Kết quả thực hiện Bộ Tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2021 -2025: Hoàn thành vượt mục tiêu, tạo nền tảng cho phát triển bền vững

Hoàn thiện đồng bộ hệ thống tiêu chí, tạo cơ sở thống nhất triển khai
Thực hiện Nghị quyết số 25/2021/QH15 của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 263/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021–2025. Trên cơ sở đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan tham mưu ban hành đồng bộ các Bộ tiêu chí quốc gia về NTM các cấp giai đoạn 2021-2025, bao gồm: xã NTM, xã NTM nâng cao[1]; xã NTM kiểu mẫu[2]; huyện NTM, huyện NTM nâng cao[3]; và tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM[4].
Các Bộ tiêu chí giai đoạn 2021-2025 được xây dựng trên cơ sở kế thừa kinh nghiệm giai đoạn trước, đồng thời bổ sung nhiều nội dung mới, phù hợp với các quy định pháp luật và yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới. Đặc biệt, việc phân chia tiêu chí xã theo 07 vùng sinh thái đã góp phần nâng cao tính khả thi, bảo đảm phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của từng vùng, nhất là các địa bàn khó khăn.
Trong quá trình triển khai, trước những vướng mắc phát sinh từ thực tiễn, Thủ tướng Chính phủ đã kịp thời ban hành các quyết định sửa đổi, bổ sung một số tiêu chí, chỉ tiêu, đồng thời quy định riêng Bộ tiêu chí huyện NTM đặc thù không có đơn vị hành chính cấp xã[5]. Đây là bước điều chỉnh cần thiết, góp phần hoàn thiện hệ thống tiêu chí, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, thống nhất cho các địa phương tổ chức thực hiện.
Kết quả toàn diện ở cả ba cấp chính quyền địa phương (xã, huyện, tỉnh)
Theo tổng hợp báo cáo của các địa phương, tính đến tháng 6/2025, cả nước có 6.084/7.669 xã (79,3%) được công nhận đạt chuẩn NTM, tăng 10,6% so với cuối năm 2021 và cơ bản hoàn thành mục tiêu cả giai đoạn. Đáng chú ý, số xã đạt chuẩn NTM nâng cao và NTM kiểu mẫu tăng nhanh, vượt mục tiêu đề ra: 2.567 xã đạt chuẩn NTM nâng cao (chiếm 42,2% số xã đạt chuẩn NTM) và 743 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu (chiếm 12,2% trong tổng số xã đạt chuẩn NTM).
Ở cấp huyện, cả nước có 329/646 đơn vị cấp huyện (51%) thuộc 60 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn hoặc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, vượt mục tiêu được giao. Trong số này, đã có 48 huyện đạt chuẩn NTM nâng cao, cho thấy xu hướng chuyển mạnh từ “đạt chuẩn” sang “nâng cao chất lượng”.
Ở cấp tỉnh, đến nay có 24 tỉnh, thành phố có 100% số xã đạt chuẩn NTM; trong đó có 19 tỉnh, thành phố có 100% số xã đạt chuẩn NTM và 100% số đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ NTM. Có 13 tỉnh được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, đạt khoảng 80% mục tiêu cả giai đoạn.
Chuyển biến rõ nét theo từng vùng sinh thái
Kết quả xây dựng NTM có sự khác biệt giữa các vùng, phản ánh rõ điều kiện tự nhiên và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của từng khu vực.
Vùng Đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ tiếp tục là những vùng dẫn đầu cả nước, với tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM đạt 100% và 98,5%; nhiều địa phương đã chuyển trọng tâm sang xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu. Đến nay, 8 tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Hồng và 2 tỉnh vùng Đông Nam Bộ đã hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.
Vùng Đồng bằng sông Cửu Long đạt bước tiến vượt bậc, với 93,2% số xã đạt chuẩn NTM, vượt kế hoạch được giao; số xã NTM nâng cao và kiểu mẫu tăng mạnh, góp phần cải thiện rõ rệt diện mạo nông thôn vùng hạ lưu sông Mekong.
Trong khi đó, các vùng Trung du miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên tuy đạt kết quả tích cực, song vẫn còn nhiều xã chưa đạt chuẩn, đặc biệt là các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây cũng là những địa bàn còn nhiều xã đạt dưới 10 hoặc dưới 15 tiêu chí, đòi hỏi sự tập trung nguồn lực và giải pháp phù hợp hơn trong giai đoạn tiếp theo.
Chất lượng tiêu chí ngày càng được nâng cao
Đánh giá theo từng tiêu chí xã NTM cho thấy, nhiều tiêu chí đạt tỷ lệ rất cao trên phạm vi cả nước. Nhóm tiêu chí có kết quả tốt, với trên 95% số xã đạt, gồm: Quy hoạch; Thủy lợi và phòng, chống thiên tai; Điện; Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn; Thông tin và Truyền thông; Giáo dục và Đào tạo; Văn hóa; Quốc phòng và An ninh.
Bên cạnh đó, các tiêu chí về Lao động, Y tế, Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật đạt tỷ lệ trên 90%, phản ánh sự cải thiện rõ rệt về chất lượng dịch vụ xã hội cơ bản và hiệu lực quản lý ở cấp cơ sở.
Tuy nhiên, hai tiêu chí Thu nhập và Nghèo đa chiều vẫn còn đạt tỷ lệ thấp (lần lượt là 81% và 80,1%), đặc biệt tại các vùng khó khăn. Điều này cho thấy, bên cạnh đầu tư hạ tầng, việc nâng cao thu nhập bền vững cho người dân nông thôn vẫn là thách thức lớn, cần được ưu tiên trong thời gian tới.
Khẳng định vai trò công cụ quản lý và phát triển
Thực tiễn triển khai cho thấy, Bộ tiêu chí quốc gia về NTM các cấp không chỉ là “thước đo” để đánh giá kết quả xây dựng NTM, mà còn là công cụ quan trọng giúp các cấp chính quyền xác định mục tiêu, lộ trình và giải pháp phát triển nông thôn một cách toàn diện, đồng bộ. Thông qua Bộ tiêu chí, các mục tiêu về phát triển kinh tế nông thôn, bảo vệ môi trường, xây dựng đời sống văn hóa, bảo đảm an sinh xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh được tích hợp và triển khai hiệu quả.
Đặc biệt, việc ban hành Bộ tiêu chí NTM nâng cao và NTM kiểu mẫu ngay từ đầu giai đoạn đã tạo động lực mới cho các địa phương tiếp tục nâng chất lượng đạt chuẩn, tránh tư tưởng thỏa mãn sau khi được công nhận NTM.
Nền tảng vững chắc cho giai đoạn phát triển mới
Những kết quả đạt được trong giai đoạn 2021–2025 đã khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước về xây dựng NTM; đồng thời tạo nền tảng quan trọng để bước sang giai đoạn 2026–2030 với yêu cầu cao hơn về chất lượng, hiệu quả và tính bền vững. Trong bối cảnh cả nước thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, việc tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện Bộ tiêu chí NTM theo hướng tinh gọn, định lượng rõ ràng, tăng cường phân cấp và phù hợp với điều kiện thực tiễn sẽ là yêu cầu cấp thiết.
Những thành quả xây dựng NTM của giai đoạn 2021–2025 là minh chứng sinh động cho nỗ lực bền bỉ của cả hệ thống chính trị và Nhân dân, đồng thời mở ra kỳ vọng về một giai đoạn phát triển nông thôn mới sâu sắc hơn, hiện đại hơn và bền vững hơn trong thời gian tới./.

Nguyễn Thị Tâm,
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp

---