Phòng thí nghiệm là nơi tập hợp sử dụng các hóa chất nguy hiểm và độc hại khi tiếp xúc với con người, không chỉ tiềm ẩn các rủi ro về sức khỏe con người, mà còn có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, làm giảm độ hiệu quả của kết quả nghiên cứu trong phòng thí nghiệm. Do đó, việc cần có quy định nghiêm ngặt đối với bảo hộ an toàn đối với việc sử dụng hóa chất trong phòng thí nghiệm là rất cần thiết.
(Ảnh minh họa, nguồn Internet).
Ngày 26/6/2019, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Thông tư số 04/2019/TT-BKHCN quy định về việc sử dụng hóa chất để thực hiện thí nghiệm, nghiên cứu khoa học, theo đó có một số quy định đáng chú ý nhằm bảo đảm an toàn cho những cá nhân, tổ chức làm việc trong phòng thí nghiệm như sau:
1. Các trang thiết bị bảo hộ an toàn lao động trong phòng thí nghiệm
Theo quy định tại khoản 1 Điều 5 Thông tư số 04/2019/TT-BKHCN, những trang thiết bị bảo hộ an toàn lao động tối thiểu mà phòng thí nghiệm phải có bao gồm: phương tiện, thiết bị, dụng cụ ứng phó sự cố hóa chất; hộp thuốc sơ cứu; trang thiết bị bảo vệ cá nhân (Quần áo, giầy, mũ, kính bảo hộ, mặt nạ phòng độc, găng tay, khẩu trang...) cần thiết cho người làm thí nghiệm phù hợp với tính chất công việc nghiên cứu, thí nghiệm; các loại thùng đựng chất thải được phân loại và có dấu hiệu bên ngoài để dễ nhận biết; bảng nội quy an toàn lao động trong phòng thí nghiệm, hướng dẫn sử dụng các thiết bị thí nghiệm, hướng dẫn sử dụng an toàn hóa chất theo các nhóm hóa chất nguy hiểm; phiếu an toàn hóa chất cung cấp những thông tin chi tiết về các hóa chất độc hại, nguy hiểm từ nhà sản xuất, nhà nhập khẩu và phân phối.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 5 Thông tư số 04/2019/TT-BKHCN, đối với phòng thí nghiệm có sử dụng một số loại hóa chất đặc thù cần phải bố trí thêm các thiết bị bảo quản phù hợp với đặc tính của các loại hóa chất đó và có các giải pháp phù hợp để bảo đảm an toàn đối với sức khỏe con người và môi trường xung quanh, ví dụ như hóa chất dễ gây cháy nổ thì phòng thí nghiệm phải lắp đặt thiết bị báo cháy và thiết bị thông gió; hóa chất dễ phát tán hơi độc vào không khí, hóa chất gây ăn mòn phải có tủ hút độc phù hợp, quạt thông gió hoặc hệ thống thiết bị thu gom, xử lý khí bảo đảm đáp ứng yêu cầu khí thải ra môi trường; hóa chất gây ăn mòn phải được bố trí thiết kế riêng, có hệ thống thu gom, xử lý chất thải phù hợp, bảo đảm an toàn. Ngoài ra, một số loại hóa chất nguy hiểm, hóa chất cấm dùng để thí nghiệm, nghiên cứu khoa học, phải được lưu giữ trong kho chứa riêng biệt, đáp ứng yêu cầu của kho chứa hóa chất theo quy định tại Điều 4 Nghị định số 113/2017/NĐ-CP của Chính phủ về hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hóa chất.
2. Quy định về ghi chép thông tin, tình hình sử dụng hóa chất
Tại Điều 6 của Thông tư số 04/2019/TT-BKHCN, quy định về việc hóa chất trong kho, trong phòng thí nghiệm phải được ghi nhãn dụng cụ theo quy định của Luật Hóa chất bao gồm hóa chất đóng thùng, đóng chai, bao gói nguyên đai, nguyên kiện, đối với hóa chất bán lẻ, hóa chất sang chiết, hóa chất dồn lưu đã qua sử dụng trên dụng cụ chứa hóa chất phải ghi nhãn để cảnh báo, phân loại bảo đảm an toàn hóa chất cho người sử dụng, cụ thể trên nhãn hóa chất phải có một số thông tin như sau: tên hóa chất, công thức hóa học; nồng độ và thành phần chính; biện pháp phòng ngừa để sử dụng an toàn; thời hạn sử dụng; cảnh báo nguy cơ.
