Ngày 29/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Đầu tư công số 58/2024/QH15 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2025 nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành Luật Đầu tư công năm 2019, làm rõ các quy định chưa thực sự rõ ràng, còn cách hiểu khác nhau; bảo đảm đồng bộ, thống nhất với các Luật, Nghị quyết mới được ban hành, sửa đổi, bổ sung; tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho việc thực hiện đầu tư công, bao gồm việc quản lý nhà nước về đầu tư công, quản lý và sử dụng vốn đầu tư công, quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong hoạt động đầu tư công…
Theo đó, Luật Đầu tư công năm 2024 có 07 Chương, 103 Điều và có một số điểm mới liên quan đến cho phép áp dụng cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù trong thực hiện đầu tư công; phân cấp, phân quyền; nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư, khai thác nguồn lực, năng lực thực hiện dự án đầu tư công của địa phương, doanh nghiệp nhà nước; thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn nước ngoài; đơn giản hóa trình tự, thủ tục thực hiện dự án đầu tư công;
Một là, cho phép áp dụng các cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù trong đầu tư công, cụ thể là Quốc hội cho phép tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập đối với tất cả các nhóm dự án (bao gồm cả dự án nhóm B, C). Đồng thời quy định thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ giao một Ủy ban nhân dân cấp tỉnh là cơ quan chủ quản thực hiện dự án trên địa bàn từ 02 đơn vị hành chính cấp tỉnh trở lên. Cho phép bố trí vốn ngân sách địa phương để ủy thác thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội tại địa phương.
Hai là, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng các bộ, cơ quan trung ương, Ủy ban nhân dân các cấp trong thực hiện các hoạt động đầu tư công. Trong đó, điều chuyển thẩm quyền từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội sang cho Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương (NSTW) giữa các bộ, cơ quan trung ương và địa phương. Phân cấp thẩm quyền quyết định sử dụng dự phòng chung vốn NSTW, các khoản vốn NSTW chưa phân bổ trong kế hoạch đầu tư công trung hạn từ Quốc hội cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Nâng quy mô vốn đầu tư công của dự án quan trọng quốc gia từ 30.000 tỷ đồng trở lên; của dự án nhóm A, nhóm B và nhóm C với quy mô gấp 2 lần so với các quy định hiện hành.
Phân cấp thẩm quyền cho người đứng đầu bộ, cơ quan trung ương quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A do cơ quan, tổ chức mình quản lý với quy mô vốn dưới 10.000 tỷ đồng. Phân cấp thẩm quyền cho Ủy ban nhân dân các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B, nhóm C do cấp mình quản lý. Phân cấp thẩm quyền cho Ủy ban nhân dân các cấp điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách địa phương do cấp mình quản lý.Phân cấp thẩm quyền gia hạn thời gian bố trí vốn NSTW từ Thủ tướng Chính phủ cho cấp quyết định chủ trương đầu tư; vốn ngân sách địa phương từ Hội đồng nhân dân cấp tỉnh cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp. Phân cấp thẩm quyền kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ngân sách địa phương từ Hội đồng nhân dân cấp tỉnh cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp.
Ba là, về nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư, khai thác nguồn lực, năng lực thực hiện dự án đầu tư công của địa phương, doanh nghiệp nhà nước. Luật quy định cho phép sử dụng nguồn chi thường xuyên và các nguồn vốn hợp pháp khác để chuẩn bị đầu tư dự án; cho phép doanh nghiệp nhà nước là cơ quan chủ quản thực hiện dự án đầu tư công theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; cho phép Ban Quản lý dự án, đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ, cơ quan trung ương, địa phương được lập báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư dự án; cho phép giao nhiệm vụ và kế hoạch vốn hằng năm cho chủ đầu tư dự án không phải là đơn vị trực thuộc.
Bốn là, về thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn nước ngoài, cho phép giải ngân kế hoạch vốn nước ngoài nguồn NSTW và vốn cho vay lại của NSĐP không phụ thuộc vào tỷ lệ cấp phát và cho vay lại; đơn giản hóa nội dung về Đề xuất dự án; phân cấp thẩm quyền, đơn giản hóa trình tự, thủ tục phê duyệt, điều chỉnh chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án sử dụng vốn nước ngoài; bổ sung quy định về thời gian bố trí kế hoạch vốn của các dự án sử dụng vốn nước ngoài và giải ngân kế hoạch vốn nước ngoài, dừng sử dụng vốn ODA và vốn nước ngoài; đơn giản hóa việc thực hiện dự án sử dụng vốn ODA viện trợ không hoàn lại.
Năm là, đơn giản hóa trình tự, thủ tục. Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm đơn giản hóa trình tự, thủ tục lập kế hoạch đầu tư trung hạn và hằng năm; quy định danh mục dự án Chính phủ báo cáo Quốc hội để ban hành kế hoạch đầu tư công trung hạn là danh mục dự kiến; quy định, làm rõ một số khái niệm, nội dung cụ thể nhằm thống nhất cách hiểu, cách triển khai bảo đảm đồng bộ giữa các bộ, cơ quan, địa phương; quy định hạn mức chuyển tiếp 20% đối với các dự án thực hiện qua hai kỳ trung hạn không áp dụng đối với dự án quan trọng quốc gia, bổ sung quy định áp dụng theo từng nguồn vốn ngân sách trung ương hoặc ngân sách địa phương. Đối với vốn ODA, chỉ áp dụng hạn mức 20% đối với tổng số vốn ODA của cả nước. Các chính sách nêu trên trong thời gian tới sẽ phát huy hiệu quả trong việc đẩy nhanh tiến độ xây dựng, phê duyệt và triển khai Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030, qua đó giải phóng nguồn lực đầu tư công, đáp ứng yêu cầu phát triển, thực hiện 03 đột phá chiến lược, nhất là đột phá về kết cấu hạ tầng trong thời gian tới. Đồng thời Luật đã bổ sung, làm rõ các khái niệm, thuật ngữ, quy định, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.
Để triển khai thi hành Luật Đầu tư công (sửa đổi), Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang khẩn trương xây dựng Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đầu tư công và Nghị định về quản lý, sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi nước ngoài để trình Chính phủ ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn vào tháng 12/2024./.
Thanh Trang
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật