08 năm thực thi Luật Trợ giúp pháp lý tại Lai Châu: Bền bỉ, nhân văn, lan tỏa công lý giữa đại ngàn Tây Bắc

Khung pháp lý được hoàn thiện, tổ chức bộ máy và cơ sở vật chất được quan tâm đầu tư
Ngay sau khi Luật TGPL 2017 có hiệu lực, UBND tỉnh Lai Châu đã ban hành Kế hoạch số 2325/KH-UBND ngày 21/12/2017 về triển khai thi hành Luật TGPL năm 2017 trên địa bàn tỉnh Lai Châu. Tiếp theo đó, UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thi hành Luật và chính sách TGPL cho người dân trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn từ ngày 01/01/2018 đến ngày 30/9/2025. Các văn bản bao gồm kế hoạch, quyết định, công văn hướng dẫn, chỉ đạo triển khai chính sách nhằm cụ thể hóa nhiệm vụ, kiện toàn thành viên Hội đồng phối hợp liên ngành về TGPL trong hoạt động tố tụng, phân công trách nhiệm cho các cơ quan, đơn vị liên quan, đồng thời đảm bảo quyền tiếp cận TGPL của các đối tượng thụ hưởng theo quy định.
 Về kiện toàn tổ chức thực hiện TGPL, trên cơ sở tham mưu của Sở Tư pháp, tỉnh đã ban hành Quyết định số 484/QĐ-UBND quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Trung tâm TGPL Nhà nước Lai Châu – xác lập nền tảng pháp lý vững chắc để Trung tâm hoạt động chuyên nghiệp, thống nhất từ 2023 đến nay.
Bên cạnh đó, hệ thống nguồn lực cũng được đầu tư đồng bộ: trụ sở làm việc riêng, phòng xét xử trực tuyến, thiết bị công nghệ, máy tính, kho lưu trữ… tạo điều kiện thuận lợi cho công tác tiếp nhận, giải quyết vụ việc, tư vấn pháp luật cho người dân.

Trong giai đoạn từ 01/01/2018 đến 30/9/2025, Trung tâm đã tiếp nhận và thực hiện 2.657 vụ việc TGPL, trong đó 2.466 vụ tham gia tố tụng. Nếu năm 2018 mới ghi nhận 202 vụ thì đến năm 2024 con số tăng lên 461 – gần gấp đôi so với thời điểm bắt đầu triển khai Luật. Sự tăng trưởng đều đặn này phản ánh một thực tế: người dân tin tưởng hơn vào hệ thống pháp luật; các đối tượng yếu thế chủ động tìm đến sự hỗ trợ pháp lý; và cơ quan TGPL thực sự trở thành điểm tựa pháp lý tin cậy tại cơ sở. Phần lớn vụ việc là tham gia tố tụng. Nhiều vụ án liên quan đến đất đai, bạo lực gia đình, hôn nhân gia đình, tranh chấp dân sự hoặc hình sự phức tạp đã được TGPL tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người dân. Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò của TGPL trong bảo vệ quyền con người, quyền công dân, hạn chế khiếu kiện kéo dài, góp phần giữ ổn định trật tự xã hội tại địa phương.
Truyền thông sâu rộng – 28.778 lượt người được phổ biến trực tiếp
Nếu như trước đây, tại nhiều địa bàn vùng sâu, vùng xa, quyền được trợ giúp pháp lý còn là khái niệm xa lạ với người dân thì sau 8 năm triển khai Luật Trợ giúp pháp lý, công tác truyền thông đã tạo ra sự chuyển biến rõ nét trong nhận thức và hành vi pháp lý của cộng đồng. UBND tỉnh, Sở Tư pháp và Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước đã triển khai đồng bộ, đa dạng các hình thức truyền thông, từ trực tiếp tại thôn bản, lồng ghép trong sinh hoạt cộng đồng, đến phát sóng chuyên mục pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng và in ấn tài liệu pháp luật đa ngôn ngữ.
Hơn 28.700 lượt người dân được truyền thông trực tiếp tại thôn bản; 23 hội nghị tập huấn được tổ chức với sự tham gia của trên 2.200 đại biểu là cán bộ cơ sở và lực lượng nòng cốt; 106.000 tờ gấp pháp luật được cấp phát miễn phí đến tay người dân. Đặc biệt, 04 phóng sự chuyên đề về trợ giúp pháp lý đã được phát sóng trên Đài Phát thanh – Truyền hình tỉnh bằng nhiều thứ tiếng dân tộc, góp phần đưa pháp luật đến gần hơn với đồng bào.

Trong bối cảnh cách mạng công nghệ và yêu cầu chuyển đổi số trong hoạt động tư pháp, Lai Châu đã có bước đi chủ động, bài bản khi triển khai mô hình phiên tòa trực tuyến, từng bước tháo gỡ rào cản địa lý và chi phí cho người dân vùng cao. Thực hiện chỉ đạo của Bộ Tư pháp, UBND tỉnh đã kịp thời ban hành các văn bản chỉ đạo, bố trí kinh phí đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị để Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tham gia tổ chức phiên tòa trực tuyến từ năm 2023.
Trên cơ sở phối hợp liên ngành giữa Tòa án, Viện Kiểm sát, Công an và Sở Tư pháp, giai đoạn 2023 – 9/2025, tỉnh đã tổ chức 57 phiên tòa trực tuyến, với điểm cầu thành phần đặt tại Trung tâm TGPL. Nhờ đó, nhiều bị can, bị cáo ở vùng sâu, vùng xa không còn phải di chuyển hàng trăm kilômét để tham dự phiên tòa.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác trợ giúp pháp lý tại Lai Châu vẫn đối mặt với nhiều thách thức đặc thù của một tỉnh miền núi, biên giới. Địa hình chia cắt, dân số chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, trong khi nguồn nhân lực còn mỏng – toàn Trung tâm hiện chỉ có 08 viên chức, trong đó có 02 Trợ giúp viên pháp lý – cùng với hạn chế về kinh phí, đặt ra yêu cầu phải tiếp tục đổi mới cách làm và nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện.
Trên nền tảng tích lũy sau 08 năm triển khai Luật Trợ giúp pháp lý, Lai Châu xác định rõ mục tiêu giai đoạn tiếp theo không chỉ là duy trì hoạt động, mà tập trung nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số để đưa dịch vụ pháp lý đến gần người dân hơn. Những định hướng này được kỳ vọng sẽ tạo điều kiện thuận lợi để người nghèo, người yếu thế tiếp cận pháp luật một cách dễ dàng, linh hoạt, không bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý hay điều kiện kinh tế.
Với cách làm chủ động và quyết tâm chính trị cao, Lai Châu đang từng bước lan tỏa chính sách trợ giúp pháp lý đến từng bản làng, từng người dân. Tám năm là chặng đường đủ để tạo nền tảng vững chắc, đồng thời mở ra một giai đoạn mới – nơi pháp luật gắn chặt hơn với đời sống Nhân dân, và công lý hiện hữu rõ nét trong từng vụ việc trợ giúp pháp lý.