Việc xây dựng thể chế, chính sách phục vụ đánh giá, công nhận và xây dựng nông thôn mới các cấp giai đoạn 2021-2025 đến nay cơ bản đã được hoàn thiện, Thủ tướng Chính phủ ban hành các Quyết định để quy định các Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới, xã nông thôn mới nâng cao, xã nông thôn mới kiểu mẫu; huyện nông thôn mới, huyện nông thôn mới nâng cao: số 263/QĐ-TTg ngày 22/02/2022 phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025; số 318/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia xã nông thôn mới, Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới nâng cao; số 319/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia xã nông thôn mới kiểu mẫu; số 320/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia huyện nông thôn mới. Mới đây, ngày 02/8/2022, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành Quyết định số 18/2022/QĐ-TTg Quy định điều kiện, trình tự, thủ tục, hồ sơ xét, công nhận, công bố và thu hồi quyết định công nhận địa phương đạt chuẩn nông thôn mới, đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu và hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các bộ, ngành, đoàn thể trung ương và địa phương triển khai thực hiện đánh giá, xét công nhận địa phương đạt chuẩn nông thôn mới được thống nhất, đồng bộ.
1. Về điều kiện công nhận, thu hồi quyết định công nhận địa phương đạt chuẩn nông thôn mới
Theo Quyết định số 18/2022/QĐ-TTg, các địa phương được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) khi đảm bảo đầy đủ các điều kiện như sau:
- Xã được công nhận đạt chuẩn NTM, đạt chuẩn NTM nâng cao, đạt chuẩn NTM kiểu mẫu khi: Đáp ứng đầy đủ mức đạt chuẩn theo yêu cầu của các Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM, xã NTM nâng cao, quy định xã NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021 - 2025; Không có nợ đọng xây dựng cơ bản thuộc Chương trình MTQG xây dựng NTM trên địa bàn; Có tỷ lệ hài lòng của người dân trên địa bàn đối với kết quả xây dựng NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu của xã đáp ứng yêu cầu theo quy định; Xã không phức tạp về an ninh, trật tự theo quy định của Bộ Công an.
- Huyện được công nhận đạt chuẩn NTM, đạt chuẩn NTM nâng cao, thị xã, thành phố trực thuộc cấp tỉnh được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM khi: Đáp ứng đầy đủ các điều kiện và mức đạt chuẩn theo yêu cầu của các Bộ tiêu chí quốc gia về huyện NTM, huyện NTM nâng cao, quy định thị xã, thành phố trực thuộc cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025; Không có nợ đọng xây dựng cơ bản thuộc Chương trình MTQG xây dựng NTM trên địa bàn; Có tỷ lệ hài lòng của người dân trên địa bàn đối với kết quả xây dựng NTM của cấp huyện đáp ứng yêu cầu theo quy định.
- Cấp tỉnh được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM khi: Đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo yêu cầu của Quy định cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025; Không có nợ đọng xây dựng cơ bản thuộc Chương trình MTQG xây dựng NTM trên địa bàn; Có tỷ lệ hài lòng của người dân trên địa bàn đối với kết quả xây dựng NTM của cấp tỉnh đáp ứng yêu cầu theo quy định.
Các địa phương bị thu hồi quyết định công nhận nông thôn mới khi có các yếu tố:
- Đối với xã: khi có từ 30% đến dưới 50% số tiêu chí xã (trong đó có một trong các tiêu chí: Thu nhập; Môi trường và an toàn thực phẩm; Môi trường; Chất lượng môi trường sống; Quốc phòng và An ninh) hoặc có từ 50% số tiêu chí xã trở lên không đáp ứng mức đạt chuẩn theo yêu cầu của các Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM, xã NTM nâng cao giai đoạn 2021 – 2025
- Đối với huyện: khi Có từ 30% số xã trở lên bị thu hồi quyết định công nhận đạt chuẩn NTM; Có từ 30% đến dưới 50% số tiêu chí huyện (trong đó có một trong các tiêu chí: Kinh tế; Môi trường; Chất lượng môi trường sống; Hệ thống chính trị - An ninh, trật tự - Hành chính công; An ninh, trật tự - Hành chính công) hoặc có từ 50% số tiêu chí huyện trở lên không đáp ứng mức đạt chuẩn theo yêu cầu của các Bộ tiêu chí quốc gia về huyện NTM, huyện NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025
- Đối với thị xã, thành phố thuộc cấp tỉnh: khi có từ 30% số xã trở lên bị thu hồi quyết định công nhận đạt chuẩn NTM.
- Đối với cấp tỉnh: khi có từ 30% số xã và 30% số đơn vị cấp huyện trở lên bị thu hồi quyết định công nhận đạt chuẩn NTM hoặc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.
2. Về thẩm quyền công nhận, thu hồi quyết định công nhận
Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh công nhận, thu hồi quyết định công nhận: Xã đạt chuẩn NTM, xã đạt chuẩn NTM nâng cao, xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Thủ tướng Chính phủ công nhận, thu hồi quyết định công nhận: Huyện đạt chuẩn NTM, huyện đạt chuẩn NTM nâng cao; thị xã, thành phố trực thuộc cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.
3. Về trình tự, thủ tục đề nghị công nhận địa phương đạt chuẩn nông thôn mới
Quyết định 18/2022/QĐ-TTg quy định chi tiết về trình tự, thủ tục, hồ sơ đề nghị xét, công nhận, công bố và thu hồi quyết định công nhận địa phương đạt chuẩn nông thôn mới cho từng đơn vị hành chính, trong đó đối với việc công nhận địa phương đạt chuẩn nông thôn mới trình tự bao gồm: tổ chức đánh giá, lấy ý kiến hoàn thiện hồ sơ; thẩm tra hồ sơ; thẩm định hồ sơ, xét, công nhận và công bố. Trình tự xem xét, thu hồi quyết định công nhận địa phương đạt chuẩn gồm: tổ chức đánh giá, lấy ý kiến hoàn thiện hồ sơ; thẩm định, xét, thu hồi quyết định công nhận.
Để thực hiện nhiệm vụ được giao, Bộ Tư pháp đang khẩn trương hoàn thiện dự thảo Quyết định hướng dẫn tiêu chí huyện đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, tiêu chí tiếp cận pháp luật thuộc xã mới nâng cao, trong đó tập trung hướng dẫn chi tiết nội dung của các tiêu chí thuộc phạm vi quản lý và trách nhiệm được giao. Trình tự, thủ tục, thời gian thực hiện đánh giá tiêu chí tiếp cận pháp luật thực hiện theo quy trình chung được quy định tại Quyết định số 18/2022/QĐ-TTg. Khoản 4 Điều 2 của Quyết định quy định: Trong trường hợp tổ chức xét, công nhận địa phương đạt chuẩn NTM, đạt chuẩn NTM nâng cao, đạt chuẩn NTM kiểu mẫu và hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM được tổ chức đồng thời với đánh giá đạt chuẩn tiêu chí NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu thì sử dụng kết quả đánh giá đạt chuẩn tiêu chí NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu của năm đánh giá. Trong trường hợp tổ chức xét, công nhận địa phương đạt chuẩn NTM, đạt chuẩn NTM nâng cao, đạt chuẩn NTM kiểu mẫu và hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM được tổ chức trước thời điểm đánh giá đạt chuẩn tiêu chí NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu thì sử dụng kết quả đánh giá đạt chuẩn tiêu chí NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu của năm trước liền kề năm đánh giá hoặc sử dụng kết quả của năm đánh giá nhưng phải tuân thủ theo đúng quy định và văn bản hướng dẫn có liên quan.