Cao Bằng: 08 năm triển khai Luật Trợ giúp pháp lý – Nỗ lực bền bỉ bảo đảm quyền tiếp cận công lý cho người yếu thế

Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL) năm 2017, có hiệu lực từ ngày 01/01/2018, đã đánh dấu bước chuyển quan trọng trong chính sách bảo đảm quyền con người, quyền công dân, đặc biệt là quyền tiếp cận công lý của người nghèo và các nhóm yếu thế trong xã hội. Đối với tỉnh Cao Bằng – một địa phương miền núi, biên giới còn nhiều khó khăn về điều kiện kinh tế – xã hội – việc triển khai hiệu quả Luật TGPL không chỉ mang ý nghĩa pháp lý mà còn góp phần quan trọng vào việc giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội và củng cố niềm tin của Nhân dân vào pháp luật.

Sau 08 năm triển khai thực hiện Luật TGPL năm 2017, công tác trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã có nhiều chuyển biến rõ nét, từng bước đi vào chiều sâu, khẳng định vai trò là “cầu nối công lý” cho người dân ở những vùng còn nhiều rào cản trong tiếp cận dịch vụ pháp lý.

Chủ động triển khai, tạo nền tảng pháp lý đồng bộ

Ngay sau khi Luật TGPL năm 2017 được ban hành, Ủy ban nhân dân tỉnh Cao Bằng đã kịp thời ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật, bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương. Trên cơ sở đó, các sở, ban, ngành và chính quyền địa phương đã tổ chức quán triệt, phổ biến Luật bằng nhiều hình thức như hội nghị trực tiếp, hội nghị trực tuyến, tọa đàm chuyên đề. Việc triển khai đồng bộ ngay từ đầu đã góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan, đặc biệt là các cơ quan tiến hành tố tụng, trong việc bảo đảm quyền được trợ giúp pháp lý của người dân. Chính sự chủ động này đã tạo nền tảng quan trọng để công tác TGPL tại Cao Bằng không bị động, hình thức mà từng bước đi vào thực chất.

Kiện toàn tổ chức, tăng cường nguồn lực cho trợ giúp pháp lý

Cùng với công tác chỉ đạo, tỉnh Cao Bằng đặc biệt quan tâm đến việc kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng đội ngũ người thực hiện TGPL. Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh được sắp xếp, củng cố theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu quả, phù hợp với đặc thù địa bàn miền núi, giao thông đi lại khó khăn.

Đến tháng 9/2025, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Cao Bằng có 23 biên chế được giao; đồng thời, số lượng luật sư ký hợp đồng tham gia TGPL từng bước được mở rộng, góp phần bổ sung nguồn lực cho hoạt động trợ giúp pháp lý. Việc kết hợp giữa Trợ giúp viên pháp lý và luật sư tham gia TGPL đã tạo điều kiện nâng cao chất lượng chuyên môn, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các vụ việc, nhất là các vụ việc tham gia tố tụng phức tạp. Việc này cho thấy đầu tư cho con người vẫn là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả của chính sách TGPL. Việc từng bước chuẩn hóa, nâng cao năng lực đội ngũ người thực hiện TGPL đã giúp Cao Bằng chuyển dần từ mục tiêu “đủ số lượng” sang “bảo đảm chất lượng” vụ việc.

Gần 5.000 vụ việc – Trọng tâm là tham gia tố tụng

Một trong những điểm nhấn nổi bật trong 08 năm triển khai Luật TGPL năm 2017 tại Cao Bằng là kết quả thực hiện vụ việc TGPL không ngừng gia tăng cả về số lượng và chất lượng. Từ năm 2018 đến hết tháng 9/2025, toàn tỉnh đã tiếp nhận và thụ lý 4.822 vụ việc TGPL, trong đó hơn 92% là vụ việc tham gia tố tụng.

Số vụ việc tham gia tố tụng tăng đều qua các năm, riêng năm 2024 tăng gấp 3,8 lần so với năm 2018, cho thấy sự chuyển biến mạnh mẽ trong việc bảo đảm quyền bào chữa, quyền được bảo vệ hợp pháp cho người thuộc diện được TGPL. Trong tổng số 4.094 vụ việc tham gia tố tụng đã kết thúc, có 1.665 vụ việc được đánh giá là thành công, hiệu quả.

Không chỉ tăng về số lượng, chất lượng vụ việc TGPL ngày càng được nâng cao. Nhiều vụ việc tham gia tố tụng đã được Hội đồng xét xử chấp nhận các tình tiết có lợi cho bị cáo theo đề nghị của người thực hiện TGPL; nhiều vụ việc dân sự được hòa giải thành, giúp các bên ổn định quan hệ pháp lý, hạn chế phát sinh khiếu kiện kéo dài. Từ góc độ thực tiễn, kết quả này cho thấy TGPL tại Cao Bằng đã thực sự đi vào “lõi” của cải cách tư pháp – đó là bảo vệ quyền con người ngay trong quá trình tố tụng.

Phối hợp liên ngành – Bảo đảm quyền được trợ giúp ngay từ đầu

Thực hiện Luật TGPL năm 2017 và Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT-BTP-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC, công tác phối hợp giữa cơ quan TGPL với các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn tỉnh Cao Bằng ngày càng đi vào nền nếp. Hằng năm, Sở Tư pháp phối hợp với Tòa án nhân dân, Công an tỉnh trong việc bố trí người thực hiện TGPL trực tại tòa án, tham gia ngay từ giai đoạn điều tra hình sự. Việc giới thiệu, thông báo người thuộc diện được TGPL từ các cơ quan tiến hành tố tụng ngày càng tăng, góp phần bảo đảm quyền được TGPL của người bị buộc tội ngay từ giai đoạn đầu.

Đánh giá chung, đây là yếu tố then chốt giúp chính sách TGPL phát huy hiệu quả thực chất, hạn chế tình trạng người thuộc diện được TGPL nhưng không biết hoặc không kịp thời yêu cầu trợ giúp.

Đẩy mạnh truyền thông, đưa chính sách đến gần người dân

Song song với hoạt động chuyên môn, công tác truyền thông về TGPL được tỉnh Cao Bằng xác định là nhiệm vụ quan trọng nhằm nâng cao khả năng tiếp cận của người dân. Từ ngày 01/01/2018 đến 30/9/2025, toàn tỉnh đã tổ chức 447 cuộc truyền thông về TGPL tại các xóm, xã với 21.579 lượt người tham dự. Bên cạnh đó, tỉnh đã lắp đặt 668 bảng thông tin về TGPL tại các cơ quan tiến hành tố tụng, trụ sở UBND xã, nhà văn hóa xóm; thiết lập đường dây nóng về TGPL; cấp phát gần 100.000 tờ gấp, 5.700 cuốn sổ tay TGPL cho các đối tượng thụ hưởng. Hai phóng sự về TGPL được phát sóng trên Đài Phát thanh – Truyền hình tỉnh đã góp phần lan tỏa hình ảnh, ý nghĩa của chính sách TGPL đến đông đảo Nhân dân.

Những khó khăn và yêu cầu đặt ra

Bên cạnh kết quả đạt được, công tác TGPL tại Cao Bằng vẫn còn những khó khăn nhất định. Nhận thức của một bộ phận người dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, về quyền được TGPL còn hạn chế. Đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý tuy được đào tạo bài bản nhưng kinh nghiệm tham gia các vụ việc phức tạp vẫn cần tiếp tục được bồi dưỡng. Số người yêu cầu TGPL còn thấp so với tổng số người thuộc diện được TGPL trong các vụ án do các cơ quan tiến hành tố tụng thụ lý, giải quyết. Thực tiễn này đặt ra yêu cầu cần tiếp tục đổi mới cách tiếp cận, tăng cường truyền thông có chiều sâu và nâng cao hơn nữa vai trò của chính quyền cơ sở trong công tác TGPL.

Nhận định và kiến nghị

Từ thực tiễn triển khai, UBND tỉnh Cao Bằng kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật TGPL năm 2017 theo hướng mở rộng đối tượng được TGPL, đặc biệt là người khuyết tật và người thuộc hộ cận nghèo – những nhóm đối tượng còn nhiều khó khăn trong tiếp cận dịch vụ pháp lý có thu phí.

Có thể khẳng định, sau 08 năm triển khai Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017, công tác TGPL tại tỉnh Cao Bằng đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, từng bước khẳng định vai trò là điểm tựa pháp lý tin cậy cho người nghèo và các nhóm yếu thế. Những kết quả này không chỉ góp phần bảo đảm quyền tiếp cận công lý cho người dân mà còn tạo nền tảng vững chắc để Cao Bằng tiếp tục triển khai hiệu quả chính sách trợ giúp pháp lý trong thời gian tới, hướng tới mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, lấy người dân làm trung tâm phục vụ.