_20211114171230.png)
Kết quả 8 năm thi hành Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 (Phần 1)
Kể từ khi Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL) năm 2017 được ban hành, Bộ Tư pháp đã chủ động triển khai nhiều biện pháp nhằm đưa Luật đi vào thực tiễn. Bộ đã ban hành hoặc trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành 22 văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành, điều chỉnh toàn diện hoạt động TGPL trên phạm vi toàn quốc, bao gồm: vị trí, chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức Trung tâm TGPL; các hình thức và lĩnh vực TGPL; tiêu chuẩn người thực hiện TGPL; điều kiện, hình thức tham gia TGPL; cũng như công tác phối hợp triển khai và trách nhiệm của các cơ quan liên quan. Song song với đó, TGPL được tích hợp trong các Chương trình mục tiêu quốc gia như: phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới, phát triển văn hóa, phòng chống ma túy, góp phần hoàn thiện chính sách TGPL đồng bộ với các chương trình phát triển xã hội.
Ngoài ra, các bộ luật và luật khác như Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Trẻ em, Luật Người khuyết tật, Luật Phòng chống bạo lực gia đình, Luật Phòng chống mua bán người cũng quy định nội dung TGPL, đảm bảo tính đồng bộ và liên ngành.
Công tác phối hợp trong TGPL, đặc biệt trong hoạt động tố tụng, được nâng cao và thực hiện một cách chặt chẽ, hiệu quả. Bộ Tư pháp phối hợp với Tòa án, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Viện Kiểm sát Nhân dân và các cơ quan liên quan ban hành các Thông tư liên tịch và chương trình phối hợp, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ tại địa phương. Nhờ đó, các địa phương đã xây dựng kế hoạch và chương trình phối hợp, triển khai công tác TGPL thuận lợi, nhất quán, đồng bộ trong các lĩnh vực.
Tổ chức thực hiện TGPL tại Trung ương và địa phương
Hệ thống tổ chức TGPL bao gồm Trung tâm TGPL và các tổ chức tham gia TGPL. Trước khi sáp nhập tỉnh, cả nước có 63 Trung tâm, 97 Chi nhánh; sau sáp nhập còn 53 Trung tâm và 70 Chi nhánh. Các địa phương đã kiện toàn tổ chức, bố trí nhân sự để bảo đảm tính ổn định và hiệu quả.
Về cơ quan quản lý nhà nước, Bộ Tư pháp giúp Chính phủ thống nhất quản lý TGPL, từ ngày 01/3/2025, Cục TGPL hợp nhất với Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật thành Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và TGPL. Ở địa phương, UBND cấp tỉnh quản lý TGPL, với Sở Tư pháp là cơ quan chuyên môn đầu mối.
Tính đến 31/12/2024, cả nước có 1.903 người thực hiện TGPL gồm trợ giúp viên pháp lý, luật sư, tư vấn viên pháp luật và cộng tác viên TGPL. Số lượng trợ giúp viên pháp lý tăng từ 630 năm 2017 lên 712 năm 2024, chứng tỏ sự quan tâm của cấp ủy và chính quyền địa phương.
Trong bối cảnh sắp xếp giảm số lượng đơn vị hành chính từ 63 xuống còn 34 tỉnh, TGPL cũng được điều chỉnh để phù hợp với phân cấp, phân quyền. Kể từ ngày 01/7/2025, một số hoạt động như thẩm định chất lượng vụ việc, xác nhận vụ việc tham gia tố tụng, cấp phôi thẻ trợ giúp viên pháp lý được giao cho địa phương. Bộ Tư pháp cũng ban hành hướng dẫn để các UBND tỉnh chủ động tổ chức TGPL phù hợp điều kiện thực tế, đảm bảo thông suốt, không gián đoạn.
Chất lượng nguồn nhân lực được nâng cao thông qua các lớp tập huấn, hội thảo chuyên sâu, hội nghị quốc tế và hợp tác quốc tế với UNICEF, UNDP, UNWOMEN, World Bank. Trung bình mỗi tỉnh tổ chức 05 lớp tập huấn/năm, tập trung cập nhật kiến thức pháp luật, kỹ năng nghiệp vụ và kỹ năng mềm, đảm bảo đội ngũ TGPL đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dân.
Kết quả thực hiện vụ việc TGPL và truyền thông, ứng dụng công nghệ số về TGPL
Từ 01/01/2018 đến 31/05/2025, toàn quốc có 248.598 vụ việc TGPL kết thúc, trong đó 60,8% tham gia tố tụng, 95.283 vụ việc tư vấn pháp luật và 2.151 vụ việc đại diện ngoài tố tụng. Trong giai đoạn 2018 - 2024, 43.938 vụ việc tố tụng được đánh giá thành công, trong đó 86% do trợ giúp viên pháp lý thực hiện. TGPL đã giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, góp phần đảm bảo xét xử công bằng, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
Truyền thông TGPL được đổi mới đa dạng, kết hợp phương thức truyền thống và hiện đại. Trung ương phát triển các phóng sự, chuyên đề TGPL trên VTV, VOV, Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp; địa phương phối hợp với các cơ quan đoàn thể, báo chí, xây dựng trang thông tin điện tử TGPL, tổ chức truyền thông trực tiếp tại cơ sở. Hoạt động truyền thông đã giúp người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế, tiếp cận thông tin TGPL dễ dàng hơn.
Bộ Tư pháp đã triển khai Hệ thống quản lý TGPL từ tháng 01/2019, giúp đồng bộ hóa thông tin, quản lý hồ sơ điện tử và trích xuất số liệu thống kê nhanh chóng. Tính đến 30/9/2025, 17 địa phương thiết lập điểm cầu trực tuyến, hỗ trợ tham gia phiên tòa trực tuyến, nâng cao hiệu quả TGPL.
Hợp tác quốc tế trong TGPL
Công tác phối hợp liên ngành tại Trung ương và địa phương được củng cố, với các Hội đồng PBGDPL, kiểm tra, hướng dẫn và giải đáp vướng mắc. Việt Nam cũng tăng cường hợp tác quốc tế với nhiều tổ chức và quốc gia, thực hiện các Hiệp định tương trợ tư pháp về dân sự, tạo điều kiện cho công dân được TGPL miễn phí khi cần thiết.
Nhìn chung, 8 năm triển khai Luật TGPL 2017 đã tạo ra bước tiến quan trọng trong bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, nâng cao chất lượng đội ngũ TGPL, đổi mới công tác truyền thông, ứng dụng công nghệ thông tin, đồng thời củng cố phối hợp liên ngành và hợp tác quốc tế. Hệ thống TGPL ở Việt Nam đã cơ bản hoàn thiện, đồng bộ, góp phần xây dựng văn hóa pháp luật và bảo đảm công bằng xã hội.
Công tác phối hợp trong TGPL, đặc biệt trong hoạt động tố tụng, được nâng cao và thực hiện một cách chặt chẽ, hiệu quả. Bộ Tư pháp phối hợp với Tòa án, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Viện Kiểm sát Nhân dân và các cơ quan liên quan ban hành các Thông tư liên tịch và chương trình phối hợp, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ tại địa phương. Nhờ đó, các địa phương đã xây dựng kế hoạch và chương trình phối hợp, triển khai công tác TGPL thuận lợi, nhất quán, đồng bộ trong các lĩnh vực.
Tổ chức thực hiện TGPL tại Trung ương và địa phương
Hệ thống tổ chức TGPL bao gồm Trung tâm TGPL và các tổ chức tham gia TGPL. Trước khi sáp nhập tỉnh, cả nước có 63 Trung tâm, 97 Chi nhánh; sau sáp nhập còn 53 Trung tâm và 70 Chi nhánh. Các địa phương đã kiện toàn tổ chức, bố trí nhân sự để bảo đảm tính ổn định và hiệu quả.
Về cơ quan quản lý nhà nước, Bộ Tư pháp giúp Chính phủ thống nhất quản lý TGPL, từ ngày 01/3/2025, Cục TGPL hợp nhất với Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật thành Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và TGPL. Ở địa phương, UBND cấp tỉnh quản lý TGPL, với Sở Tư pháp là cơ quan chuyên môn đầu mối.
Tính đến 31/12/2024, cả nước có 1.903 người thực hiện TGPL gồm trợ giúp viên pháp lý, luật sư, tư vấn viên pháp luật và cộng tác viên TGPL. Số lượng trợ giúp viên pháp lý tăng từ 630 năm 2017 lên 712 năm 2024, chứng tỏ sự quan tâm của cấp ủy và chính quyền địa phương.
Trong bối cảnh sắp xếp giảm số lượng đơn vị hành chính từ 63 xuống còn 34 tỉnh, TGPL cũng được điều chỉnh để phù hợp với phân cấp, phân quyền. Kể từ ngày 01/7/2025, một số hoạt động như thẩm định chất lượng vụ việc, xác nhận vụ việc tham gia tố tụng, cấp phôi thẻ trợ giúp viên pháp lý được giao cho địa phương. Bộ Tư pháp cũng ban hành hướng dẫn để các UBND tỉnh chủ động tổ chức TGPL phù hợp điều kiện thực tế, đảm bảo thông suốt, không gián đoạn.
Chất lượng nguồn nhân lực được nâng cao thông qua các lớp tập huấn, hội thảo chuyên sâu, hội nghị quốc tế và hợp tác quốc tế với UNICEF, UNDP, UNWOMEN, World Bank. Trung bình mỗi tỉnh tổ chức 05 lớp tập huấn/năm, tập trung cập nhật kiến thức pháp luật, kỹ năng nghiệp vụ và kỹ năng mềm, đảm bảo đội ngũ TGPL đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dân.
Kết quả thực hiện vụ việc TGPL và truyền thông, ứng dụng công nghệ số về TGPL
Từ 01/01/2018 đến 31/05/2025, toàn quốc có 248.598 vụ việc TGPL kết thúc, trong đó 60,8% tham gia tố tụng, 95.283 vụ việc tư vấn pháp luật và 2.151 vụ việc đại diện ngoài tố tụng. Trong giai đoạn 2018 - 2024, 43.938 vụ việc tố tụng được đánh giá thành công, trong đó 86% do trợ giúp viên pháp lý thực hiện. TGPL đã giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, góp phần đảm bảo xét xử công bằng, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
Truyền thông TGPL được đổi mới đa dạng, kết hợp phương thức truyền thống và hiện đại. Trung ương phát triển các phóng sự, chuyên đề TGPL trên VTV, VOV, Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp; địa phương phối hợp với các cơ quan đoàn thể, báo chí, xây dựng trang thông tin điện tử TGPL, tổ chức truyền thông trực tiếp tại cơ sở. Hoạt động truyền thông đã giúp người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế, tiếp cận thông tin TGPL dễ dàng hơn.
Bộ Tư pháp đã triển khai Hệ thống quản lý TGPL từ tháng 01/2019, giúp đồng bộ hóa thông tin, quản lý hồ sơ điện tử và trích xuất số liệu thống kê nhanh chóng. Tính đến 30/9/2025, 17 địa phương thiết lập điểm cầu trực tuyến, hỗ trợ tham gia phiên tòa trực tuyến, nâng cao hiệu quả TGPL.
Hợp tác quốc tế trong TGPL
Công tác phối hợp liên ngành tại Trung ương và địa phương được củng cố, với các Hội đồng PBGDPL, kiểm tra, hướng dẫn và giải đáp vướng mắc. Việt Nam cũng tăng cường hợp tác quốc tế với nhiều tổ chức và quốc gia, thực hiện các Hiệp định tương trợ tư pháp về dân sự, tạo điều kiện cho công dân được TGPL miễn phí khi cần thiết.
Nhìn chung, 8 năm triển khai Luật TGPL 2017 đã tạo ra bước tiến quan trọng trong bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, nâng cao chất lượng đội ngũ TGPL, đổi mới công tác truyền thông, ứng dụng công nghệ thông tin, đồng thời củng cố phối hợp liên ngành và hợp tác quốc tế. Hệ thống TGPL ở Việt Nam đã cơ bản hoàn thiện, đồng bộ, góp phần xây dựng văn hóa pháp luật và bảo đảm công bằng xã hội.
Tuyết Minh
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý