Một số kết quả nổi bật sau 8 năm thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý tại thành phố Hồ Chí Minh

Tổ chức bộ máy được kiện toàn, nhân lực được tăng cường

Ngay sau khi Luật Trợ giúp pháp lý 2017 có hiệu lực, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước TP. Hồ Chí Minh đã tham mưu kiện toàn tổ chức, xây dựng Đề án vị trí việc làm theo đúng quy định. Năm 2018, Sở Tư pháp phê duyệt Đề án vị trí việc làm số 680/QĐ-STP; đến năm 2024 tiếp tục phê duyệt Đề án (theo Quyết định số 457/QĐ-STP ngày 28/6/2024) để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Hiện nay, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước TP. Hồ Chí Minh có 03 phòng chuyên môn, lãnh đạo Trung tâm, 12 trợ giúp viên pháp lý, 1 chuyên viên và 01 kế toán.

Năm 2018, Trung tâm đã lựa chọn và ký hợp đồng với 109 luật sư theo đúng tiêu chí tại Thông tư số 08/2017/TT-BTP. Đến nay, số lượng này tăng lên 295 luật sư, tạo nên mạng lưới rộng khắp, sẵn sàng hỗ trợ người dân trong tất cả lĩnh vực pháp luật. Đây là một trong những địa phương có số lượng luật sư ký hợp đồng trợ giúp pháp lý nhiều nhất cả nước. Nhằm khuyến khích đội ngũ luật sư tích cực tham gia công tác trợ giúp pháp lý, Trung tâm đã xây dựng quy trình nội bộ về thẩm định thanh toán vụ việc trợ giúp pháp lý, thực hiện nghiêm túc thẩm định chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý, thực hiện tuyên dương, vinh danh những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc, đóng góp cho công tác trợ giúp pháp lý.

Truyền thông trợ giúp pháp lý được triển khai quy mô lớn, tiếp cận đông đảo người dân

Ngay từ khi Luật có hiệu lực, Trung tâm đã đồng loạt triển khai các hoạt động truyền thông: xây dựng và giao 322 bảng thông tin trợ giúp pháp lý, 322 danh sách người thực hiện trợ giúp pháp lý, 322 hộp tin, hơn 32.200 tờ gấp và tương ứng 32.200 mẫu đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý cho các cơ quan, đơn vị, đảm bảo người dân dễ dàng tiếp cận thông tin ngay tại cơ sở. Hàng năm, thông qua các dợt truyền thông và trợ giúp pháp lý tại cơ sở Trung tâm đã cấp phát hàng nghìn tờ gấp đến tay người dân.

Trung tâm đã phối hợp tổ chức thành công 1.201 cuộc truyền thông ở cơ sở với 167.281 người dân tham dự, tư vấn pháp luật cho 19.673 người dân, qua đó tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong nhiều lĩnh vực pháp luật. Các buổi truyền thông tập trung vào những vấn đề thiết thực như quyền và thủ tục yêu cầu trợ giúp pháp lý; pháp luật dân sự, đất đai, hôn nhân – gia đình; người khuyết tật; phòng, chống bạo lực gia đình; pháp luật lao động; tố tụng hình sự… Nội dung được thể hiện bằng hình thức đa dạng: báo cáo viên, cấp phát tờ gấp, hỏi – đáp pháp luật, phiên tòa giả định với các chủ đề đang được dư luận quan tâm như “Cố ý gây thương tích”, “Trốn tránh nghĩa vụ quân sự”, “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”…

Nâng cao hiệu quả giải quyết vụ việc – Tập trung thực hiện vụ việc tham gia tố tụng và bảo vệ quyền con người

Với sự tham gia của gần 300 luật sư hợp đồng và lực lượng trợ giúp viên pháp lý được đào tạo chuyên sâu, sau 8 năm thực hiện Luật TGPL, số lượng vụ việc tham gia tố tụng của Trợ giúp viên pháp lý tăng đều hàng năm. Chất lượng tham gia tố tụng của Trợ giúp viên và Luật sư có sự chuyển biến rõ rệt, số vụ việc thành công ngày càng tăng trên tổng số vụ việc tham gia tố tụng kết thúc. Luật sư và Trợ giúp viên khi bào chữa hoặc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự đã thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, thực hiện đúng các quy định về tố tụng và các quy tắc đạo đức nghề nghiệp. Sự tham gia của Luật sư và Trợ giúp viên pháp lý tại các cơ quan tiến hành tố tụng góp phần giúp các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng điều tra, truy tố, xét xử khách quan, đúng người, dúng tội, đúng pháp luật. Người được trợ giúp pháp lý là bị can, bị cáo có tâm lý an tâm, tự tin hơn khi có sự tham gia của người thực hiện trợ giúp pháp lý. Số vụ việc hình sự được Hội đồng xét xử chấp nhận các tình tiết có lợi cho bị cáo theo đề nghị của người thực hiện trợ giúp pháp lý ngày càng tăng, có nhiều vụ án được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh hay thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị của Viện kiểm sát nhân dân, qua đó bảo vệ tốt nhất quyền quyền và lợi ích hợp pháp cho người được trợ giúp pháp lý.

Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh đã ký kết Chương trình phối hợp số 4373/CTPH-STP-TAND với Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh về người thực hiện trợ giúp pháp lý trực tại Tòa án nhân dân ngày 20/9/2022; Chương trình phối hợp số 08/CTPH-STP-CATP ngày 06/3/2024 với Công an Thành phố Hồ Chí Minh về trực trợ giúp pháp lý trong điều tra hình sự. Việc thực hiện hai chương trình này tạo điều kiện thuận lợi để kịp thời cung cấp dịch vụ pháp lý cho người được trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật Trợ giúp pháp lý, đảm bảo không bỏ sót, bỏ lọt đối tượng được trợ giúp pháp lý, đồng thời nâng cao chất lượng tranh tụng tại Tòa án. Các đối tượng thuộc diện được trợ giúp pháp lý được giải thích đầy đủ, được tiếp cận, cung cấp và sử dụng dịch vụ trợ giúp pháp lý kịp thời.

Ứng dụng công nghệ thông tin – Chuyển đổi số mạnh mẽ trong TGPL

Hưởng ứng chủ trương chuyển đổi số, Trung tâm đã triển khai: cập nhật toàn bộ hồ sơ trợ giúp pháp lý lên Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động trợ giúp pháp lý; sử dụng Hệ thống thông tin thủ tục hành chính từ 01/4/2025; vận hành đầy đủ phần mềm quản lý văn bản và chỉ đạo điều hành dùng chung của Thành phố…Tất cả viên chức được trang cấp máy tính, kết nối mạng ổn định; trong các buổi sinh hoạt chuyên đề, tuyên truyền pháp luật, tập huấn nghiệp vụ... Trung tâm luôn khuyến khích việc ứng dụng công nghệ thông tin để thực hiện nhằm nâng cao chất lượng truyền tải kiến thức cũng như nâng cao khả năng tiếp cận thông tin của người nghe. Nhờ có chuyển đổi số hiệu quả quản lý đã được nâng cao, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, đồng thời tăng tính minh bạch trong cung cấp dịch vụ trợ giúp pháp lý cho người dân.

Như vậy, sau 08 năm triển khai Luật TGPL 2017, TP. Hồ Chí Minh đã đạt được những kết quả nổi bật, toàn diện và có chiều sâu. Hệ thống trợ giúp pháp lý thực sự trở thành điểm tựa pháp lý vững chắc của người yếu thế, đóng góp quan trọng vào việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, xây dựng nền tư pháp nhân văn, hiện đại – đúng tinh thần mà ngành Tư pháp Việt Nam đang hướng tới.