Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia đang được thúc đẩy mạnh mẽ, việc xây dựng và phát triển hạ tầng pháp lý số không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành nhiệm vụ cấp bách, cần thiết để đáp ứng yêu cầu của thời đại. Trong đó, phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý cho người dân và doanh nghiệp phải được đặt trong một hệ sinh thái số hóa hoàn chỉnh, có khả năng phục vụ linh hoạt, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn và nhu cầu đa dạng của xã hội.
Xuất phát từ thực tiễn đó, mới đây, Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an (C06) và Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (PBGDPL&TGPL), Bộ Tư pháp đã ký kết Kế hoạch phối hợp số 4882/KHPH-C06-PB&TG, nhằm triển khai Đề án "Phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022–2025, tầm nhìn đến năm 2030" (Đề án 06). Đây được đánh giá là một thỏa thuận hợp tác chiến lược quan trọng, góp phần tạo nên bước ngoặt lớn trong công tác quản lý, vận hành và hoàn thiện Cổng Pháp luật quốc gia.
Có thể thấy, trong xu hướng số hóa ngày càng rõ nét, Cổng Pháp luật quốc gia không đơn thuần là kho lưu trữ văn bản pháp lý, mà cần trở thành trung tâm pháp lý số hóa, đa năng và tiện ích cho người dân và doanh nghiệp. Thỏa thuận hợp tác giữa hai cơ quan chuyên ngành lần này đã xác định rõ mục tiêu phối hợp, trong đó nổi bật là việc tích hợp hệ thống định danh và xác thực điện tử quốc gia (VNeID) vào Cổng Pháp luật quốc gia. Sự kết nối này không chỉ là bước tiến về mặt công nghệ, mà còn là biểu hiện cụ thể của tư duy quản trị số hiện đại: Sử dụng dữ liệu định danh làm “xương sống” cho việc cung cấp các dịch vụ pháp lý, hướng đến mô hình phục vụ theo nhu cầu thay vì tiếp cận đại trà như trước.
Việc cho phép người dân, doanh nghiệp đăng nhập Cổng Pháp luật quốc gia thông qua tài khoản VNeID sẽ tạo ra một trải nghiệm mới: Nhanh chóng, an toàn, bảo mật và minh bạch. Thay vì phải nhớ nhiều thông tin, chứng minh nhân thân qua nhiều bước, người dùng giờ đây chỉ cần một danh tính số duy nhất để tiếp cận toàn bộ hệ sinh thái pháp lý số của Nhà nước.
Quan trọng hơn, việc xác thực điện tử không chỉ nhằm mục đích quản lý truy cập, mà còn mở ra khả năng cá thể hóa dịch vụ pháp luật, nghĩa là hệ thống có thể nhận diện, phân loại người dùng theo độ tuổi, nghề nghiệp, địa phương, từ đó gợi ý hoặc cung cấp nội dung, công cụ pháp lý sát nhu cầu của từng cá nhân người dùng. Đây là điểm then chốt để nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và hỗ trợ pháp lý: Chuyển từ phổ biến đại trà sang phổ biến đúng đối tượng, đúng thời điểm, đúng phương tiện.
Từ “Bình dân học vụ số” đến VNeID: Mở rộng không gian pháp lý đến từng công dân
Nếu như trong lịch sử, “Bình dân học vụ” là một phong trào cách mạng mang tính khai trí toàn dân, thì ngày nay, với sự trợ lực của công nghệ số, tinh thần ấy đang được hồi sinh trên một bình diện mới, nền tảng “Bình dân học vụ số”. Đây là không gian pháp lý mở, do Bộ Công an xây dựng và vận hành, nhằm đưa pháp luật đến gần hơn với mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế, người lao động, học sinh - sinh viên, đồng bào vùng sâu, vùng xa.
Khác với mô hình truyền thống, “Bình dân học vụ số” không giới hạn bởi thời gian, không gian hay trình độ người học. Thay vì ngồi lớp nghe giảng, người dân có thể chủ động tiếp cận tài liệu, học liệu pháp luật đã được chuẩn hóa, đơn giản hóa, và số hóa-dễ hiểu, dễ nhớ, dễ áp dụng. Học luật không còn là “đặc quyền” của giới chuyên môn, mà trở thành quyền tiếp cận cơ bản của mọi công dân trong thời đại số.
Song hành với đó, việc tích hợp các nội dung pháp luật lên ứng dụng định danh điện tử VNeID, mỗi công dân giờ đây có thể học pháp luật, đọc văn bản, tiếp nhận thông tin pháp lý phù hợp với độ tuổi, nghề nghiệp, hoàn cảnh, chỉ bằng một thiết bị di động. Đây chính là một bước tiến quan trọng trong việc “dân chủ hóa” pháp luật, khi mọi người đều có cơ hội được hiểu luật, sử dụng luật và sống đúng luật.
Không gian pháp lý không còn bó hẹp trong trụ sở cơ quan tư pháp, phòng xử án hay lớp bồi dưỡng, mà đang lan tỏa rộng rãi trên môi trường số, hiện diện trên điện thoại, máy tính của mỗi công dân. Sự lan tỏa ấy không chỉ là thành quả của công nghệ, mà còn là biểu hiện sinh động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đang vận hành theo tư duy phục vụ, lấy người dân làm trung tâm.
Dữ liệu người dùng – “La bàn” cho định hướng nội dung pháp lý phù hợp với người dùng
Như đã đề cập ở trên, với việc xác thực qua VNeID, Cổng Pháp luật quốc gia sẽ dựa trên các dữ liệu định danh cơ bản của người dùng, làm cơ sở phân tích, đánh giá xu hướng thông tin, dịch vụ pháp lý mà người dân, doanh nghiệp quan tâm một cách hợp pháp và có chọn lọc. Đây là một bước tiến quan trọng thể hiện tư duy phục vụ lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm-đồng thời giúp các cơ quan quản lý “nhìn thấy” nhu cầu thực tế, từ đó hoạch định được chiến lược, phương thức truyền thông pháp luật sát với cuộc sống.
Nhìn về dài hạn, sự phối hợp giữa Bộ Công an và Bộ Tư pháp chính là tiền đề quan trọng để đến năm 2030, Cổng Pháp luật quốc gia phát triển thành một hệ sinh thái pháp lý số hoàn chỉnh, có khả năng tự vận hành, tự điều chỉnh dựa trên dữ liệu người dùng và đáp ứng nhanh chóng, hiệu quả nhu cầu tiếp cận pháp luật của người dân và doanh nghiệp.
Thỏa thuận hợp tác này không chỉ là bước tiến lớn trong quản lý nhà nước về pháp luật mà còn thể hiện một tư duy quản trị mới: Lấy dữ liệu làm trọng tâm, lấy người dùng làm trung tâm và coi công nghệ là động lực thúc đẩy sự phát triển. Với việc triển khai hiệu quả, không lâu nữa, mỗi công dân Việt Nam sẽ chỉ cần một tài khoản định danh điện tử duy nhất để tiếp cận toàn bộ hệ thống pháp luật, thực hiện các giao dịch pháp lý, tra cứu thông tin và sử dụng dịch vụ pháp luật một cách thuận tiện, an toàn và hiệu quả nhất.
Sự phối hợp liên ngành giữa C06 và Cục PBGDPL&TGPL trong việc phát triển Cổng Pháp luật quốc gia và chuyển đổi số công tác PBGDPL chính là chìa khóa mở ra cánh cửa cho một nền quản trị hiện đại, minh bạch và thực sự vì người dân, doanh nghiệp trong kỷ nguyên số.
Nguyễn Anh Vũ
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý