Xây dựng Chương trình hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp giai đoạn 2026-2031 thực chất, khả thi, hiệu quả bước vào kỷ nguyên mới

Phát biểu khai mạc, đồng chí Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, nhấn mạnh mục tiêu trọng tâm của Hội thảo là trao đổi và định hướng xây dựng dự thảo Chương trình theo hướng một “chương trình khung” mang tính định hướng, làm cơ sở để các bộ, ngành, địa phương chủ động xây dựng kế hoạch hằng năm phù hợp với yêu cầu chính trị – thực tiễn và đề xuất nguồn ngân sách để triển khai. Đồng chí trân trọng cảm ơn sự hiện diện của các đại biểu và khẳng định rằng sự tham gia đầy đủ, trách nhiệm của các đồng chí sẽ đóng góp quan trọng vào việc hoàn thiện định hướng cho giai đoạn mới.
Một trong những nội dung thu hút nhiều trao đổi tại Hội thảo là việc mở rộng đối tượng thụ hưởng của Chương trình. Theo dự thảo, ngoài doanh nghiệp nhỏ và vừa, đối tượng hỗ trợ được bổ sung thêm hộ kinh doanh và đặc biệt là hợp tác xã. Nhiều ý kiến cho rằng hợp tác xã là khu vực kinh tế có đặc thù riêng, nhu cầu hỗ trợ pháp lý lớn nhưng năng lực tự bảo đảm pháp lý còn hạn chế, do đó cần một cơ chế hỗ trợ riêng với các biểu mẫu, tài liệu đào tạo chuyên sâu. Đại diện Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải xác định rõ vai trò, trách nhiệm của Liên minh để triển khai hiệu quả hoạt động hỗ trợ đối với nhóm đối tượng này, phù hợp tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Tại Hội thảo, ông Đào Ngọc Chuyền, Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội, đánh giá cao tinh thần nghiêm túc của Ban soạn thảo trong việc tiếp thu các ý kiến từ những hội nghị trước đó. Ông cho rằng mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp nêu trong dự thảo phù hợp với tinh thần của bốn nghị quyết lớn của Bộ Chính trị, tạo cơ sở chính trị quan trọng cho việc đổi mới hoạt động hỗ trợ pháp lý. Tuy nhiên, theo ông, hỗ trợ pháp lý muốn thực sự hiệu quả phải xuất phát từ thực tiễn, tập trung vào những vướng mắc phổ biến của doanh nghiệp, đặc biệt trong ba lĩnh vực: đất đai, thuế và tín dụng. Vì vậy, Chương trình cần tiếp tục khảo sát nhu cầu, rà soát khó khăn để nhận diện đúng “điểm nghẽn” và kịp thời đề xuất giải pháp tháo gỡ.
Vấn đề phân định rõ trách nhiệm giữa các Bộ, ngành cũng là nội dung nhận được nhiều ý kiến. Một số đại biểu thẳng thắn nhìn nhận rằng Chương trình giai đoạn trước còn mang “màu sắc” của Bộ Tư pháp, trong khi sự phối hợp của các Bộ khác chưa rõ ràng. Để khắc phục tình trạng “đơn thương độc mã”, ông Lê Văn Hợp, Phó Trưởng Ban Tư vấn pháp luật và Trợ giúp pháp lý Hội Luật gia Việt Nam dự thảo Chương trình mới cần có sự xác định trách nhiệm cụ thể cho từng cơ quan. Theo đó, mỗi Bộ, ngành sẽ trực tiếp phụ trách hỗ trợ pháp lý trong lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của mình, như Ngân hàng Nhà nước với tín dụng – vốn; Bộ Tài chính với thuế – báo cáo tài chính; Bộ Tài nguyên và Môi trường với đất đai. Cách tiếp cận này giúp doanh nghiệp tiếp cận hỗ trợ từ đúng cơ quan có chuyên môn sâu nhất, nâng cao chất lượng và hiệu quả triển khai.
Hội thảo cũng dành thời gian thảo luận về việc ứng dụng công nghệ số như một giải pháp mang tính đột phá nhằm đổi mới hoạt động hỗ trợ pháp lý. Đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài đề xuất xây dựng kênh tương tác riêng trên Cổng pháp luật quốc gia; phát triển cơ sở dữ liệu về tranh chấp, tình huống pháp lý; triển khai dịch vụ tư vấn trực tuyến với sự tham gia của các chuyên gia. Đây được đánh giá là hướng đi phù hợp xu thế, góp phần mở rộng khả năng tiếp cận, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả hỗ trợ, đặc biệt với các nhóm doanh nghiệp ở vùng sâu, vùng xa.

Liên quan đến nguồn lực, nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại về khó khăn trong bố trí kinh phí – vấn đề tồn tại nhiều năm nhưng chưa được giải quyết triệt để. Một số ý kiến đề nghị cần có cơ chế mang tính bắt buộc để bảo đảm các Bộ, ngành và địa phương bố trí nguồn ngân sách phù hợp; đồng thời ưu tiên hỗ trợ những địa phương còn khó khăn để đảm bảo sự công bằng trong triển khai.
Bên cạnh đó, đội ngũ tư vấn viên pháp luật tiếp tục là chủ đề được hội nghị bàn luận sôi nổi và đi đến thống nhất đề xuất. Một số đại biểu cho rằng doanh nghiệp hiện nay có xu hướng tìm đến chuyên gia riêng, nên không cần duy trì cơ chế tư vấn viên thuộc Chương trình. Ngược lại, nhiều ý kiến khẳng định lực lượng này vẫn rất quan trọng, nhất là ở cơ sở; tuy nhiên cần nâng cao chất lượng, chuẩn hóa quy trình và tăng cường tập huấn để đáp ứng yêu cầu mới.

Ngoài ra, hội thảo cũng thảo luận về hình thức và kết cấu của dự thảo Chương trình với hai phương án đang được xem xét: ban hành trọn vẹn trong một Quyết định hoặc ban hành Quyết định riêng và Chương trình kèm theo. Theo PGS-TS. Dương Đăng Huệ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp), để hồ sơ dự thảo quyết định được thuyết phục, cơ quan chủ trì soạn thảo cần nghiên cứu, bổ sung thêm các căn cứ thực tiễn mang tính định lượng, đặc biệt các số liệu về kết quả tổng kết việc triển khai thi hành Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2021–2025.
Khép lại Hội thảo, các đại biểu thống nhất rằng việc hoàn thiện Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành giai đoạn 2026–2031 là bước đi cần thiết nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc và thiết thực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và hợp tác xã. Phát biểu kết luận, đồng chí Lê Vệ Quốc ghi nhận các ý kiến đóng góp tâm huyết, thẳng thắn và giàu giá trị thực tiễn; đồng thời giao đơn vị chủ trì tổng hợp, tiếp thu đầy đủ để hoàn thiện dự thảo Chương trình, bảo đảm phù hợp chủ trương của Đảng, yêu cầu quản lý nhà nước và nhu cầu của doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và hợp tác xã. Đồng chí bày tỏ mong muốn tiếp tục nhận được sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành và địa phương trong quá trình hoàn thiện hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ, góp phần nâng cao hiệu quả công tác hỗ trợ pháp lý trong giai đoạn 2026–2031.
 Những ý kiến được ghi nhận sẽ là cơ sở quan trọng để Tổ soạn thảo hoàn thiện dự thảo, bảo đảm Chương trình khi ban hành vừa đúng tinh thần chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, vừa có tính khả thi cao, đáp ứng nhu cầu cấp thiết của cộng đồng doanh nghiệp trong giai đoạn phát triển mới.

Nguyễn Anh Vũ
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý