Nâng cao năng lực, kiến thức về trợ giúp pháp lý cho người có uy tín và đội ngũ cán bộ ở cơ sở tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại tỉnh Phú Thọ

Không khí tập huấn diễn ra nghiêm túc nhưng rất gần gũi, mang đậm nét đặc trưng vùng miền của Phú Thọ. Phát biểu tại Hội nghị, bà Nguyễn Thị Bích Thủy – Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 1 tỉnh Phú Thọ – đã gửi lời cảm ơn tới Cục PB&TG vì đã lựa chọn Phú Thọ là một trong những địa phương tổ chức Hội nghị. Bà nhấn mạnh: “Đồng bào dân tộc thiểu số của tỉnh Phú Thọ vẫn gặp rất nhiều khó khăn trong tiếp cận pháp luật. Chúng tôi làm công tác trợ giúp pháp lý nhiều năm, thấy rằng những tranh chấp liên quan đến đất đai, hôn nhân gia đình, vay mượn dân sự hay tranh chấp sản xuất kinh doanh đều có xu hướng gia tăng. Đồng bào dân tộc thiểu số vẫn là nhóm có nhiều khó khăn trong tiếp cận pháp luật. Chính vì vậy, khi cán bộ thôn bản và người có uy tín được tập huấn bài bản, nắm rõ quy trình, hiểu rõ quyền của người dân, thì công tác trợ giúp pháp lý sẽ lan tỏa nhanh hơn, đúng hơn. Trung tâm Trợ giúp pháp lý tỉnh cam kết đồng hành và hỗ trợ tối đa để không người dân nào bị bỏ lại phía sau.” Sự khẳng định này tạo niềm tin cho các cán bộ cơ sở – những người trực tiếp kết nối giữa chính sách pháp luật và đời sống.

Nội dung tập huấn tập trung vào việc cung cấp các kiến thức pháp luật trọng tâm về trợ giúp pháp lý theo Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017, kỹ năng nhận diện đối tượng được thụ hưởng dịch vụ, quy trình tiếp nhận – hướng dẫn – chuyển gửi vụ việc đến Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước, cũng như phương pháp truyền thông pháp luật phù hợp với phong tục, văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số. Báo cáo viên diễn giải các quy định pháp luật theo hướng gần gũi, dễ hiểu, lồng ghép ví dụ trong thực tế tại Phú Thọ như tranh chấp lối đi, mâu thuẫn đất đai, bạo lực gia đình trong cộng đồng dân tộc, hay vướng mắc khi ký hợp đồng dân sự mà chưa hiểu rõ nội dung. Điều đó khiến họ cảm thấy rõ trách nhiệm của bản thân trong việc trở thành “cầu nối” mang pháp luật đến với người dân.

Trong phần trao đổi chuyên môn, ông Nguyễn Đắc Tuân – Tiến sĩ, Giảng viên chính Khoa Pháp luật Hình sự, Trường Đại học Luật Hà Nội, đã có bài trình bày thu hút nhiều sự quan tâm của đại biểu. Ông phân tích sâu về các tình huống pháp lý thường gặp ở cơ sở, đặc biệt là những vụ việc hình sự có liên quan đến đồng bào dân tộc thiểu số, nơi hiểu biết pháp luật còn hạn chế: “Điều quan trọng nhất là cán bộ cơ sở phải nhận diện được trường hợp người dân cần trợ giúp pháp lý càng sớm càng tốt. Nhiều vụ việc nếu được hướng dẫn từ đầu thì người dân không bị cuốn vào tranh chấp lớn hơn hoặc bị các đối tượng xấu lợi dụng. Chúng ta cần linh hoạt, tôn trọng phong tục, nhưng đồng thời phải giúp người dân tiếp cận pháp luật một cách đúng đắn và an toàn.” Bài trình bày của ông đã giúp đại biểu hiểu sâu hơn về bản chất pháp lý của từng nhóm vụ việc và trách nhiệm của cán bộ thôn bản trong việc hỗ trợ ban đầu.
Các báo cáo viên đã trình bày các nội dung trọng tâm nhằm củng cố hiểu biết pháp luật cho đại biểu. Bằng phong thái từ tốn, dễ nghe, báo cáo viên bắt đầu bằng việc nhắc lại những nguyên tắc cốt lõi của trợ giúp pháp lý: tính nhân đạo, bình đẳng, tôn trọng, bảo mật thông tin của người được trợ giúp pháp lý, và đặc biệt là nguyên tắc “phi vụ lợi”. Mỗi nguyên tắc được liên hệ với những tình huống đời sống ở thôn bản, cách giảng giải không chỉ mang tính lý thuyết mà còn gắn với cuộc sống thực, giúp đại biểu dễ nhớ, dễ vận dụng. Cùng với đó, các báo cáo viên đã dành nhiều thời gian hướng dẫn kỹ năng hỗ trợ người dân tại cơ sở, bao gồm cách tiếp cận người dân trong bối cảnh văn hóa đặc thù, kỹ năng thu thập thông tin ban đầu, kỹ năng phối hợp giữa cán bộ thôn – xã với Trung tâm Trợ giúp pháp lý. Đại biểu được khuyến khích ứng dụng các công cụ truyền thông phù hợp như họp thôn, loa truyền thanh bản, sinh hoạt cộng đồng, và cả các kênh trực tuyến – những hình thức ngày càng phổ biến trong giới trẻ người dân tộc thiểu số. Để tư vấn hiệu quả, cán bộ thôn bản cần kiên nhẫn, tuyệt đối tránh áp đặt, và phải biết lắng nghe câu chuyện của người dân theo đúng tinh thần văn hóa từng dân tộc.

Bên cạnh đó, Hội nghị còn nhận được sự chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn từ luật sư tham gia Bà Trần Thị Trâm – Luật sư, Giám đốc Công ty Luật TNHH LEVINA, trong phần trao đổi, đã nhấn mạnh vai trò của sự đồng cảm và kỹ năng giao tiếp khi hỗ trợ người dân vùng dân tộc thiểu số: “Để tư vấn pháp luật hiệu quả, chúng ta không chỉ cần kiến thức mà cần cả sự thấu hiểu. Nhiều người dân không phải không muốn trình bày vụ việc, mà họ ngại, họ sợ bị đánh giá. Nếu chúng ta lắng nghe và tạo sự tin tưởng, họ sẽ mạnh dạn chia sẻ và các dịch vụ trợ giúp pháp lý sẽ đến đúng với những người đang thực sự cần.” Bà cũng chia sẻ nhiều kinh nghiệm trong việc vận động người dân hợp tác khi giải quyết tranh chấp dân sự, đặc biệt là trong các mâu thuẫn gia đình và đất đai – những vụ việc rất phổ biến tại các địa bàn miền núi.
Trong quá trình thảo luận, nhiều đại biểu thẳng thắn nêu những vướng mắc trong thực tế. Nhiều trường hợp người dân không nắm được quyền được trợ giúp pháp lý miễn phí, hoặc e ngại khi tiếp xúc với cơ quan nhà nước. Nhờ các phần giải đáp trực tiếp của báo cáo viên đại biểu hiểu rõ hơn cách vận động, thuyết phục phù hợp, đồng thời biết cách giải thích pháp luật sao cho dễ hiểu, tránh gây căng thẳng trong cộng đồng.

Song song với nội dung pháp luật, Hội nghị cũng dành thời gian để trao đổi về phương pháp truyền thông pháp luật hiệu quả trong cộng đồng dân tộc thiểu số. Để pháp luật đến với người dân, chỉ giỏi chuyên môn thôi chưa đủ; mà phải biết chọn cách truyền đạt phù hợp: dễ hiểu, đưa ví dụ gần gũi, sử dụng hình ảnh trực quan, hoặc thông qua các buổi sinh hoạt văn hóa – điều rất phổ biến ở Phú Thọ. Nhiều đại biểu cho rằng hình thức tuyên truyền qua loa truyền thanh bản, qua các buổi họp thôn vào tối thứ Bảy hàng tuần, hoặc thông qua cán bộ Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên… là những cách rất hiệu quả để mang thông tin đến người dân.

Kết thúc Hội nghị, đại diện Cục PB&TG ghi nhận tinh thần nghiêm túc và sự tham gia tích cực của các đại biểu. Cục đánh giá cao sự chủ động phối hợp của Sở Tư pháp tỉnh Phú Thọ cũng như sự hỗ trợ của Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 1. Việc tổ chức thành công chuỗi 03 Hội nghị tại Xuân Viên, Yên Lập và Sơn Hùng đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực thực thi pháp luật cho đội ngũ cán bộ cơ sở, đồng thời tạo tiền đề để người dân – đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số – tiếp cận dịch vụ pháp lý miễn phí một cách bình đẳng, thuận lợi và hiệu quả.

Hoạt động tập huấn lần này cũng góp phần lan tỏa thông điệp của ngành Tư pháp về một nền trợ giúp pháp lý nhân văn, gần dân và tôn trọng sự đa dạng văn hóa của mỗi vùng miền. Nhiều đại biểu bày tỏ mong muốn tiếp tục được tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu hơn trong thời gian tới. Với sự đồng hành của các cơ quan Trung ương, sự quyết tâm của địa phương và sự nhiệt tình của đội ngũ cán bộ cơ sở, hệ thống trợ giúp pháp lý sẽ ngày càng được củng cố, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong tiếp cận pháp luật và thụ hưởng chính sách của Nhà nước.

Đức Khiêm
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý