Nâng cao chất lượng giáo dục, y tế và chăm sóc sức khỏe người dân là nền tảng quan trọng cho phát triển nông thôn bền vững

Đầu tư đồng bộ, từng bước nâng cao chất lượng giáo dục khu vực nông thôn
Trong những năm qua, hệ thống giáo dục khu vực nông thôn đã được các cấp, các ngành quan tâm đầu tư mạnh mẽ cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nhiều địa phương đã ưu tiên bố trí nguồn lực để sửa chữa, nâng cấp và xây mới trường học, từng bước khắc phục tình trạng xuống cấp, thiếu phòng học, nhất là tại các xã khó khăn, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Cùng với đầu tư hạ tầng, việc chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học được triển khai đồng bộ, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở khu vực nông thôn. Nhờ đó, số lượng trường đạt chuẩn quốc gia đã tăng nhanh so với giai đoạn trước. Tính đến năm 2024, tỷ lệ trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 1 có bước tăng trưởng rõ rệt ở tất cả các cấp học. Cụ thể, tỷ lệ trường mầm non đạt chuẩn tăng từ 9,5% năm 2020 lên 46,9%; tiểu học tăng từ 6,6% lên 43,4%; trung học cơ sở tăng từ 9,2% lên 52,4%; trung học phổ thông tăng từ 10,8% lên 45,1%. Đối với trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 2, số lượng cũng tăng đáng kể, tập trung chủ yếu ở cấp học mầm non và tiểu học – những bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Kết quả này đã góp phần nâng tỷ lệ xã đạt tiêu chí số 05 về Trường học lên 87,1%, tăng 9,2% so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt tiêu chí số 14 về Giáo dục và Đào tạo đạt 96,4%, tăng 2,7%. Công tác phổ cập giáo dục, duy trì sĩ số học sinh, hạn chế tình trạng bỏ học được duy trì hiệu quả, đặc biệt ở các vùng khó khăn.
Một số địa phương đã đạt tỷ lệ trường chuẩn cao ở cả bậc tiểu học và trung học cơ sở, trở thành những điểm sáng trong phát triển giáo dục nông thôn. Bên cạnh đó, nhiều mô hình giáo dục gắn với thực tiễn sản xuất, đời sống nông thôn, giáo dục kỹ năng sống, hướng nghiệp cho học sinh đã được triển khai, góp phần hình thành nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn mới.
Y tế cơ sở được củng cố, chăm sóc sức khỏe người dân ngày càng tốt hơn
Song song với giáo dục, lĩnh vực y tế và chăm sóc sức khỏe người dân nông thôn tiếp tục được chú trọng đầu tư, nhất là mạng lưới y tế tuyến xã – tuyến gần dân nhất. Trong giai đoạn 2021–2025, hệ thống trạm y tế xã đã được nâng cấp về cơ sở vật chất, bổ sung trang thiết bị, thuốc thiết yếu, từng bước đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khỏe ban đầu và phòng, chống dịch bệnh. Nhiều trạm y tế xã đã có bác sĩ làm việc thường xuyên, đủ năng lực thực hiện các dịch vụ y tế cơ bản, góp phần giảm tải cho tuyến trên và tạo điều kiện thuận lợi để người dân tiếp cận dịch vụ y tế ngay tại địa phương. Công tác phòng, chống dịch bệnh, đặc biệt trong bối cảnh dịch COVID-19 và các dịch bệnh truyền nhiễm được triển khai quyết liệt, hiệu quả, phát huy rõ vai trò của y tế cơ sở trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Nhiều địa phương đã triển khai hiệu quả các mô hình y tế dự phòng, quản lý sức khỏe người dân theo hộ gia đình, khám chữa bệnh từ xa, từng bước ứng dụng chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế. Các mô hình này không chỉ nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh mà còn giúp người dân nông thôn được theo dõi sức khỏe thường xuyên, chủ động phòng ngừa bệnh tật.
Công tác y tế học đường, chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em, dinh dưỡng học đường tiếp tục được quan tâm. Tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng thể nhẹ cân và thấp còi giảm dần qua các năm; các chương trình tiêm chủng mở rộng, chăm sóc sức khỏe sinh sản được triển khai đồng đều, góp phần nâng cao chất lượng dân số nông thôn.
Bên cạnh đó, công tác truyền thông, giáo dục nâng cao nhận thức của người dân về vệ sinh môi trường, phòng, chống dịch bệnh, thực hành dinh dưỡng hợp lý được các địa phương đẩy mạnh thông qua các tổ truyền thông cộng đồng, sự phối hợp liên ngành giữa y tế – giáo dục – nông nghiệp. Các mô hình “Tư vấn và chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng” bước đầu phát huy hiệu quả, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của nhóm dân số cao tuổi ở nông thôn.
Đến nay, cả nước có 96,4% số xã đạt tiêu chí số 15 về Y tế, tăng 0,5% so với năm 2021, thể hiện những nỗ lực lớn trong việc củng cố hệ thống y tế cơ sở và chăm sóc sức khỏe người dân nông thôn.
Những khó khăn, thách thức cần tiếp tục khắc phục
Bên cạnh những kết quả tích cực, việc thực hiện Nội dung thành phần số 05 vẫn còn một số hạn chế, khó khăn. Hiện vẫn còn khoảng 8% số xã chưa đạt tiêu chí về y tế, chủ yếu tập trung ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu nhân lực y tế, đặc biệt là bác sĩ; trang thiết bị y tế còn lạc hậu; khó khăn trong việc thu hút, giữ chân cán bộ y tế có trình độ về công tác lâu dài tại cơ sở.
Trong lĩnh vực giáo dục, cơ sở vật chất trường học tại một số địa phương, nhất là vùng núi, hải đảo, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu chuẩn hóa theo cấp học; một số trường còn thiếu phòng học chức năng, thiết bị dạy học hiện đại, ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Tuy vẫn còn những khó khăn, thách thức nhưng về tổng thể, việc triển khai Nội dung thành phần số 05 trong giai đoạn 2021–2025 đã góp phần cải thiện rõ rệt chất lượng giáo dục, y tế và chăm sóc sức khỏe người dân nông thôn. Chất lượng nguồn nhân lực từng bước được nâng lên; thể trạng, kiến thức, kỹ năng và khả năng thích ứng của người dân được cải thiện rõ rệt, tạo tiền đề quan trọng cho phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm an sinh và nâng cao chất lượng cuộc sống ở khu vực nông thôn. Những kết quả đạt được trong nâng cao chất lượng giáo dục và y tế không chỉ góp phần hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới, mà còn khẳng định tính đúng đắn của định hướng phát triển nông thôn lấy con người làm trung tâm, là chủ thể, là động lực để phát triển; hướng tới xây dựng nông thôn mới toàn diện, thực chất và bền vững trong giai đoạn tiếp theo./.

Nguyễn Thị Tâm,
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp