Đồng Nai: Những kết quả nổi bật trong 08 năm triển khai thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017

Sau khi Quốc hội thông qua Luật TGPL số 11/2017/QH14 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018), và bám sát các hoạt động tại Kế hoạch triển khai thi hành Luật TGPL (ban hành kèm theo Quyết định số 1355/QĐ-TTg ngày 12/9/2017 của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định số 1767/QĐ-BTP ngày 27/10/2017 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp), Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai (được hợp nhất từ hai tỉnh Đồng Nai và tỉnh Bình Phước) ban hành các bản kế hoạch triển khai thi hành Luật trên địa bàn như: Kế hoạch số 11327/KH-UBND, Kế hoạch số 278/KH-UBND; các văn bản quyết định về việc chấm dứt hoạt động, giải thể, sáp nhập Chi nhánh, thành lập Hội đồng phối hợp liên ngành như Quyết định số 4638/QĐ-UBND, Quyết định số 646/QĐ-UBND, Quyết định số 4393/QĐ-UBND; Quyết định số 858/QĐ-UBND,... giao Sở Tư pháp chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, cơ quan có liên quan triển khai thực hiện. Việc chủ động, kịp thời ban hành các Kế hoạch là yếu tố quan trọng giúp công tác TGPL tại Đồng Nai đi vào chiều sâu, đạt được nhiều kết quả nổi bật, điều đó phản ánh rõ sự quan tâm, chỉ đạo thường xuyên, kịp thời của Ủy ban nhân dân tỉnh và nỗ lực chủ động, chuyên nghiệp của toàn hệ thống Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước trên địa bàn.

Từ năm 2018 đến nay, hệ thống tổ chức bộ máy của Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh  luôn được quan tâm, kiện toàn. Hiện tại, bộ máy Trung tâm gồm Trung tâm số 1 và Trung tâm số 2 trực thuộc Sở Tư pháp, với tổng số 32 biên chế viên chức, 04 hợp đồng lao động, 27 Trợ giúp viên pháp lý và 02 luật sư cộng tác viên trợ giúp pháp lý, trong đó nhiều viên chức đã hoàn thành các khóa bồi dưỡng chức danh nghề nghiệp, đào tạo nghề luật sư và thi kiểm tra tập sự theo quy định. Hằng năm, UBND tỉnh cũng đã có chỉ đạo Sở Tư pháp rà soát, đánh giá năng lực viên chức và cử Trợ giúp viên tham gia các lớp đào tạo, tập huấn nhằm không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác trợ giúp pháp lý.

Về kết quả thực hiện, công tác trợ giúp pháp lý trên phạm vi toàn tỉnh đã đạt được những kết quả tích cực. Tổng số vụ việc trợ giúp pháp lý được thụ lý mới là 5.222 vụ việc, trong đó đã hoàn thành 4.590 vụ việc, phản ánh sự nỗ lực của các cơ quan, tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý trong việc bảo đảm quyền tiếp cận công lý cho người dân. Đồng thời, các vụ việc trợ giúp pháp lý được thực hiện theo hình thức tham gia tố tụng chiếm tỷ lệ rất lớn, với 5.137 vụ việc được thụ lý, tương đương hơn 98% tổng số vụ việc. Điều này khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng của hoạt động trợ giúp pháp lý trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người thuộc diện được trợ giúp, nhất là trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự, dân sự và hành chính. Bên cạnh đó, mặc dù chiếm tỷ lệ thấp hơn, các hình thức trợ giúp pháp lý thông qua tư vấn pháp luật và đại diện ngoài tố tụng vẫn được triển khai kịp thời, hiệu quả, góp phần đáp ứng các nhu cầu của người dân và hỗ trợ giải quyết sớm các vướng mắc pháp luật ngay từ cơ sở. Xét theo lĩnh vực pháp luật, trợ giúp pháp lý trong lĩnh vực Hình sự chiếm gần 90% tổng khối lượng vụ việc, với 4.659 vụ việc thụ lý, phản ánh nhu cầu rất lớn của các nhóm yếu thế trong các vụ án tố tụng hình sự.

Các vụ việc trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân – gia đình, trẻ em cũng chiếm tỷ lệ đáng kể với 486 vụ việc thụ lý, qua đó thể hiện tính bao quát của hoạt động trợ giúp pháp lý đối với các quan hệ pháp luật thiết thân của người dân. Những lĩnh vực còn lại như hành chính và các lĩnh vực pháp luật khác cũng được các Trung tâm tiếp nhận và giải quyết đầy đủ theo đúng quy định. Đối tượng được trợ giúp pháp lý chủ yếu là các nhóm dễ bị tổn thương trong xã hội, đặc biệt là người bị buộc tội từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi (2.498 trường hợp) và trẻ em (1.519 trường hợp). Bên cạnh đó, người có công với cách mạng, người khuyết tật, người thuộc hộ nghèo, cận nghèo, người cao tuổi, đồng bào dân tộc thiểu số, người nhiễm HIV và nạn nhân chất độc da cam cũng được hỗ trợ thường xuyên. Cơ cấu đối tượng thể hiện rõ tính nhân văn của chính sách pháp luật về trợ giúp pháp lý, bảo đảm mọi cá nhân có hoàn cảnh khó khăn đều có cơ hội tiếp cận công lý bình đẳng. Về chất lượng và hiệu quả hoạt động, có 837 vụ việc được đánh giá thành công theo tiêu chí của Bộ Tư pháp, chủ yếu trong lĩnh vực hình sự.

Trong các đợt kiểm tra gần đây, 100% hồ sơ được rà soát đạt chất lượng Tốt, cho thấy sự nỗ lực lớn của đội ngũ Trợ giúp viên trong việc bảo đảm chất lượng chuyên môn. Tỷ lệ Trợ giúp viên hoàn thành chỉ tiêu hằng năm đạt 100% liên tục từ năm 2020 đến nay. Đặc biệt, trong toàn bộ thời gian triển khai, không có trường hợp khiếu nại, tố cáo hay vụ việc gây thiệt hại cho người được trợ giúp, qua đó củng cố uy tín, niềm tin của người dân đối với hoạt động trợ giúp pháp lý trên phạm vi địa bàn. Công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý cũng được triển khai bài bản, sáng tạo và có chiều sâu. Tính đến năm 2025, các Trung tâm trên địa bàn đã tổ chức 35 hội nghị tập huấn, tọa đàm với hơn 3.600 người tham dự nhằm triển khai Luật Trợ giúp pháp lý và các văn bản hướng dẫn thi hành; đồng thời tập huấn kỹ năng chuyên môn cho người thực hiện trợ giúp pháp lý và cán bộ phối hợp tại địa phương.

Hoạt động trợ giúp pháp lý lưu động được triển khai mạnh mẽ với 350 buổi tại các vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc, thu hút hơn 20.000 lượt người tham dự và thực hiện tư vấn cho hơn 1.200 vụ việc cụ thể. Đây là nỗ lực quan trọng giúp người dân tiếp cận dịch vụ pháp lý một cách dễ dàng, nhất là những nhóm yếu thế có điều kiện đi lại khó khăn. Trong khuôn khổ Đề án truyền thông hỗ trợ phụ nữ giai đoạn 2017 – 2027, tỉnh Đồng Nai cũng đã tổ chức 55 buổi hội nghị và thực hiện trợ giúp pháp lý cho gần 6.000 hội viên Hội Phụ nữ, góp phần nâng cao hiểu biết pháp luật và hỗ trợ phụ nữ giải quyết các vấn đề pháp lý thường gặp. Các hoạt động truyền thông trên báo, đài, truyền hình cũng được chú trọng với tổng cộng 95 chuyên mục, phóng sự và 126 chương trình “Bạn và trợ giúp pháp lý” phát thanh đến hệ thống truyền thanh cấp xã.

Song song với đó, việc lắp đặt 855 bảng thông tin, biên soạn và cấp phát 170.000 tờ gấp pháp luật giúp lan tỏa thông tin rộng rãi hơn đến người dân trên địa bàn tỉnh. Công tác phối hợp liên ngành cũng được thực hiện chặt chẽ và hiệu quả. Hội đồng phối hợp liên ngành duy trì sinh hoạt thường xuyên, tổ chức sơ kết, tổng kết và tập huấn theo Thông tư liên tịch số 10/2018. Nhiều chương trình phối hợp chuyên đề đã được ký kết như phối hợp giữa Sở Tư pháp và Tòa án nhân dân tỉnh về trợ giúp pháp lý trực tại Tòa án (năm 2022), hay giữa Sở Tư pháp và Công an tỉnh về trợ giúp pháp lý trong điều tra hình sự (năm 2024). Các đoàn thể như Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên và Ban Dân tộc cũng tích cực phối hợp tổ chức các hoạt động trợ giúp pháp lý lưu động và truyền thông tại cơ sở.

Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, công tác ứng dụng công nghệ thông tin trong trợ giúp pháp lý tại Đồng Nai có bước tiến mạnh mẽ. 100% viên chức sử dụng thư điện tử công vụ, chữ ký số và phần mềm quản lý văn bản; toàn bộ vụ việc trợ giúp pháp lý được cập nhật lên Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động trợ giúp pháp lý để quản lý dữ liệu điện tử và trích xuất báo cáo nhanh chóng, chính xác. Các thủ tục hành chính về trợ giúp pháp lý được cung cấp trực tuyến mức độ 3, 4, trong đó riêng năm 2024 đã tiếp nhận và xử lý 343 hồ sơ trực tuyến. Cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư phù hợp, góp phần xây dựng môi trường làm việc hiện đại, an toàn thông tin và từng bước hình thành nền tảng trợ giúp pháp lý số.

Nhìn lại giai đoạn triển khai, thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý trong 08 năm qua, có thể khẳng định tỉnh Đồng Nai đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, toàn diện và bền vững. Hệ thống tổ chức được củng cố, đội ngũ Trợ giúp viên không ngừng nâng cao năng lực; số lượng và chất lượng vụ việc tăng đều qua từng năm; hoạt động truyền thông, phối hợp liên ngành được đẩy mạnh và mở rộng; ứng dụng công nghệ thông tin đạt kết quả rõ rệt. Đặc biệt, tỷ lệ thành công trong các vụ việc cao và không có khiếu nại, tố cáo là minh chứng cho tinh thần  nghiêm túc, trách nhiệm và sự tận tâm của đội ngũ thực hiện trợ giúp pháp lý trên địa bàn. Những kết quả đó đã góp phần tích cực vào bảo đảm quyền tiếp cận công lý của người dân, nhất là các nhóm yếu thế, đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh./.