Đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật - Cần định lượng, tránh hình thứcSáng ngày 23/5/2025, tại thành phố Tây Ninh, tỉnh Tây Ninh, Bộ Tư pháp tổ chức Tọa đàm “Định hướng triển khai công tác đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật trong thời gian tới” nhằm đề xuất định hướng triển khai công tác này trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy hành chính theo Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII; đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới theo Nghị quyết số 66 - NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị. Đến dự và chủ trì Toạ đàm có đồng chí Nguyễn Thanh Ngọc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp. Tham dự Tọa đàm có đại diện lãnh đạo Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Văn phòng Bộ Tư pháp và đại diện lãnh đạo Sở Tư pháp các tỉnh, thành phố khu vực phía Nam: Hồ Chí Minh, Huế, Tây Ninh, Bến Tre, Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An, Khánh Hòa, Đắk Lắk, Cà Mau, Bình Dương và một số đại diện Phòng Tư pháp, công chức Tư pháp - Hộ tịch trên địa bàn tỉnh Tây Ninh . Phát biểu khai mạc Toạ đàm, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh: Công tác đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật không phải nhiệm vụ mới. Từ năm 2013, Bộ Tư pháp được Thủ tướng Chính phủ giao chủ trì tham mưu, hướng dẫn thực hiện quy định về chuẩn tiếp cận pháp luật của người dân tại cơ sở (tại Quyết định số 09/2013/QĐ-TTg). Đến nay, việc đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật được quy định tại Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg với 05 tiêu chí và 20 chỉ tiêu đánh giá việc chấp hành pháp luật của chính quyền cấp xã, đã tạo cơ sở pháp lý cho việc xem xét, đánh giá mức độ hoàn thành trách nhiệm của chính quyền cấp xã trong thực hiện các nhiệm vụ được được giao, nhất là những lĩnh vực trực tiếp gắn với quyền, lợi ích của người dân. Từ kết quả đánh giá, công nhận đạt chuẩn tiếp cận pháp luật hàng năm, chính quyền cấp xã có điều kiện nhận diện tổng thể, toàn diện, kịp thời ưu điểm, hạn chế, khó khăn trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ và xây dựng giải pháp khắc phục, xử lý những tồn tại, hạn chế nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả, đảm bảo công khai, minh bạch, dân chủ, công bằng trong hoạt động của chính quyền cấp xã; góp phần thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa theo phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng. Mục tiêu của công tác đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật hoàn toàn phù hợp với các chỉ đạo về xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tinh thần của Nghị quyết số 27 – NQ/TW cũng như chỉ đạo của Bộ Chính trị về nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật, tập trung xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật.   Toàn cảnh buổi Tọa đàm Tuy nhiên, thực tiễn triển khai đánh giá, công nhận tiếp cận pháp luật cho thấy, tỷ lệ xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật hàng năm đều rất cao. Các xã, phường, thị trấn chưa đạt chuẩn tiếp cận pháp luật chủ yếu do có người đứng đầu cấp ủy, chính quyền bị kỷ luật do vi phạm pháp luật trong thi hành công vụ hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo số liệu báo cáo thống kê, hàng năm cả nước có trên 95% xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật và trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu quả thì vấn đề đặt ra cần giải quyết là “Kết quả đánh giá, công nhận cấp xã chuẩn tiếp cận pháp luật đã phản ánh đúng thực trạng tổ chức thi hành pháp luật của chính quyền cơ sở chưa?”; “Có cần thiết duy trì đánh giá, công nhận đạt chuẩn tiếp cận pháp luật nữa không?”; “Nếu tiếp tục thực hiện công tác này thì cần điều chỉnh quy định như thế nào để bảo đảm thực chất, phục vụ hiệu quả cho công tác quản lý nhà nước cũng như bảo đảm quyền tiếp cận pháp luật của người dân?”.   Bà Tô Thị Thu Hà, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp trịnh bày báo cáo dẫn đề Theo bà Tô Thị Thu Hà, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý: Sau 03 năm triển khai Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg, việc tổ chức đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật đã được các địa phương triển khai đồng bộ, dần đi vào nền nếp và đạt được kết quả nhất định. Tuy nhiên, việc triển khai Quyết định 25/2021/QĐ-TTg cũng bộc lộ một số bất cập, hạn chế: (i) Trùng lắp giữa mục đích, nội dung của tiêu chí tiếp cận pháp luật và các bộ tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá chính quyền cấp xã khác (như chính quyền tiêu biểu, đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ hàng năm, đánh giá tình hình thi hành pháp luật...); (ii) Thẩm quyền, trình tự, thủ tục đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật không còn phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 02 cấp; (iii) Việc tổ chức đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật còn mang tính hình thức, thiếu thực chất. Xét trong bối cảnh kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện và yêu cầu tình hình mới thì cần có sự điều chỉnh công tác đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật để phù hợp với thực tiễn. Phát biểu tại Tọa đàm, ông Võ Minh Thưởng Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Bến Tre cho biết việc quy định nhiều tiêu chí, tiêu chuẩn về đánh giá chính quyền cấp xã có nội dung trùng lắp, nhưng thời gian, cách thức tổ chức đánh giá không tương thích, không có sự kết nối dữ liệu, kế thừa kết quả đánh giá giữa các bộ tiêu chí gây ra lãng phí nguồn lực; chồng chéo về thẩm quyền chỉ đạo, hướng dẫn; gây áp lực cho chính quyền cấp xã và các cơ quan tham gia vào quy trình đánh giá các bộ tiêu chí, tiêu chuẩn. Do đó, đề nghị Bộ Tư pháp phối hợp với các bộ, ngành rà soát các bộ tiêu chí, tiêu chuẩn, loại bỏ những tiêu chí có nội dung trùng lắp cũng như điều chỉnh lại thống nhất thời gian tổ chức đánh giá để tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương trong triển khai thực hiện.   Ông Võ Minh Thưởng, Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Bến Tre phát biểu Đa số đại biểu là đại diện Sở Tư pháp cho rằng với yêu cầu xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật theo tinh thần tại Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới thì việc đánh giá, công nhận đạt chuẩn tiếp cận pháp luật là rất cần thiết và đề xuất các bộ, ngành ở trung ương cần thống nhất lại các bộ tiêu chí, tiêu chuẩn về đánh giá chính quyền cấp xã, loại bỏ những tiêu chí trùng lặp, sử dụng kế thừa kết quả đánh giá trong các bộ tiêu chí. Trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy như hiện nay, có thể xem xét bỏ đánh giá, công nhận tiếp cận pháp luật hàng năm và duy trì đánh giá tiêu chí tiếp cận pháp luật trong các Bộ Tiêu chí đánh giá xã đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, đô thị văn minh và xã, phường, thị trấn tiêu biểu.   Các đại biểu phát biểu ý kiến tại buổi Tọa đàm Trái với quan điểm của Sở Tư pháp, một số ý kiến của đại diện Phòng Tư pháp, công chức Tư pháp - Hộ tịch (những công chức trực tiếp tham mưu, tổ chức thực hiện công tác đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật) thì đề xuất bãi bỏ Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg do việc triển khai công tác này rất hình thức, không phản ánh đúng thực tế thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp xã. Hơn nữa hiện nay, cấp xã thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng, cấp bách do vậy cần chấm dứt hiệu lực của Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg nhằm giảm áp lực cho chính quyền cấp cơ sở. Phát biểu bế mạc, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc trân trọng cảm ơn những ý kiến đóng góp thẳng thắn, tâm huyết của các đại biểu tại Tọa đàm. Trong thời gian tới, Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục tổ chức các Tọa đàm, buổi làm việc, khảo sát lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương và các chuyên gia và đối tượng có liên quan để thảo luận, trao đổi đưa ra các đề xuất định hướng, giải pháp nhằm tham mưu Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo triển khai công tác này trong thời gian tới./. Nguyễn Thị Tâm Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý