Sau 8 năm triển khai Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL) năm 2017, hoạt động TGPL tại Thanh Hóa đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, khẳng định vai trò quan trọng của chính sách an sinh xã hội này trong đời sống pháp lý của người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế. Với sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ Tư pháp, UBND tỉnh Thanh Hóa, sự nỗ lực của đội ngũ trợ giúp viên pháp lý và sự phối hợp của các ngành, hoạt động TGPL đã phát triển toàn diện, hiệu quả, để lại những dấu ấn rõ rệt cả về số lượng, chất lượng và tác động xã hội.
Ngay sau khi Luật TGPL 2017 có hiệu lực, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành kế hoạch triển khai thi hành Luật TGPL (theo Quyết định số 4042/QĐ-UBND ngày 24/10/2017). Năm 2018, Sở Tư pháp phối hợp tổ chức Hội nghị quán triệt, phổ biến Luật cho hơn 200 đại biểu từ các sở, ngành, huyện, thị, thành phố và cơ quan tiến hành tố tụng.
Hằng năm, Sở Tư pháp đều chỉ đạo Trung tâm TGPL xây dựng kế hoạch triển khai bám sát yêu cầu của Bộ Tư pháp, đảm bảo tính liên tục, thống nhất và xuyên suốt trong toàn hệ thống. Nhờ vậy, công tác TGPL không chỉ đi vào nền nếp mà còn phát triển theo chiều sâu, thích ứng với nhu cầu thực tiễn.
Gần 8000 vụ việc TGPL – minh chứng cho hiệu quả phục vụ người dân
Từ năm 2018 đến 30/9/2025, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Thanh Hóa đã thực hiện 7.930 vụ việc TGPL, trong đó:
- Tham gia tố tụng: 7.828 vụ việc, chiếm 98,7% tổng số vụ việc.
- Tư vấn pháp luật: 72 vụ việc (0,9% tổng số vụ việc).
- Đại diện ngoài tố tụng: 30 vụ việc (0,4% tổng số vụ việc).
Đáng chú ý, tỷ lệ vụ việc được trợ giúp ngay từ giai đoạn khởi tố, điều tra (đối với vụ án hình sự) và giai đoạn chuẩn bị hồ sơ khởi kiện (đối với dân sự, hành chính) đã đạt trên 90%. So với thời điểm trước năm 2017 khi con số này chỉ khoảng 20%, đây là bước chuyển mang tính chất đột phá. Việc trợ giúp sớm không chỉ giúp bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người được TGPL mà còn góp phần giảm oan sai, nâng cao chất lượng giải quyết vụ án.
Đội ngũ trợ giúp viên pháp lý ngày càng vững vàng
Bên cạnh số lượng, chất lượng TGPL được nâng lên rõ rệt:
- 100% trợ giúp viên hoàn thành chỉ tiêu vụ việc hằng năm do Bộ Tư pháp giao.
- Tỷ lệ trợ giúp viên “đạt chỉ tiêu tốt” tăng từ 48% năm 2018 lên 84% năm 2024, thể hiện sự nỗ lực rèn luyện, bồi dưỡng kỹ năng nghề nghiệp của đội ngũ chuyên môn.
- 100% vụ việc được đánh giá đạt chất lượng theo tiêu chuẩn của Bộ Tư pháp, không có vụ việc nào gây thiệt hại cho người được TGPL, cũng không phát sinh trách nhiệm bồi thường.
Nhiều vụ việc có sự tham gia của trợ giúp viên đã mang lại kết quả tích cực như: bị cáo được tuyên mức án nhẹ hơn đề nghị của Viện kiểm sát, được chuyển khung hình phạt nhẹ, hoặc được miễn trách nhiệm hình sự. Đây là minh chứng rõ nét về năng lực chuyên môn, kỹ năng tranh tụng và tinh thần trách nhiệm của đội ngũ trợ giúp viên tỉnh.
Truyền thông TGPL lan tỏa sâu rộng, đến tận thôn bản
Để TGPL đến gần hơn với người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, người có hoàn cảnh khó khăn ở những vùng khó khăn, trong 8 năm qua, Trung tâm TGPL tỉnh Thanh Hóa đã:
- Tổ chức 969 đợt truyền thông trực tiếp tại cơ sở.
- Lắp đặt 613 bảng thông tin TGPL tại trung tâm xã, thôn, bản.
- Biên soạn 1.216 chuyên mục phát thanh tại các xã nghèo, bản đặc biệt khó khăn.
- Phát hành 18.000 cuốn Cẩm nang TGPL và 12.000 tờ thông tin cùng hàng trăm nghìn tờ gấp pháp luật.
Ngoài ra, hàng năm, Báo và Đài Phát thanh truyền hình Thanh Hóa, Tạp chí Người cao tuổi đều viết bài về vụ việc TGPL do các trợ giúp viên pháp lý thực hiện hoặc đưa tin về hoạt động TGPL, giới thiệu về đối tượng được TGPL (nỗi tháng 01 bài); thực hiện 14 phóng sự về hoạt động TGPL. Tỉnh cũng duy trì đường dây nóng TGPL hoạt động liên tục, giúp kết nối nhanh người dân có nhu cầu với tổ chức thực hiện TGPL.Nhờ hoạt động truyền thông mạnh, người dân – đặc biệt vùng sâu, vùng xa – ngày càng nhận thức rõ hơn về quyền được TGPL, biết cách tiếp cận dịch vụ và chủ động bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Nguồn lực được bảo đảm, ưu tiên cho hoạt động chuyên môn
UBND tỉnh Thanh Hóa luôn quan tâm bố trí kinh phí cho hoạt động TGPL, đảm bảo từ chi lương, chi hành chính đến cơ sở vật chất và nghiệp vụ. Trung tâm TGPL đã dành 70-80% nguồn kinh phí hằng năm cho hoạt động thực hiện vụ việc - một tỷ lệ rất cao, thể hiện sự ưu tiên cho nhiệm vụ cốt lõi: phục vụ những người yếu thế tại địa phương.
Những tác động xã hội tích cực
Hoạt động TGPL đã mang lại nhiều hiệu quả thiết thực:
- Trực tiếp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người thuộc diện trợ giúp pháp lý tại địa phương
- Góp phần nâng cao hiểu biết pháp luật, giúp người dân lựa chọn hành vi ứng xử đúng đắn.
- Giảm khiếu kiện, khiếu nại kéo dài, tạo cầu nối giữa chính quyền và người dân, giữ gìn an ninh trật tự, an toàn xã hội.
- Hỗ trợ cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết vụ án đúng pháp luật, tăng tính khách quan, công bằng.
Với những tác động này, TGPL đã thực sự trở thành chỗ dựa pháp lý tin cậy của người yếu thế – người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, trẻ em, người khuyết tật, nạn nhân bị xâm hại…
Khó khăn và kiến nghị
Bên cạnh những kết quả nổi bật, Thanh Hóa vẫn gặp một số khó khăn như: địa bàn rộng, giao thông khó khăn; chính sách đãi ngộ cho trợ giúp viên chưa tương xứng; một số chi nhánh TGPL chưa có trụ sở độc lập; việc phối hợp với một vài cơ quan tiến hành tố tụng đôi khi chưa chặt chẽ; yêu cầu chứng minh khó khăn tài chính đối với một số nhóm đối tượng đôi khi gây vướng mắc.
Để khắc phục những khó khăn trong thực tế, đề xuất nghiên cứu sửa đổi Luật TGPL theo hướng mở rộng diện đối tượng, bỏ tiêu chuẩn chứng minh khó khăn tài chính đối với 8 nhóm đối tượng hiện nay; mở rộng lĩnh vực được TGPL; hoàn thiện cơ chế đánh giá chất lượng vụ việc; tăng cường nguồn lực và ứng dụng công nghệ thông tin.
Có thể khẳng định 08 năm không phải hành trình quá dài nhưng đủ để khẳng định Luật Trợ giúp pháp lý 2017 đã thực sự đi vào cuộc sống tại Thanh Hóa, mang lại niềm tin công lý cho hàng nghìn người yếu thế. Những con số biết nói, những vụ án được xét xử khách quan, những phận người được bảo vệ kịp thời… tất cả đã minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chính sách này trong bảo vệ quyền con người, quyền công dân, thúc đẩy công bằng xã hội.
Trong thời gian tới, với quyết tâm của cơ quan quản lý TGPL, tổ chức thực hiện TGPL tại địa phương và tinh thần phục vụ nhân dân, công tác TGPL của tỉnh được kỳ vọng tiếp tục phát triển, trở thành điểm tựa ngày càng vững chắc cho những người yếu thế trên hành trình tiếp cận công lý.
Thu Hiền
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý