Chuyển đổi số trong phổ biến, giáo dục pháp luật tại tỉnh Bình Dương: Nền tảng hiện đại hóa quản trị pháp lý từ cơ sở

Chính phủ Việt Nam đã xác định rõ: phổ biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận quan trọng trong quản trị nhà nước, là cầu nối giữa pháp luật với đời sống, là điều kiện để người dân thực hiện quyền tiếp cận thông tin và thực thi pháp luật một cách tự giác, hiệu quả. Trong chiến lược phát triển chính phủ số, xã hội số, lĩnh vực PBGDPL được xác định là một trong những nội dung trọng điểm cần ưu tiên số hóa, góp phần nâng cao chất lượng thể chế và hiệu lực quản lý điều hành của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Tỉnh Bình Dương – một trong những trung tâm công nghiệp phát triển nhanh và toàn diện nhất cả nước – đã sớm nhận thấy yêu cầu cấp thiết phải gắn công tác PBGDPL với lộ trình chuyển đổi số trong xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số. Với tốc độ đô thị hóa cao, dân cư đa dạng, lao động nhập cư đông đảo và hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra sôi động, Bình Dương không chỉ đối mặt với thách thức trong việc bảo đảm tiếp cận công lý công bằng cho mọi tầng lớp nhân dân, mà còn có cơ hội để ứng dụng các công nghệ hiện đại nhằm “cá nhân hóa” việc truyền thông pháp luật, đưa pháp luật đến gần hơn với thực tiễn.
Từ những yêu cầu thực tiễn đó, tỉnh Bình Dương đã xác định rõ: số hóa công tác PBGDPL không phải là nhiệm vụ phụ trợ, mà là một cấu phần không thể thiếu trong tiến trình xây dựng chính quyền kiến tạo, quản trị công minh bạch và vì nhân dân phục vụ. Đây cũng chính là lý do khiến địa phương này trở thành một trong những tỉnh đầu tiên trong cả nước ban hành đề án riêng về xây dựng Cổng thông tin điện tử phổ biến, giáo dục pháp luật cấp tỉnh, đi đầu trong việc phát triển nền tảng pháp lý số phục vụ toàn dân.
Cách tiếp cận của Bình Dương không phải là thay thế hoàn toàn phương thức truyền thống, mà là kết hợp nhuần nhuyễn giữa phương thức trực tiếp và trực tuyến, giữa phổ biến pháp luật đại trà và tiếp cận pháp luật có chọn lọc theo nhu cầu, năng lực và đặc điểm từng nhóm đối tượng. Nhờ đó, việc phổ biến pháp luật không còn “một chiều”, mà trở thành quá trình tương tác hai chiều, ba chiều – giữa Nhà nước, người dân và các tổ chức xã hội, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, giảm thiểu vi phạm và củng cố niềm tin vào thể chế pháp lý.
Chuyển đổi số trong PBGDPL – dưới góc nhìn của Bình Dương – không chỉ là bước tiến về mặt công nghệ, mà còn là biểu hiện của tư duy quản trị hiện đại, phù hợp với định hướng phát triển đô thị thông minh, công dân số, xã hội pháp quyền bền vững.
Tiến trình chuyển đổi số trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tại tỉnh Bình Dương
Thực hiện Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) tại tỉnh Bình Dương thời gian qua đã có nhiều chuyển biến tích cực, được triển khai đồng bộ từ cấp tỉnh đến cơ sở, ngày càng đi vào chiều sâu, có trọng tâm, trọng điểm và gắn chặt với yêu cầu thực tiễn của đời sống kinh tế – xã hội.
Tỉnh đã tập trung đổi mới nội dung, đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, ứng dụng mạnh mẽ các nền tảng truyền thông mới để lan tỏa thông tin pháp luật, phục vụ tốt hơn nhu cầu tiếp cận của người dân và doanh nghiệp. Các kênh tiếp cận pháp luật ngày càng phong phú: từ hội nghị phổ biến, các cuộc thi tìm hiểu, phát thanh, truyền hình, tài liệu truyền thông giấy... đến các kênh hiện đại như fanpage, video clip pháp luật, ứng dụng trên thiết bị di động.
Tuy nhiên, nhận thức rõ những giới hạn của phương thức truyền thống trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện, Bình Dương đã sớm xác định việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác PBGDPL là một bước đi tất yếu. Định hướng này bám sát tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 471/QĐ-TTg ngày 16/4/2019 phê duyệt Đề án “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật”.
Trên cơ sở đó, ngày 15/6/2020, UBND tỉnh Bình Dương đã ban hành Quyết định số 1575/QĐ-UBND phê duyệt Đề án xây dựng Cổng thông tin điện tử về phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh Bình Dương – đánh dấu một bước chuyển quan trọng, đưa PBGDPL tại địa phương bước sang giai đoạn số hóa, hiện đại hóa và tương tác trực tuyến với người dân.
Ngay sau khi đề án được phê duyệt, Sở Tư pháp – với vai trò là cơ quan chủ trì – đã phối hợp chặt chẽ với Sở Thông tin và Truyền thông, các đơn vị chuyên môn và doanh nghiệp công nghệ để triển khai các bước cụ thể như: xây dựng đề cương chi tiết, lập dự toán, lựa chọn nền tảng công nghệ, thiết kế giao diện, chuẩn hóa nội dung số, xây dựng bộ cơ sở dữ liệu pháp luật trực tuyến, tích hợp chức năng hỏi – đáp, tra cứu và phản hồi tự động.
Không dừng lại ở việc xây dựng hạ tầng, quá trình triển khai còn được tổ chức bài bản về mặt thể chế. Tính đến nay, Sở Tư pháp đã ban hành 38 văn bản chỉ đạo, hướng dẫn và phối hợp triển khai, đồng thời các cơ quan, đơn vị liên quan cũng ban hành 12 văn bản phối hợp, thể hiện sự đồng thuận và quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị địa phương trong việc thúc đẩy chuyển đổi số lĩnh vực pháp luật.
Nhờ sự vào cuộc quyết liệt, quá trình xây dựng và đưa vào vận hành Cổng thông tin điện tử PBGDPL đã được hoàn tất theo đúng tiến độ, với hệ thống chuyên mục phong phú, cơ sở dữ liệu phong phú, cập nhật thường xuyên và thân thiện với người sử dụng. Đây không chỉ là kênh thông tin pháp lý chính thống, mà còn là một nền tảng giao tiếp pháp luật số hai chiều giữa chính quyền và nhân dân, góp phần quan trọng trong nâng cao ý thức pháp luật, giảm thiểu vi phạm và thúc đẩy văn hóa pháp quyền tại cơ sở.
Kết quả đạt được: Hạ tầng pháp lý số được định hình, lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng
Sau hơn ba năm triển khai đề án và đưa vào vận hành chính thức, Cổng thông tin điện tử phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh Bình Dương đã khẳng định vị thế là nền tảng pháp lý số tin cậy, hiện đại, thân thiện và ngày càng gần gũi với người dân.
Tính đến ngày 02/10/2024, cổng thông tin đã ghi nhận 3.678.427 lượt truy cập, một con số ấn tượng thể hiện sự quan tâm ngày càng tăng của nhân dân, doanh nghiệp và cán bộ các cấp đối với các nội dung pháp luật được số hóa. Không đơn thuần là một kho lưu trữ văn bản, Cổng thông tin PBGDPL tỉnh Bình Dương đã phát triển thành một hệ sinh thái thông tin pháp luật trực tuyến, đa chiều, với nhiều chuyên mục được thiết kế bài bản và vận hành hiệu quả, gồm:

Đặc biệt, điểm nổi bật của hệ thống là khả năng cập nhật nhanh, phản hồi nhanh, kết nối với các nền tảng truyền thông xã hội như Zalo, Facebook, và ứng dụng ZNS để gửi bản tin pháp luật theo từng nhóm người dùng đăng ký.
Những kết quả nêu trên không chỉ phản ánh sức sống thực sự của công tác PBGDPL trên môi trường số, mà còn cho thấy quyết tâm của chính quyền Bình Dương trong việc xây dựng một hệ thống quản trị pháp lý mở – hiện đại – kết nối – gần dân. Đây là những nền tảng quan trọng, tạo đà cho việc chuyển đổi mạnh mẽ từ quản lý hành chính truyền thống sang mô hình phục vụ lấy người dân làm trung tâm, lấy hiệu quả pháp lý làm mục tiêu cốt lõi.
.
Vượt qua thách thức để đi xa hơn: Những khó khăn thực tế và giải pháp đồng bộ trong quá trình chuyển đổi số
Chuyển đổi số trong lĩnh vực pháp lý – đặc biệt là trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) – là một quá trình đòi hỏi không chỉ quyết tâm chính trị mà còn sự đầu tư đồng bộ về thể chế, nhân lực và hạ tầng kỹ thuật. Tại Bình Dương, dù đã đạt được những kết quả tích cực, quá trình triển khai thực tiễn vẫn còn đối mặt với không ít khó khăn, đặc biệt ở cấp cơ sở.
Một trong những thách thức lớn nhất là sự chênh lệch về điều kiện hạ tầng kỹ thuật giữa các địa bàn. Ở một số xã, phường vùng ven hoặc mới đô thị hóa, việc tiếp cận đường truyền ổn định, thiết bị công nghệ thông tin phục vụ tuyên truyền pháp luật vẫn còn hạn chế. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến việc khai thác và phổ biến các nội dung pháp luật số hóa đến người dân.
Bên cạnh đó, trình độ CNTT của đội ngũ làm công tác pháp luật cơ sở chưa đồng đều, nhất là lực lượng tuyên truyền viên, báo cáo viên kiêm nhiệm. Việc sử dụng phần mềm thiết kế, dựng clip pháp luật, vận hành hệ thống hỏi – đáp trực tuyến hay tương tác trên nền tảng số như Zalo OA, Fanpage Facebook... vẫn là thách thức với nhiều cán bộ chưa được đào tạo chuyên sâu.
Một vấn đề khác mang tính phổ quát là tình trạng thiếu hụt cán bộ chuyên trách PBGDPL am hiểu công nghệ. Trong bối cảnh khối lượng công việc ngày càng lớn, yêu cầu kỹ thuật ngày càng cao, nhưng nhân sự triển khai còn mỏng, thiếu sự phân công chuyên biệt, đã tạo ra áp lực không nhỏ cho Sở Tư pháp và các Phòng Tư pháp cấp huyện trong việc duy trì hệ thống thông tin pháp lý số một cách hiệu quả và thường xuyên.
Không thể không nhắc đến yếu tố tâm lý xã hội – một rào cản mềm nhưng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả chuyển đổi số. Một bộ phận người dân, nhất là người cao tuổi, đồng bào dân tộc thiểu số, người ít tiếp cận công nghệ, vẫn e ngại, thụ động hoặc thậm chí không biết đến sự tồn tại của các kênh pháp luật số. Điều này đặt ra yêu cầu phải tăng cường hoạt động truyền thông đa kênh, vừa trực tiếp, vừa gián tiếp, để “kéo gần công nghệ tới cộng đồng”.
Trước những khó khăn đó, tỉnh Bình Dương đã không chọn cách làm rập khuôn hay chạy theo hình thức. Thay vào đó, địa phương đã và đang triển khai nhiều nhóm giải pháp đồng bộ, linh hoạt và gắn với thực tiễn địa phương:

Những giải pháp nói trên không chỉ giúp Bình Dương vượt qua rào cản hiện hữu, mà còn tạo nền tảng để mở rộng phạm vi tác động của công tác PBGDPL – từ việc “phổ biến cho biết” sang “phổ biến để vận dụng”, từ “một chiều áp đặt” sang “hai chiều tương tác”, phù hợp với yêu cầu của xã hội học tập, Nhà nước pháp quyền và công dân số hiện đại.
Định hướng đến năm 2030: Hình thành hệ sinh thái pháp lý số toàn diện, lấy người dân làm trung tâm
Trên nền tảng những kết quả đã đạt được, tỉnh Bình Dương đang từng bước chuyển hóa công tác phổ biến, giáo dục pháp luật từ hoạt động tuyên truyền đơn tuyến sang một hệ sinh thái pháp lý mở, số hóa toàn diện và vận hành thông minh. Trong đó, việc gắn PBGDPL với chiến lược xây dựng chính quyền số, đô thị thông minh và xã hội số được xem là một định hướng xuyên suốt và lâu dài.
Mục tiêu trọng tâm đến năm 2030 được tỉnh xác định rõ ràng: mọi người dân Bình Dương đều có thể tiếp cận thông tin pháp luật một cách thuận tiện, cá nhân hóa, phù hợp với đặc điểm, nhu cầu, trình độ và hoàn cảnh sống của mình. Cụ thể:

Đây không chỉ là mục tiêu công nghệ, mà còn là cách tiếp cận mới về mặt tư tưởng: đưa công tác phổ biến pháp luật từ trạng thái “đưa xuống” sang “kết nối thông minh”, từ “phổ biến đại trà” sang “tiếp cận theo nhu cầu”. Bình Dương đang đặt nền móng cho một hệ sinh thái pháp lý trong đó mỗi người dân là một chủ thể hiểu pháp luật, sống và hành xử theo pháp luật, được hỗ trợ bởi công nghệ và hệ thống pháp lý hiện đại.
Với tầm nhìn đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tại Bình Dương không chỉ là nhiệm vụ tuyên truyền, mà đã thực sự trở thành một trụ cột trong kiến trúc quản trị công thông minh, góp phần xây dựng nền hành chính công khai – minh bạch – hiệu quả – phục vụ đúng tinh thần chuyển đổi số quốc gia.
Kết luận: Nền tảng pháp lý số từ Bình Dương – mô hình gợi mở cho cả nước
Những kết quả đạt được trong chuyển đổi số công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tại tỉnh Bình Dương thời gian qua không chỉ dừng lại ở các con số, lượt truy cập hay số lượng văn bản được số hóa, mà còn phản ánh một bước chuyển căn bản về tư duy quản trị pháp luật trong kỷ nguyên số.
Từ việc xác định rõ vai trò thiết yếu của công nghệ thông tin, đến tổ chức thực hiện đồng bộ – bài bản – linh hoạt, Bình Dương đã không ngừng đổi mới cả về cách làm, nội dung và hình thức phổ biến pháp luật. Cổng thông tin điện tử PBGDPL tỉnh Bình Dương không đơn thuần là một kênh cung cấp thông tin, mà đã trở thành trung tâm pháp lý số hóa của địa phương, nơi tích hợp tri thức pháp luật, truyền thông pháp lý và tương tác pháp luật theo thời gian thực.
Điểm đáng ghi nhận là: quá trình chuyển đổi số trong công tác PBGDPL của Bình Dương không chạy theo công nghệ, mà đặt đúng trọng tâm vào phục vụ người dân, nâng cao năng lực pháp lý cộng đồng và xây dựng xã hội thượng tôn pháp luật. Chính điều này đã tạo nên giá trị thực chất, bền vững, không hình thức.
Trong bối cảnh cả nước đang đẩy mạnh thực hiện Chương trình chuyển đổi số quốc gia, Đề án nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân và Chiến lược phát triển Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, mô hình của Bình Dương cần được tổng kết, đánh giá và nhân rộng. Những kinh nghiệm triển khai từ Bình Dương – từ quy trình xây dựng cổng thông tin, phối hợp liên ngành, huy động nguồn lực xã hội, đào tạo cán bộ, đến ứng dụng AI và công cụ số hóa đa nền tảng – hoàn toàn có thể trở thành bài học điển hình cho các địa phương khác, nhất là những tỉnh, thành phố đang trong quá trình chuyển đổi mô hình quản trị công theo hướng hiện đại.
Với tầm nhìn dài hạn, chiến lược rõ ràng và cam kết hành động nhất quán, Bình Dương đang từng bước khẳng định vị thế là địa phương tiên phong trong xây dựng nền tảng pháp lý số phục vụ nhân dân – một mô hình mà ở đó, mỗi người dân không chỉ là người thụ hưởng chính sách pháp luật, mà là chủ thể hiểu biết, tham gia và cùng kiến tạo hệ sinh thái pháp luật mở, minh bạch và hiện đại.