Ngày 30/9/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 118/2024/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thi hành án hình sự (sau đây gọi chung là Nghị định số 118/2024/NĐ-CP). Nghị định số 118/2024/NĐ-CP thay thế Nghị định số 133/2020/NĐ-CP ngày 09/11/2020 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thi hành án hình sự. Đáng lưu ý là việc quy định về chế độ đối với phạm nhân, trong đó quy định về chế độ ăn, chế độ mặc và tư trang đối với phạm nhân nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và khắc phục những khó khăn, vướng mắc tại Nghị định số 133/2020/NĐ-CP.
Về chế độ ăn đối với phạm nhân: Phạm nhân được Nhà nước đảm bảo, tiêu chuẩn định lượng mỗi tháng gồm: 17 kg gạo tẻ; 15 kg rau xanh; 01 kg thịt lợn; 01 kg cá; 0,5 kg đường; 0,75 lít nước mắm; 0,2 lít dầu ăn; 0,1 kg bột ngọt; 0,5 kg muối; gia vị khác: tương đương 0,5 kg gạo tẻ; chất đốt (tương đương 17 kg củi hoặc 15 kg than). Lương thực, thực phẩm, chất đốt bảo đảm chất lượng và có mức giá trung bình theo thời giá thị trường tại địa phương. Chế độ ăn trong các ngày lễ, Tết của phạm nhân được thực hiện theo quy định của pháp luật, phạm nhân được ăn thêm nhưng mức ăn không quá 05 lần tiêu chuẩn ăn ngày thường. Phạm nhân lao động thuộc danh mục nghề nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm theo quy định của pháp luật thì định lượng ăn được tăng thêm nhưng tổng mức ăn không quá 02 lần tiêu chuẩn ăn ngày thường. Căn cứ yêu cầu bảo đảm sức khỏe của phạm nhân trong quá trình giam giữ, lao động, học tập tại nơi chấp hành án, Thủ trưởng cơ sở giam giữ phạm nhân có thể quyết định hoán đổi định lượng ăn cho phù hợp với thực tế để phạm nhân có thể ăn hết tiêu chuẩn. Ngoài tiêu chuẩn ăn quy định nêu trên, phạm nhân được sử dụng quà, tiền của mình để ăn thêm nhưng không quá 03 lần định lượng ăn trong 01 tháng cho mỗi phạm nhân và phải thông qua hệ thống lưu ký và căng tin phục vụ sinh hoạt cho phạm nhân của cơ sở giam giữ. Phạm nhân được bảo đảm ăn, uống vệ sinh, an toàn thực phẩm và được sử dụng điện, nước đảm bảo yêu cầu sinh hoạt hằng ngày. Nghị định số 118/2024/NĐ-CP quy định về việc tổ chức bếp ăn tập thể với định mức dụng cụ cấp dưỡng của bếp tập thể, dụng cụ cấp dưỡng dùng cho 01 mâm ăn của 06 phạm nhân và dụng cụ cấp dưỡng dùng cho 01 phạm nhân ăn riêng theo suất. Các quy định này cơ bản được giữ nguyên so với Nghị định số 133/2020/NĐ-CP.
Bên cạnh đó, Nghị định số 118/2024/NĐ-CP còn quy định phạm nhân được sử dụng điện, nước đảm bảo sinh hoạt hằng ngày. Về vấn đề này, trước đó, khoản 5 Điều 7 Nghị định số 133/2020/NĐ-CP quy định: “Phạm nhân được sử dụng điện, nước sinh hoạt theo định mức quy định”. Hiện nay, Bộ Công an chưa có văn bản nào quy định về định mức điện, nước mà phạm nhân được sử dụng để các cơ sở giam giữ có căn cứ thống nhất áp dụng. Mặt khác, việc ban hành định mức điện, nước sinh hoạt mà phạm nhân được sử dụng là rất khó khăn và không phù hợp với điều kiện thực tế của các cơ sở giam giữ phạm nhân, xuất phát từ các lý do sau: (i) Các trại giam thường cách xa trung tâm, khu dân cư nên việc cung cấp nước sạch phục vụ sinh hoạt cho phạm nhân là tương đối khó khăn, nguồn nước phục vụ sinh hoạt cho phạm nhân chủ yếu từ các giếng khoan, nước mặt từ các hồ chứa nước được xử lý công nghiệp. Nếu quy định định mức nước phạm nhân được sử dụng thì rất nhiều cơ sở giam giữ, nhất là các đơn vị đặt tại miền trung, Tây Nguyên thường xuyên thiếu nước vào mùa khô sẽ phát sinh chi phí rất lớn để mua nước sạch cho phạm nhân sử dụng; (ii) Thực tế tại mỗi phân trại, số lượng phạm nhân giam giữ thường không đúng theo quy mô, không ổn định (do phạm nhân nhập và ra trại), việc sử dụng điện, nước vào từng thời điểm lại khác nhau (mùa hè và các tháng có ngày lễ, tết thông thường sẽ sử dụng điện, nước nhiều hơn). (iii) Các công trình thuộc khu giam giữ phạm nhân được xây dựng theo mẫu thiết kế chung của Bộ Công an, đều đảm bảo yêu cầu về nghiệp vụ và yêu cầu sử dụng, trong đó đã tính toán đến hệ thống điện, hệ thống cấp nước đảm bảo công suất hoạt động cũng như an toàn chung. Vì vậy, việc ban hành định mức sử dụng điện, nước sinh hoạt cho phạm nhân sẽ không khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của tất cả các cơ sở giam giữ phạm nhân. Do đó, Nghị định số 118/2014/NĐ-CP đã sửa đổi nội dung này nhằm đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế của các cơ sở giam giữ phạm nhân.
Về chế độ mặc và tư trang của phạm nhân: Phạm nhân được cấp: 02 bộ quần áo dài bằng vải thường theo mẫu thống nhất/năm; 02 bộ quần áo lót/năm; 02 khăn mặt/năm; 02 chiếu cá nhân/năm; 02 đôi dép/năm; 01 mũ (đối với phạm nhân nam) hoặc 01 nón (đối với phạm nhân nữ)/năm; 01 áo mưa nilông/năm; 04 bàn chải đánh răng/năm; 600 g kem đánh răng/năm; 3,6 kg xà phòng/năm; 800 ml dầu gội đầu/năm; 01 màn/03 năm; 01 chăn/04 năm (từ tỉnh Thừa Thiên Huế trở ra phía Bắc và 05 tỉnh Tây Nguyên cấp chăn bông có vỏ nặng không quá 02 kg, các tỉnh còn lại cấp chăn sợi); 01 áo ấm/03 năm (áo ấm chỉ cấp cho phạm nhân tại các cơ sở giam giữ từ tỉnh Thừa Thiên - Huế trở ra phía Bắc và 05 tỉnh Tây Nguyên, các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương còn lại không cấp). Riêng phạm nhân nữ được cấp đồ dùng cần thiết cho vệ sinh cá nhân tương đương 02 kg gạo tẻ/người/tháng. Phạm nhân tham gia lao động, học nghề mỗi năm được phát 02 bộ quần áo bảo hộ lao động và dụng cụ bảo hộ lao động cần thiết khác.
Nghị định số 118/2024/NĐ-CP có hiệu lực thi hành kể từ ngày 15/11/2024./.
Lê Nguyên Thảo
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật