Tầm quan trọng của chuyển đổi số trong lĩnh vực tư pháp
Nghị quyết 57-NQ/TW xác định chuyển đổi số là động lực chính để phát triển kinh tế - xã hội, đổi mới quản trị quốc gia và ngăn chặn nguy cơ tụt hậu. Với mục tiêu đến năm 2045, kinh tế số chiếm tối thiểu 50% GDP và Việt Nam thuộc nhóm 30 quốc gia dẫn đầu về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trở thành nhiệm vụ trọng tâm của tất cả các ngành, các cấp. Trong lĩnh vực tư pháp, chuyển đổi số không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước mà còn tạo điều kiện để người dân và doanh nghiệp tiếp cận các dịch vụ pháp lý công một cách nhanh chóng, minh bạch và hiệu quả.
Trong công tác PBGDPL và TGPL, Cục PB&TG đã tích cực triển khai các hệ thống thông tin quản lý tổ chức và hoạt động trợ giúp pháp lý, phổ biến, giáo dục pháp luật, phần mềm và cổng phổ biến, giáo dục pháp luật quốc gia, Trang thông tin điện tử trợ giúp pháp lý Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong bối cảnh mới. Hoạt động này không chỉ hỗ trợ công tác chuyên môn mà còn góp phần xây dựng chính phủ số, xã hội số, nâng cao ý thức pháp luật và bảo vệ quyền lợi của người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế và doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Kết quả ứng dụng CNTT và chuyển đổi số thông qua Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động trợ giúp pháp lý
Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động trợ giúp pháp lý, triển khai từ tháng 01/2019, là phần mềm nghiệp vụ quan trọng, hỗ trợ quản lý thông tin về tổ chức, nhân sự và các vụ việc TGPL trên toàn quốc. Phần mềm được xây dựng trên nền tảng Oracle (hệ quản trị CSDL) và ngôn ngữ lập trình Java với dung lượng dữ liệu hiện tại đạt 450 GB CSDL và 1.5 TB hồ sơ dạng file (chủ yếu là PDF và hình ảnh). Hệ thống đã kết nối, chia sẻ dữ liệu với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư theo Quyết định 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022, phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025.
Hiện tại, phần mềm quản lý thông tin của 2.767 nhân sự, 261 tổ chức TGPL, 183 tài khoản chi nhánh TGPL, hơn 30.000 vụ việc và 190.000 hồ sơ TGPL, cùng 2.300 tài khoản người dùng. Phần mềm hỗ trợ số hóa hồ sơ, báo cáo thống kê nội bộ và thực hiện các biểu mẫu thống kê theo quy định của ngành tư pháp.
Để kịp thời đưa chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước đến người dân, doanh nghiệp, Cục đang quản lý, vận hành Cổng thông tin điện tử PBGDPL quốc gia (
https://pbgdpl.gov.vn) là kênh chính thức cung cấp thông tin, tài liệu và hỗ trợ công tác PBGDPL trên toàn quốc. Với 15 chức năng chính và hơn 8.000 tin bài, cổng phục vụ người dân, doanh nghiệp và các cơ quan, tổ chức, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật và hỗ trợ triển khai công tác giáo dục pháp luật. Bên cạnh đó, Cục đang quản lý Trang thông tin điện tử TGPL Việt Nam (
https://tgpl.moj.gov.vn), vận hành từ tháng 3/2020, là trang thành phần của Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp. Được xây dựng trên nền tảng Microsoft SharePoint Server 2013, trang hiện có 17 chuyên mục với gần 2.000 tin bài. Cùng với việc vận hành Cổng Thông tin điện tử phổ biến, giáo dục pháp luật quốc gia và Trang Thông tin điện tử Trợ giúp pháp lý, Cục đang quản lý, vận hành Trang thông tin hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp (
https://htpldn.moj.gov.vn), Trang được thành lập theo Nghị định số 55/2019/NĐ-CP có chức năng cung cấp thông tin pháp lý, văn bản chính sách và tài liệu liên quan cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Với 6 chuyên mục và hơn 1.000 tin bài, trang hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin về hành chính, hợp đồng dân sự và các quy định pháp luật khác. Cục đã được giao nhiệm vụ nâng cấp trang này, kết hợp với các trang hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp của các bộ, ngành, địa phương để hình thành Cổng thông tin điện tử quốc gia về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, theo Quyết định 766/QĐ-TTg và 345/QĐ-TTg.
Hiện nay, Cục PB&TG đang triển khai hai dự án đầu tư công: (i) Dự án Hệ thống thông tin TGPL (theo Quyết định 215/QĐ-BTP ngày 23/02/2023) nhằm thu thập, quản lý và khai thác thông tin TGPL, đơn giản hóa thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng dịch vụ, hướng tới chính phủ số; (ii) Dự án Hệ thống thông tin PBGDPL (theo Quyết định 955/QĐ-BTP ngày 03/6/2021, phê duyệt đầu tư tại Quyết định 170/QĐ-BTP ngày 22/01/2025) bao gồm hệ thống quản lý nghiệp vụ, tủ sách pháp luật điện tử, phần mềm tương tác và ứng dụng di động. Dự án đang trong giai đoạn triển khai.
Thách thức và hạn chế
bên cạnh kết quả đạt được, Cục PB&TG đối mặt với các thách thức:
(i) Thể chế, chính sách: Thiếu quy định về định mức, chi phí cho các dự án CNTT và chuyển đổi số; chưa có cơ chế hợp tác công-tư (PPP) hoặc đặt hàng, thuê ứng dụng từ doanh nghiệp CNTT.
(ii) Nhân lực: Cục chưa có công chức chuyên trách về CNTT và chuyển đổi số, dẫn đến khó khăn trong quản lý và triển khai các dự án lớn.
(ii) Công nghệ: Một số hệ thống sử dụng nền tảng lạc hậu, hạn chế về lưu trữ, bảo mật và khả năng tích hợp công nghệ mới như Big Data, AI, chatbot.
Để khắc phục các hạn chế nêu trên, trong thời gian tới Cục PB&TG đề xuất một số giải pháp: (i) Hoàn thiện khung pháp lý: Ban hành quy định về định mức, chi phí cho các dự án CNTT, đặc biệt là các công nghệ mới như Big Data, AI, chatbot. Xây dựng cơ chế PPP, cho phép đặt hàng hoặc thuê ứng dụng từ doanh nghiệp CNTT; (ii) Phát triển nhân lực: Bổ sung biên chế công chức, viên chức chuyên trách CNTT và chuyển đổi số; (iii) Ứng dụng công nghệ tiên tiến: Xây dựng AI pháp luật Việt Nam để hỗ trợ giải đáp pháp lý nhanh chóng, chính xác cho người dân và doanh nghiệp; (iv) Tăng cường hợp tác: Kết nối với các doanh nghiệp CNTT để lựa chọn giải pháp phù hợp, giảm chi phí phát triển.
Tác động và triển vọng
Việc ứng dụng CNTT và chuyển đổi số của Cục PB&TG không chỉ nâng cao hiệu quả công tác PBGDPL và TGPL mà còn góp phần xây dựng chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Các hệ thống thông tin và phần mềm giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường khả năng tiếp cận pháp luật của người dân và doanh nghiệp, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý trong việc ra quyết định và giám sát. Với sự chỉ đạo sát sao của Bộ Tư pháp và sự phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị, Cục PB&TG đang tiên phong trong việc hiện thực hóa Nghị quyết 57-NQ/TW, hướng tới một Việt Nam hiện đại, thịnh vượng.
Cục PB&TG đã và đang nỗ lực triển khai các nhiệm vụ chuyển đổi số theo Nghị quyết 57-NQ/TW, từ việc vận hành các hệ thống thông tin, phần mềm đến xây dựng các dự án đầu tư công. Mặc dù còn nhiều thách thức với các giải pháp đồng bộ và sự hỗ trợ của Bộ Tư pháp, Cục PB&TG cam kết tiếp tục đổi mới, ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao chất lượng dịch vụ pháp lý công, góp phần xây dựng một xã hội thượng tôn pháp luật./.