lưỡng cần được nghiên cứu khi sửa đổi toàn diện sau này.

2. Đảm bảo Tính Thống nhất Pháp luật: Đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát để bảo đảm tính thống nhất tuyệt đối với các luật quan trọng khác, như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Điều ước quốc tế, Luật Các tổ chức tín dụng, nhằm loại bỏ mâu thuẫn trong hệ thống pháp luật.

3. Yêu cầu Chi tiết hóa quy định ODA: Ủy ban thống nhất về chủ trương đơn giản hóa thủ tục vay ODA (Điều 29) nhằm khắc phục tình trạng chậm giải ngân, nhưng đề nghị Luật chỉ quy định các vấn đề “khung”, còn các nội dung chi tiết nên giao Chính phủ hướng dẫn tại Nghị định.

Để có cái nhìn toàn diện, minh bạch và chính xác nhất về các đề xuất sửa đổi và bổ sung, kính mời quý độc giả truy cập Cổng Pháp luật quốc gia tại địa chỉ: https://phapluat.gov.vn/

Nguyễn Anh Vũ
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý