Thừa Thiên Huế: Một số kết quả nổi bật trong triển khai Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2019-2022” Công tác hòa giải ở cơ sở là một trong những nhiệm vụ trọng tâm góp phần đảm bảo ổn định về an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương. Trong đó, đội ngũ hòa giải viên chính là lực lượng tuyến đầu trong công tác hòa giải các mâu thuẫn, tranh chấp trong nội bộ Nhân dân. Nhận thức được vị trí, vai trò của đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở, ngay sau Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 428/QĐ-TTg ngày 18/4/2019 phê duyệt Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2019-2022”, Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Thừa Thiên Huế đã xây dựng Kế hoạch số 137/KH-UBND 04/6/2019 để triển khai thực hiện Đề án trên địa bàn tỉnh. Sau gần 04 năm triển khai thực hiện Đề án, tỉnh đã đạt một số kết quả[1] nổi bật như sau: Xây dựng đội ngũ tập huấn viên về hòa giải ở cơ sở Nhằm tổ chức triển khai, thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ trọng tâm của Đề án là nâng cao năng lực cho hòa giải viên ở cơ sở, xây dựng đội ngũ hòa giải viên đủ năng lực, đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của xã hội, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1568/QĐ-UBND ngày 30/6/2020 về việc thành lập đội ngũ tập huấn viên cấp tỉnh về hòa giải ở cơ sở gồm 06 đồng chí với nhiệm vụ: Vận dụng các phương pháp giảng dạy tiên tiến kết hợp sử dụng các công cụ, phương tiện dạy học hiện đại để hướng dẫn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ tập huấn viên cấp huyện về hòa giải ở cơ sở tại địa phương. Trên cơ sở đó, tiếp tục chỉ đạo UBND cấp huyện ban hành Quyết định về việc thành lập đội ngũ tập huấn viên cấp huyện về hòa giải ở cơ sở. Đến nay, toàn tỉnh có 09/09 đơn vị cấp huyện thực hiện xây dựng và kiện toàn đội ngũ tập huấn viên cấp huyện về hòa giải ở cơ sở, đảm bảo về cơ cấu thành phần, số lượng, chất lượng theo yêu cầu của Đề án đặt ra.   Nâng cao chất lượng đội ngũ hòa giải viên Để nâng cao chất lượng đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Tư pháp và UBND cấp huyện quan tâm hỗ trợ tài liệu cho đội ngũ hòa giải viên. Theo đó, trong giai đoạn 2019-2022, đã thực hiện cấp phát tài liệu phục vụ cho công tác hòa giải như: Biên soạn, phát hành 44.000 tờ gấp pháp luật liên quan tới các lĩnh vực thuộc phạm vi hòa giải ở cơ sở, 1.500 đầu sách “Tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở”, 300 đầu sách “Hướng dẫn nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở”, 8.000 cuốn Bản tin Tư pháp...dành cho đội ngũ tập huấn viên, các hòa giải viên và tổ hòa giải.  Ngoài ra, nhằm tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện Đề án, cũng như để thích ứng với diễn biến nguy hiểm của dịch Covid-19, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Tư pháp tăng cường biên soạn, đăng tải gần 300 tình huống giải đáp pháp luật, 25 câu chuyện, 16 tiểu phẩm pháp luật với các chủ đề liên quan đến lĩnh vực về dân sự, hôn nhân và gia đình, trật tự xã hội... liên quan đến công tác hòa giải ở cơ sở trên Trang Thông tin điện tử của Sở, Trang Phổ biến, giáo dục pháp luật của tỉnh, đặc biệt là các tình huống ngắn được thể hiện dưới dạng video motion trên Trang Fanpage ”Pháp luật với Cuộc sống”. Qua đó, đã hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho tập huấn viên, hòa giải viên ở cơ sở khai thác, sử dụng rộng rãi. UBND cấp huyện cũng thực hiện trang cấp Bộ tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở đầy đủ cho Tổ hòa giải, phục vụ việc nâng cao năng lực cho hòa giải viên ở cơ sở trên địa bàn. Cũng trong giai đoạn thực hiện Đề án, UBND tỉnh đã giao Sở Tư pháp xây dựng kế hoạch tổ chức tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ về hòa giải ở cơ sở; phối hợp với UBND cấp huyện tổ chức hơn 30 Hội nghị tập huấn cho hơn 1.920 đại biểu là cán bộ, công chức cấp xã, hòa giải viên ở cơ sở, người có uy tín trong cộng đồng, Nhân dân. Đặc biệt trong năm 2022, tỉnh Thừa Thiên Huế đã được Bộ Tư pháp và Cơ quan Phát triển Liên Hiệp quốc tại Việt Nam (UNDP) lựa chọn, tổ chức Hội nghị tập huấn nghiệp vụ về bảo đảm bình đẳng giới trong quá trình hòa giải ở cơ sở cho 33 tập huấn viên cấp huyện và 30 hòa giải viên trên địa bàn tỉnh. Thông qua Hội nghị, các tập huấn viên cấp huyện và hòa giải viên ở cơ sở đã được trang bị các kiến thức cơ bản, kỹ năng, quy trình, thực hành hòa giải... góp phần phục vụ cho công tác hòa giải có liên quan đến giới và bình đẳng giới và nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở tại địa phương.   Trên cơ sở hướng dẫn của Bộ Tư pháp và căn cứ tình hình thực tế tại địa phương, một số đơn vị đã tổ chức Hội nghị tập huấn nghiệp vụ quản lý nhà nước và bồi dưỡng nghiệp vụ cho Hòa giải viên theo Bộ Tài liệu ban hành kèm theo Quyết định số 1852/QĐ-TTg ngày 01/9/2020 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho công chức tư pháp - hộ tịch và Hòa giải viên các Tổ hòa giải trên địa bàn. Đồng thời tiếp tục thực hiện điểm 09 đơn vị cấp xã thuộc 09 huyện, thị xã, thành phố[2]. Trong quá trình này, nhiều hòa giải viên đã có những ý tưởng, sáng kiến về mô hình hòa giải tại cơ sở được đánh giá cao như: mô hình “Tự hòa giải trong họ tộc” của hòa giải viên xã Phú Gia, huyện Phú Vang, mô hình này đã được áp dụng rất hiệu quả tại địa phương và được chính quyền cũng như Hội thảo đánh giá cao. Rà soát, củng cố, kiện toàn Tổ hòa giải ở cơ sở Nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện Đề án đồng thời bảo đảm tính chính xác của số liệu thống kê, hằng năm, giao Sở Tư pháp tham mưu văn bản yêu cầu UBND cấp huyện phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp chỉ đạo phòng, ban liên quan và UBND cấp xã tiến hành rà soát, củng cố, kiện toàn Tổ hòa giải ở cơ sở đối với các thôn, tổ dân phố. Trong đó, đặc biệt chú trọng các thôn, tổ dân phố nằm trong các đơn vị hành chính được sắp xếp, điều chỉnh, và thành lập mới theo Nghị quyết số 1264/NQ-UBTVQH14 ngày 27/4/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc điều chỉnh địa giới hành chính các đơn vị hành chính cấp huyện và sắp xếp, thành lập các phường thuộc thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tính đến ngày 30/11/2022, toàn tỉnh Thừa Thiên Huế hiện có 1.106 tổ hòa giải với 6.598 hòa giải viên. Trong đó hòa giải viên nữ là 1.592 người (chiếm 24,1%); số hòa giải viên có chuyên môn Luật là 157 người; số hòa giải viên đã được tham gia bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ là 4.943 người (chiếm 75%).  Nhìn chung, các hòa giải viên đã cơ bản phát huy được vai trò, trách nhiệm trong công tác hòa giải. Nhiều vụ việc tranh chấp, mâu thuẫn trong nội bộ Nhân dân đã được các hòa giải viên hòa giải thành công ngay từ cơ sở (thống kê năm 2021 số vụ việc hòa giải thành đạt 80,6%) góp phần ổn định tình hình an ninh, trật tự ở địa phương, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Có thể thấy, từ khi triển khai Đề án đến nay, ý thức và kỹ năng của hòa giải viên ở cơ sở được cải thiện và nâng lên rõ rệt. Đội ngũ hòa giải viên trên địa bàn tỉnh vừa đảm bảo về số lượng, chất lượng, tỉ lệ hòa giải viên nam - nữ, vừa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ của công tác hòa giải ở cơ sở. Việc thực hiện Đề án đã làm thay đổi nhận thức của hòa giải viên, từ chỗ các hòa giải viên trước đây khi tham gia hòa giải còn chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm của mình, đến nay, khi tham gia hòa giải, hòa giải viên thực hiện trách nhiệm hơn, kỹ năng thực hiện một quy trình hòa giải được nâng cao, nghiên cứu giải quyết thấu tình, đạt lý, tạo được sự đồng thuận của các bên cao hơn, nhờ đó số vụ việc hòa giải thành tăng so với giai đoạn trước đây (từ 78,5% trong năm 2018 đến năm 2022 tỉ lệ này đạt 87,3%). So với giai đoạn 2015-2018 thì giai đoạn 2019-2022 số vụ việc hòa giải ở cơ sở giảm trên 26% (cụ thể: giai đoạn 2015-2018, trung bình mỗi năm tiếp nhận 1.100 vụ việc; giai đoạn 2019-2022, trung bình mỗi năm tiếp nhận 874 vụ việc). Những con số này đã cho thấy, các hòa giải viên đã cơ bản phát huy được vai trò, trách nhiệm trong công tác hòa giải; nhiều vụ việc tranh chấp, mâu thuẫn trong nội bộ Nhân dân đã được các hòa giải viên hòa giải thành công ngay từ cơ sở đã góp phần ổn định tình hình an ninh, trật tự ở địa phương, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai Đề án trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số tồn tại, hạn chế sau: (i) Một số địa phương còn bị động, lúng túng trong việc tổ chức các hoạt động triển khai Đề án; các nhiệm vụ đề ra trong kế hoạch đôi lúc chưa sát thực và chưa đáp ứng yêu cầu, tình hình thực tiễn của địa phương; (ii) Kinh phí hỗ trợ cho hoạt động của tổ hòa giải, đặc biệt là thù lao hòa giải viên chưa tương xứng với trách nhiệm, công sức và đóng góp của các hòa giải viên hiện nay; (iii) Trình độ học vấn và trình độ hiểu biết pháp luật của đội ngũ hòa giải viên có nơi còn hạn chế. Số lượng hòa giải viên có trình độ chuyên môn Luật chiếm tỉ lệ thấp, nguyên nhân do một số địa phương chưa có giải pháp khuyến khích, huy động được các luật sư, luật gia, người đã từng là thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên, chấp hành viên, thẩm tra viên, cán bộ, công chức, viên chức đủ tiêu chuẩn tham gia làm hòa giải viên tại địa bàn quản lý. Những hạn chế trên xuất phát từ việc một số địa phương chưa có sự quan tâm đúng mức đối với việc công tác hòa giải ở cơ sở. Ở một số nơi, nhận thức của người dân về vị trí, vai trò của hòa giải ở cơ sở chưa cao nên người dân chưa chủ động, tích cực giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật phát sinh tại cơ sở bằng biện pháp hòa giải ở cơ sở.  Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ nguồn có đủ năng lực thực hiện bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ cho hòa giải viên hiện nay còn khá mỏng; chưa huy động được đội ngũ luật gia, luật sư, công chức, thẩm phán, hội thẩm nhân dân… tham gia hỗ trợ hòa giải viên trong hoạt động hòa giải ở cơ sở, dẫn đến việc bồi dưỡng, hướng dẫn nghiệp vụ cho hòa giải viên chưa bài bản, thiếu hiệu quả. Trong thời gian tới, để nâng cao hiệu quả công tác hòa giải, cần quan tâm, chú trọng hơn nữa đến công tác quản lý nhà nước hòa giải cơ sở. Việc xây dựng, phát triển Tổ hòa giải và các mô hình hòa giải phải dựa trên đặc điểm của từng địa phương, nhu cầu của người dân ở cơ sở và tình hình kinh tế - xã hội. Đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến về vị trí, vai trò và ý nghĩa quan trọng của công tác hòa giải ở cơ sở để nâng cao nhận thức của Nhân dân. Vận động, khuyến khích cán bộ, công chức, cá nhân có chuyên ngành, kinh nghiệm về lĩnh vực pháp luật tham gia làm hòa giải viên ở cơ sở. Từ đó,đưa hòa giải ở cơ sở trở thành biện pháp cơ bản, đầu tiên để giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn trong cộng đồng./. Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật  [1] Báo cáo số 511/BC-UBND ngày 08/12/2022 của Ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế về tổng kết thực hiện Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2019-2022” [2] Phường Thủy Xuân - thành phố Huế; xã Thủy Vân - thị xã Hương Thủy; xã Bình Thành - thị xã Hương Trà; xã Vinh Thanh - huyện Phú Vang; xã Lộc Tiến - huyện Phú Lộc; thị trấn Sịa - huyện Quảng Điền; xã Điền Hòa - huyện Phong Điền; xã Hương Hữu - huyện Nam Đông; xã Nhâm - huyện A Lưới