Khung pháp luật về trợ giúp pháp lý cho trẻ em ngày càng được hoàn thiện

Để đảm bảo quyền được trợ giúp pháp lý của trẻ em, trong đó có trẻ em khuyết tật, trẻ em bị bạo lực, bị xâm hại, trẻ em ở các xã đặc biệt khó khăn thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi và các đối tượng trẻ em khác, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã tham mưu Bộ Tư pháp để Chính phủ trình Quốc hội ban hành Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 (có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2018) thay thế Luật Trợ giúp pháp lý năm 2006. Luật này đã mở rộng hơn diện người được trợ giúp pháp lý. Theo đó, tất cả trẻ em đều thuộc diện được trợ giúp pháp lý (không chỉ trẻ em không nơi nương tựa như quy định của Luật Trợ giúp pháp lý năm 2006). Trên cơ sở quy định của Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã tham mưu cơ quan có thẩm quyền ban hành các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành. Các văn bản này đã tạo điều kiện cho việc bảo đảm quyền được trợ giúp pháp lý của người thuộc diện trợ giúp pháp lý, trong đó có trẻ em. Cụ thể, Bộ Tư pháp đã phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao ban hành Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC ngày 29/6/2018 quy định cụ thể hơn về phối hợp thực hiện trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng, trong đó quy định cụ thể trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong việc phát hiện, thông báo, thông tin, giải thích về quyền của người được trợ giúp pháp lý (trong đó có trẻ em), tạo điều kiện cho người được trợ giúp pháp lý tiếp cận dịch vụ trợ giúp pháp lý kịp thời, có chất lượng trong quá trình tố tụng. Thông tư liên tịch số 05/TTLT/TANDTC-VKSNDTC-BCA-BQP-BTP ngày 15/12/2021 giữa Bộ Tư pháp, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành tổ chức phiên tòa trực tuyến đã tạo điều kiện thuận lợi cho người được trợ giúp pháp lý, trong đó có trẻ em để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em ngay cả trong những điều kiện khó khăn; Chương trình phối hợp số 1603/CTPH-BTP-TANDTC ngày 19/5/2022 giữa Bộ Tư pháp và Tòa án nhân dân tối cao về người thực hiện trợ giúp pháp lý trực tại Tòa án nhân dân; Chương trình phối hợp số 5789/CTPH-BTP-BCA ngày 27/11/2023 giữa Bộ Tư pháp và Bộ Công an về trực trợ giúp pháp lý trong điều tra hình sự đã tạo điều kiện cho người được trợ giúp pháp lý tiếp cận sớm với dịch vụ trợ giúp pháp lý.

Ngày 14/10/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1183/QĐ-TTg về việc ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 28-CT/TW ngày 25/12/2023 của Bộ Chính trị về tăng cường công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc (Quyết định số 1183/QĐ-TTg ngày 14/10/2024). Nhằm thực hiện các nhiệm vụ được giao về trợ giúp pháp lý tại Quyết định số 1183/QĐ-TTg ngày 14/10/2024, ngày 07/5/2025, Bộ Tư pháp đã ban hành Quyết định số 1395/QĐ-BTP về việc ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện nhiệm vụ của Bộ Tư pháp tại Quyết định số 1183/QĐ-TTg ngày 14/10/2024. Kế hoạch nêu rõ nhiệm vụ của Bộ Tư pháp về công tác trợ giúp pháp lý như: rà soát, hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật về nuôi con nuôi, trợ giúp pháp lý cho trẻ em; tăng cường công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý cho trẻ em theo hướng đa dạng về phương thức và phong phú về nội dung, hình thức truyền thông; nâng cao năng lực thực hiện trợ giúp pháp lý cho trẻ em. Các nhiệm vụ thực hiện trong giai đoạn từ năm 2025 đến năm 2030.

Bên cạnh đó, các văn bản của Thủ tướng Chính phủ về lĩnh vực trẻ em có thể kể đến các chương trình, đề án, kế hoạch như: (1) 03 Chương trình: (i) Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021-2030 (Quyết định số 23/QĐ-TTg ngày 07/01/2021); (ii) Chương trình phòng ngừa, giảm thiểu trẻ em lao động trái quy định của pháp luật giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 (Quyết định số 782/QĐ-TTg ngày 27/5/2021); (iii) Chương trình phòng, chống tai nạn, thương tích trẻ em giai đoạn 2021-2030 (Quyết định số 1248/QĐ-TTg ngày 19/7/2021); (2) 04 Đề án, Kế hoạch: (i) Đề án chăm sóc vì sự phát triển toàn diện trẻ em trong những năm đầu đời tại gia đình và cộng đồng giai đoạn 2018-2025 (Quyết định số 1437/QĐTTg ngày 29/10/2018); (ii) Đề án hỗ trợ trẻ em khuyết tật tiếp cận các dịch vụ bảo vệ, chăm sóc, giáo dục tại cộng đồng giai đoạn 2018-2025 (Quyết định số 1438/QĐ-TTg ngày 29/10/2018); (iii) Đề án vận động nguồn lực xã hội hỗ trợ trẻ em các xã đặc biệt khó khăn thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2019-2025 (Quyết định số 588/QĐ-TTg ngày 17/5/2019); (iv) Kế hoạch hành động quốc gia phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em giai đoạn 2020-2025 (Quyết định số 1863/QĐ-TTg ngày 23/12/2019).

Qua đó, có thể thấy, các quy định về công tác trợ giúp pháp lý cho trẻ em ngày càng được hoàn thiện, góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật. Triển khai các văn bản quy phạm pháp luật nêu trên, thời gian qua công tác trợ giúp pháp lý cho trẻ em đã đạt nhiều kết quả đáng mừng:

Công tác phối hợp trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng tiếp tục được quan tâm và có nhiều chuyển biến tích cực. Triển khai thực hiện Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-TANDTC-VKSNDTC, công tác phối hợp trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng ở địa phương được thực hiện nghiêm túc, tạo điều kiện cho người được trợ giúp pháp lý và người thực hiện trợ giúp pháp lý tham gia đầy đủ các hoạt động tố tụng để bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý, trong đó có trẻ em. Đồng thời, các địa phương trong toàn quốc đã tích cực triển khai phiên tòa trực tuyến^[1] và người thực hiện công tác trợ giúp pháp lý trực tại Tòa án nhân dân^[2].
 

---