Đối với phòng thí nghiệm, việc lập hồ sơ theo dõi tình hình sử dụng hóa chất để thực hiện thí nghiệm, nghiên cứu khoa học là bắt buộc theo quy định tại Điều 7 của Thông tư số 04/2019/TT-BKHCN, hồ sơ theo dõi bao gồm: sổ theo dõi sử dụng hóa chất nguy hiểm và hóa chất cấm; hồ sơ, tài liệu của từng loại hóa chất cấm dùng để thực hiện thí nghiệm, nghiên cứu khoa học; phiếu an toàn hóa chất đối với các loại hóa chất độc hại, dễ gây nguy hiểm theo quy định tại Nghị định số 113/2017/NĐ-CP.
Sổ theo dõi sử dụng hóa chất nguy hiểm và hóa chất cấm cập nhật đầy đủ các thông tin gồm: tên khoa học, tên thương mại, công thức hóa học của hóa chất; số lượng, khối lượng hóa chất sử dụng, hóa chất thải; phân nhóm hóa chất nguy hiểm; thông tin liên quan đến sự cố hóa chất, an toàn hóa chất; những đặc tính, tác động phát sinh mới gây nguy hiểm của hóa chất và phải được lưu giữ thống nhất tại nơi quy định của phòng thí nghiệm, thời hạn lưu giữ hồ sơ ghi chép theo dõi tình hình sử dụng đối với hóa chất nguy hiểm ít nhất là ba năm, hóa chất cấm ít nhất là mười năm, kể từ ngày kết thúc sử dụng hóa chất đó. Định kỳ hằng năm, phòng thí nghiệm phải kiểm kê hóa chất, cập nhật theo dõi các hóa chất cũ, đã hết hạn sử dụng để có biện pháp xử lý bảo đảm an toàn.
3. Về trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức có liên quan
Thông tư số 04/2019/TT-BKHCN quy định cụ thể về trách nhiệm của cá nhân là người đứng đầu cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu khoa học và các cá nhân trực tiếp sử dụng hóa chất tại Điều 8 và Điều 9 của Thông tư. Theo đó, cá nhân là người đứng đầu cơ sở thí nghiệm ngoài các quy định về lập hồ sơ theo dõi, quản lý hóa chất, kiểm định hóa chất và các trang thiết bị bảo hộ, còn phải đảm bảo xây dựng kho chứa hóa chất, phòng thí nghiệm đạt yêu cầu theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, đáp ứng yêu cầu về cơ sở vật chất - kỹ thuật, phù hợp với tính chất đặc thù chuyên ngành, quy mô và đặc tính nguy hiểm của các loại hóa chất sử dụng; bố trí đầy đủ nguồn nhân lực, trang thiết bị an toàn, trang thiết bị bảo hộ lao động và phân công người theo dõi về an toàn hóa chất, quản lý, lưu giữ, xử lý sự cố hóa chất; phải xây dựng, phê duyệt và ban hành nội quy, quy trình hướng dẫn sử dụng hóa chất an toàn và các biện pháp phòng ngừa, ứng phó khi có nguy cơ hóa chất gây ra sự cố đối với sức khỏe con người và môi trường; phải tổ chức các hoạt động phổ biến, tập huấn sử dụng hóa chất an toàn tại nơi làm việc.
Đối với những cá nhân trực tiếp tiếp xúc, sử dụng hóa chất ngoài việc tuân thủ các quy định về quản lý an toàn hóa chất theo quy định của pháp luật và nội quy, quy trình, hướng dẫn sử dụng hóa chất của cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu khoa học, những người này có trách nhiệm quản lý, kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng hóa chất bảo đảm an toàn theo quy định của cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu khoa học; phát hiện và báo cáo kịp thời cho người đứng đầu cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu khoa học các hiện tượng không bình thường trong quá trình sử dụng hóa chất có nguy cơ gây nguy hiểm, mất an toàn hoặc sự cố hóa chất để có biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất kịp thời; tham gia tập huấn an toàn hóa chất do cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu khoa học tổ chức (nếu có) và nắm vững về nội quy, quy trình, hướng dẫn sử dụng hóa chất an toàn và các biện pháp bảo đảm an toàn lao động; đề xuất các phương án lưu giữ, phân loại hóa chất nguy hiểm và sử dụng trang thiết bị an toàn trên cơ sở thực tiễn thí nghiệm; phối hợp với người đứng đầu cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu khoa học định kỳ rà soát, xử lý các chất thải và dụng cụ thí nghiệm bị hư hỏng./.
Lại Nhật Quang
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý