3. Nâng cao năng lực của người thực hiện trợ giúp pháp lý
Nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng cho người thực hiện trợ giúp pháp lý, trong thời gian qua, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã tổ chức nhiều lớp tập huấn kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ cho đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý và những người có liên quan; ví dụ kỹ năng tham gia tố tụng dân sự, hình sự, hành chính; tập huấn giảng viên nguồn về trợ giúp pháp lý thân thiện cho trẻ em. Các hoạt động nói trên đã góp phần nâng cao năng lực cho đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, qua đó nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý cho các đối tượng yếu thế, trong đó trẻ em.
4. Kết quả thực hiện trợ giúp pháp lý cho trẻ em giai đoạn 2018 - 2025
Thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã chỉ đạo các địa phương tích cực triển khai hoạt động trợ giúp pháp lý, tập trung thực hiện các vụ việc trợ giúp pháp lý trong đó có trợ giúp pháp lý cho trẻ em bằng nhiều hình thức như: tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng, ở các lĩnh vực pháp luật hình sự, dân sự, hành chính.
Theo báo cáo của các địa phương, từ năm 01/01/2018 đến 31/12/2024, có 27,917 lượt trẻ em được trợ giúp pháp lý, chiếm 11.9% tổng số người được trợ giúp pháp lý; trong đó, số vụ việc được trợ giúp pháp lý bằng hình thức tham gia tố tụng là 20.129 vụ việc, chiếm 14.45% tổng số vụ việc tham gia tố tụng; 7.470 vụ việc tư vấn chiếm tỷ lệ 8.0% tổng số vụ việc tư vấn pháp luật và 318 vụ việc đại diện ngoài tố tụng chiếm tỷ lệ 15.87% tổng số vụ việc đại diện ngoài tố tụng
[1].
Qua theo dõi, kiểm tra và báo cáo của các địa phương, các vụ việc trợ giúp pháp lý cho trẻ em đều được đánh giá đạt chất lượng trở lên. Nhiều vụ việc được đánh giá là vụ việc tham gia tố tụng thành công. Nhìn chung, các vụ việc trợ giúp pháp lý cho trẻ em luôn được các địa phương quan tâm, ưu tiên phân công kịp thời các Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư thực hiện trợ giúp pháp lý có chuyên môn và kinh nghiệm thực tế, am hiểu tâm lý trẻ em thực hiện, đã giúp bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em theo quy định của pháp luật.
Nhìn chung, việc triển khai chính sách pháp luật về trẻ em nói chung đặc biệt là trợ giúp pháp lý cho trẻ em, luôn được Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý quan tâm, chú trọng. Nhiều vụ việc nổi cộm được báo chí đưa tin, dư luận xã hội quan tâm mà nạn nhân là trẻ em bị xâm hại, bị bạo lực, bị mua bán đã được Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý kịp thời chỉ đạo các Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước chủ động tiếp cận nhu cầu trợ giúp pháp lý để kịp thời cử người thực hiện trợ giúp pháp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho trẻ em. Số lượng vụ việc trợ giúp pháp lý tham gia tố tụng thành công cho trẻ em ngày càng tăng. Nhiều lập luận của trợ giúp viên pháp lý đã được các cơ quan tiến hành tố tụng ghi nhận, đánh giá cao trong các vụ việc tham gia tố tụng. Vị trí, vai trò của người thực hiện trợ giúp pháp lý, tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý nói riêng và của hệ thống trợ giúp pháp lý được nâng cao; được các cơ quan, tổ chức hữu quan và xã hội ghi nhận.
Trong quá trình thực hiện trợ giúp pháp lý cho trẻ, đặc biệt là các vụ việc liên quan đến trẻ em là nạn nhân bị bạo lực, bị xâm hại, người thực hiện trợ giúp pháp lý còn giúp đỡ, hỗ trợ cho trẻ và gia đình của trẻ em trong việc cung cấp địa chỉ, giới thiệu trẻ đến các cơ quan liên quan như chính quyền cơ sở để các cơ sở hỗ trợ trẻ và gia đình khi có các nhu cầu cần thiết khác, cơ sở hỗ trợ, trợ giúp trẻ như nhà tạm lánh, ngôi nhà bình yên, cơ sở y tế, cơ sở khám chữa bệnh…
5. Nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới
- Tiếp tục tăng cường công tác truyền thông về quyền trẻ em và trợ giúp pháp lý cho trẻ em theo hướng đa dạng về phương thức và đổi mới về nội dung, hình thức truyền thông, đặc biệt chú trọng truyền thông về những vụ việc trợ giúp pháp lý thành công cho trẻ em; tăng cường thực hiện truyền thông điểm về trợ giúp pháp lý tại cơ sở để tạo sự lan tỏa.
- Đẩy mạnh hoạt động phối hợp trợ giúp pháp lý, đặc biệt trợ giúp pháp lý trong tố tụng cho trẻ em; bảo đảm thực hiện hiệu quả phiên tòa trực tuyến và chương trình người thực hiện trợ giúp pháp lý trực tại Tòa án nhân dân, chương trình trực trợ giúp pháp lý trong điều tra hình sự. Tăng cường hơn nữa công tác phối hợp giữa các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý với các cơ quan có liên quan, các cơ sở hỗ trợ, trợ giúp, bảo vệ nạn nhân trẻ em và các cấp chính quyền cơ sở cũng như các đoàn thể xã hội, nhất là Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội Bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi Việt Nam... trong hoạt động hỗ trợ và trợ giúp pháp lý cho trẻ em.
- Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật; đội ngũ làm công tác hỗ trợ và trợ giúp pháp lý về chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng hỗ trợ và trợ giúp pháp lý, công tác phối hợp trong trợ giúp pháp lý nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động trợ giúp pháp lý cho trẻ em trong những vụ việc tham gia tố tụng cho trẻ em, nhất là trường hợp trẻ bị xâm hại, bị bạo lực, bị mua bán...
- Bảo đảm nguồn kinh phí và nhân lực phù hợp cho hoạt động trợ giúp pháp lý cho trẻ em đáp ứng yêu cầu từ thực tiễn; tăng cường cơ sở vật chất đáp ứng nhu cầu của nhóm đối tượng đặc thù, trong đó có đối tượng là trẻ nhỏ, trẻ em bị khuyết tật, bị bạo lực, bị xâm hại, trẻ em ở các xã đặc biệt khó khăn thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi....
- Tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý, đặc biệt là kinh nghiệm trợ giúp pháp lý cho nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
- Đẩy mạnh việc sử dụng công nghệ thông tin trong quản lý trợ giúp pháp lý có kết nối, liên thông với các cơ sở dữ liệu chuyên ngành khác để bảo đảm khai thác kịp thời, chính xác các thông tin liên quan đến trẻ em.