Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025: Những đột phá trong phát triển kinh tế nông thôn

Tái cấu trúc ngành nông nghiệp: định hướng bền vững, phù hợp với chuyển đổi số và biến đổi khí hậu
Từ năm 2021 đến nay, ngành nông nghiệp Việt Nam tiếp tục được tái cấu trúc một cách mạnh mẽ và đồng bộ. Sự chuyển đổi này không chỉ giúp tăng trưởng bình quân ngành nông nghiệp đạt khoảng 3,18% trong giai đoạn 2021-2024, mà còn tạo ra những thay đổi lớn về giá trị gia tăng và thu nhập cho nông dân. Một trong những dấu ấn nổi bật là tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam trong năm 2024 đã đạt mức kỷ lục 62,5 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay.
Điều này được minh chứng qua việc hình thành các vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung, gắn liền với các hệ thống nguyên liệu và logistics nông nghiệp. Giá trị sản phẩm thu được trên mỗi ha đất nông nghiệp tăng từ 5-10% so với năm 2020. Kết quả này khẳng định sự đi đúng hướng của chiến lược tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Chương trình "Mỗi Xã Một Sản Phẩm" (OCOP): Nâng cao giá trị sản phẩm nông sản và xây dựng thương hiệu
Một trong những thành công lớn của giai đoạn này chính là việc triển khai mạnh mẽ Chương trình OCOP, giúp nhiều sản phẩm nông thôn Việt Nam đạt tiêu chuẩn chất lượng cao, vươn ra thị trường trong và ngoài nước. Tính đến tháng 5/2025, cả nước đã có 16.543 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, tăng mạnh so với con số 4.487 sản phẩm vào năm 2020. Trong đó, 79 sản phẩm đạt 5 sao, chứng tỏ sự uy tín và chất lượng vượt trội của các sản phẩm nông thôn Việt Nam.
Không chỉ dừng lại ở việc sản xuất, các địa phương còn tăng cường công tác xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, như tại các tỉnh Quảng Ninh, Hà Nội, Đồng Tháp. Chương trình OCOP đã đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng thương hiệu nông sản Việt, tạo cầu nối giữa sản phẩm và người tiêu dùng, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
Phát triển ngành nghề và du lịch nông thôn: Tạo việc làm và tăng thu nhập cho người lao động nông thôn
Đặc biệt, phát triển ngành nghề nông thôn và du lịch nông thôn đã trở thành những động lực quan trọng trong phát triển kinh tế khu vực này. Các cụm công nghiệp nông thôn được hình thành tại nhiều địa phương như Nam Định, Hà Nội, Nghệ An và Thanh Hóa đã góp phần bảo tồn các làng nghề truyền thống, kết hợp với đào tạo nghề và chuyển giao công nghệ, nâng cao tay nghề cho người lao động.
Song song với đó, du lịch nông thôn cũng có những bước phát triển đáng kể. Theo thống kê, cả nước hiện nay đã có hơn 584 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn, tập trung ở các vùng miền núi phía Bắc và Đồng bằng sông Cửu Long. Các điểm du lịch này không chỉ thu hút du khách mà còn tạo ra hàng nghìn cơ hội việc làm phi nông nghiệp, nâng cao thu nhập cho người dân và tăng cường ý thức bảo vệ môi trường và văn hóa nông thôn.
Hợp tác xã nông nghiệp: Sự liên kết và cùng có lợi
Một trong những yếu tố then chốt trong chiến lược phát triển kinh tế nông thôn chính là củng cố và phát triển hệ thống hợp tác xã. Tính đến năm 2025, dự kiến cả nước sẽ có khoảng 22.162 hợp tác xã nông nghiệp hoạt động, với nhiều mô hình chuyển đổi hiệu quả, ứng dụng công nghệ vào sản xuất và phát triển sản phẩm đạt chuẩn OCOP. Các hợp tác xã không chỉ giúp nông dân liên kết chặt chẽ trong việc cung ứng vật tư, chế biến và tiêu thụ sản phẩm mà còn tạo ra những chuỗi giá trị bền vững, như mô hình chè Thái Nguyên.
Khởi nghiệp ở nông thôn: Lực lượng thanh niên tiên phong
Khởi nghiệp nông thôn đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, đặc biệt là trong lực lượng thanh niên và lao động trẻ. Những mô hình khởi nghiệp ứng dụng công nghệ số và thương mại điện tử trong sản xuất và tiêu thụ nông sản đang ngày càng phát triển mạnh mẽ. Chẳng hạn như mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao kết hợp với du lịch trải nghiệm tại Lâm Đồng, hay sàn giao dịch nông sản số tại Bắc Giang, đã giúp kết nối trực tiếp giữa người sản xuất và người tiêu dùng, tiết kiệm chi phí trung gian và tăng cường giá trị nông sản.
Ngoài ra, các địa phương cũng chú trọng xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp nông thôn thông qua việc tổ chức các cuộc thi sáng tạo khởi nghiệp, các chương trình ươm tạo, và hỗ trợ tiếp cận tín dụng ưu đãi, giúp các mô hình khởi nghiệp phát triển mạnh mẽ.
Tăng cường kỹ năng nghề cho lao động nông thôn
Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là một trong những yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tạo ra sự chuyển dịch cơ cấu lao động hiệu quả. Giai đoạn 2021-2025 đã chứng kiến nhiều tỉnh, thành phố chủ động rà soát, cập nhật danh mục nghề đào tạo, ưu tiên các lĩnh vực phục vụ trực tiếp cho ngành nông nghiệp như kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi hữu cơ, sơ chế nông sản và thương mại điện tử.
Các khóa học không chỉ diễn ra trong các trường lớp mà còn được tổ chức ngay tại mô hình sản xuất của doanh nghiệp, hợp tác xã, giúp học viên thực hành và nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động tại địa phương.
Bước sang năm 2024, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đã đạt khoảng 54 triệu đồng/người/năm, tăng 1,3 lần so với năm 2020. Tính đến tháng 5/2025, 80,9% số xã đã đạt tiêu chí về thu nhập, và 92,5% số xã đạt tiêu chí về lao động. Đây là những kết quả nổi bật, phản ánh sự thành công của Chương trình mục tiêu quốc gia Nông thôn mới, đồng thời cho thấy hướng đi đúng đắn của công tác phát triển kinh tế nông thôn bền vững, thích ứng với xu hướng chuyển đổi số và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Chương trình mục tiêu quốc gia Nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 không chỉ mang lại những thay đổi rõ rệt trong ngành nông nghiệp mà còn giúp nâng cao chất lượng sống cho người dân nông thôn thông qua những chiến lược phát triển kinh tế, du lịch, hợp tác xã, và khởi nghiệp. Các kết quả đạt được trong giai đoạn này sẽ tiếp tục là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững trong tương lai./.

Đinh Quỳnh Mây
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý