Ông Phạm Quang Hiệu, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản tiếp và làm việc với đoàn công tác
Buổi làm việc tập trung đánh giá tình hình thực hiện công tác truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật cho cộng đồng người Việt Nam tại Nhật Bản. Đây là một nhiệm vụ không chỉ mang tính pháp lý mà còn có ý nghĩa chính trị và nhân văn sâu sắc trong việc giữ gìn bản sắc, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân Việt Nam ở nước ngoài.
Tại Nhật Bản hiện nay, có khoảng 600.000 người Việt Nam đang sinh sống, học tập và lao động, trong đó tập trung nhiều người trẻ. Từ thực tiễn triển khai, các hiệp hội đã chỉ rõ những thách thức đang đặt ra: những khoảng cách từ ngôn ngữ, văn hóa nước sở tại; hạn chế trong tiếp cận thông tin pháp luật chính thống; và tâm lý e ngại không biết các cơ quan nào sẽ giải quyết khi xử lý các vấn đề liên quan đến pháp luật.
Bà Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý chụp ảnh lưu niệm với ông Phạm Quang Hiệu, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản
Những rào cản này, nếu không được khắc phục kịp thời, có thể dẫn đến tình trạng người lao động xa quê bị tổn thương về mặt pháp lý, thậm chí rơi vào thế dễ bị các tổ chức tội phạm lợi dụng.
Trên cơ sở đó, các đại biểu đã kiến nghị một số giải pháp thiết thực, bao gồm:
- Tăng cường các chương trình truyền thông pháp luật bằng tiếng Việt sử dụng công nghệ số.
- Thiết lập các kênh thông tin tư vấn pháp luật trực tuyến miễn phí hoặc chi phí thấp cho kiều bào.
- Hỗ trợ các tài liệu truyền thông pháp luật hoặc chia sẻ các thông tin trên cổng/trang fanpage để hỗ trợ người dân Việt Nam tại Nhật Bản tiếp cận thông tin pháp luật một cách dễ dàng và kịp thời.
- Hỗ trợ nguồn lực trong triển khai các chương trình, đề án, trong đó có đối tượng người Việt Nam ở nước ngoài nói chung, và Nhật Bản nói riêng.
- Đào tạo đội ngũ cộng tác viên pháp lý trong cộng đồng.
Tăng cường sự phối hợp giữa các hội đoàn, Đại sứ quán và các cơ quan chức năng trong nước trong xử lý vụ việc và phổ biến kiến thức pháp luật cho người lao động Việt Nam trước khi sang lao động tại Nhật. Nghiên cứu đưa các chuyên đề pháp luật của nước sở tại vào các trung tâm xuất khẩu lao động, các trường dạy nghề, trung tâm dạy tiếng của nước sở tại...
Đoàn làm việc với các Hiệp Hội đại diện cho người Việt nam ở Nhật.
Buổi làm việc thể hiện tinh thần đồng hành mạnh mẽ giữa Nhà nước và cộng đồng kiều bào trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân Việt Nam ở nước ngoài, tạo điều kiện để các hội đoàn thể hiện vai trò cầu nối pháp lý giữa người Việt Nam xa quê, đóng góp phần lan tỏa tinh thần thượng tôn pháp luật và ý thức công dân trong cộng đồng kiều bào.
Cuộc họp cũng đề cập đến các dự án hợp tác hiện tại và tiềm năng, bao gồm việc trao đổi kinh nghiệm về xây dựng và thực thi pháp luật, hỗ trợ kỹ thuật trong các lĩnh vực cụ thể, và đẩy mạnh các hoạt động phổ biến kiến thức pháp luật cho cộng đồng người Việt Nam tại Nhật Bản thông qua các kênh chính thức và không chính thức.
Tiếp theo chương trình, Ông Phạm Quang Hiệu, Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản, đã nêu bật những đóng góp của Đại sứ quán trong việc hỗ trợ người Việt Nam tại Nhật Bản. Ông cũng chỉ ra những vấn đề cần tăng cường, cần sự tác động của các ban ngành, Bộ Tư pháp hỗ trợ để người Việt Nam tại Nhật Bản thực hiện tốt không chỉ pháp luật Việt Nam mà cả pháp luật nước sở tại nơi họ đang sinh sống, học tập và làm việc, trong đó quan tâm tới các vấn đề sau:
Thứ nhất, Hội đồng Phổ biến Giáo dục Pháp luật Trung ương có sự tham gia của các thành viên các bộ, ngành trong thời gian tới cần có các hướng dẫn, chỉ đạo cũng như có định hướng trong việc nâng cao khả năng tiếp cận với pháp luật cho người Việt Nam tại Nhật Bản.
Thứ hai, việc phổ biến giáo dục pháp luật cần được thực hiện cho người dân ngay từ thời gian chuẩn bị sang Nhật Bản lao động, học tập. Các chương trình này cần bài bản, thống nhất và đưa vào chương trình đào tạo, dạy nghề tại các trung tâm xuất khẩu lao động, dạy tiếng Nhật để người dân nắm được những quy định pháp luật cơ bản của nước sở tại, chẳng có trường hợp vi phạm pháp luật của nước ta do thiếu hiểu biết pháp luật.
Chụp ảnh với đại diện các hiệp hội, kênh truyền thông cộng đồng và cán bộ
Đại sứ quán
Thứ ba, cần có các chương trình, đề án riêng của Bộ hoặc của Thủ tướng về phổ biến, giáo dục pháp luật cho người Việt Nam tại nước ngoài nhằm tăng cường nguồn lực, xác định rõ nhiệm vụ, giải pháp, lộ trình thực hiện và trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương, đảm bảo thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật Việt Nam ở nước ngoài hiệu quả.
Thứ tư, cần tăng cường vai trò của các hội đoàn người Việt tại Nhật Bản trong công tác phổ biến pháp luật. Các hội đoàn có thể trở thành cầu nối quan trọng, tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm, phát tờ rơi, hoặc thậm chí là tư vấn trực tiếp cho cộng đồng về các vấn đề pháp lý thường gặp. Việc hỗ trợ các hội đoàn về tài chính, tài liệu, và tập huấn chuyên môn sẽ giúp họ thực hiện tốt hơn vai trò này.
Buổi chiều cùng ngày, đoàn công tác đã có cuộc trao đổi chuyên sâu với đại diện Bộ Tư pháp Nhật Bản do ông TANAKA Masato, chuyên viên pháp luật, Ban Tư pháp và pháp chế, Phòng Tư pháp và pháp chế, Văn phòng Bộ trưởng Bộ Tư pháp tiếp đoàn. Buổi làm việc được chia thành hai phiên với nội dung trao đổi tập trung vào các lĩnh vực: thông tin truyền thông pháp luật, phổ biến giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý cho các đối tượng yếu thế. Cùng với đó là tìm hiểu về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong việc cung cấp thông tin pháp luật cho người dân.
Tại phiên làm việc thứ nhất, đại diện Bộ Tư pháp Nhật Bản, ông TANAKA Masato, đã trình bày chi tiết về cách thức mà Bộ Tư pháp Nhật Bản triển khai công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho công chúng, đặc biệt là đối tượng người nước ngoài. Ông nhấn mạnh vào việc sử dụng các kênh truyền thông đa dạng như trang web chính thức, các ấn phẩm in ấn, và mạng xã hội để cung cấp thông tin pháp luật một cách dễ hiểu và kịp thời.
Ông TANAKA Masato cũng chia sẻ kinh nghiệm của Nhật Bản trong việc xây dựng và duy trì các hệ thống trợ giúp pháp lý cho người dân gặp khó khăn, bao gồm cả những người nước ngoài không có đủ khả năng tài chính để thuê luật sư. Các chương trình này không chỉ cung cấp tư vấn pháp luật mà còn hỗ trợ đại diện pháp lý trong một số trường hợp nhất định.
Ông TANAKA Masato cũng đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ thông tin để tăng cường khả năng tiếp cận thông tin pháp luật cho người dân. Ông giới thiệu về các sáng kiến của Bộ Tư pháp Nhật Bản trong việc phát triển các cổng thông tin pháp luật trực tuyến, ứng dụng di động cung cấp các văn bản pháp luật, hướng dẫn thủ tục hành chính, và dịch vụ tư vấn ảo. Việc này giúp công chúng, bao gồm cả người nước ngoài, dễ dàng tìm kiếm và hiểu rõ các quy định pháp luật liên quan đến cuộc sống và công việc của họ.
Phiên làm việc này đã mang lại nhiều thông tin giá trị về kinh nghiệm và phương pháp tiếp cận của Nhật Bản trong công tác phổ biến giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý, đặc biệt là trong việc tận dụng hiệu quả công nghệ số.
Đoàn học tập kinh nghiệm về truyền thông chính sách, giáo dục pháp luật tại Bộ Tư pháp Nhật Bản
Phiên thứ hai, Đại diện Bộ Tư pháp Nhật Bản, ông Yamamoto Junichi, chia sẻ về các hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật được triển khai rộng rãi trong cộng đồng, đặc biệt là thông qua các chương trình giáo dục pháp luật trong trường học và các hoạt động cộng đồng. Nhật Bản chú trọng việc cung cấp thông tin pháp luật một cách dễ hiểu và tiếp cận được với mọi tầng lớp nhân dân. Các chương trình giáo dục pháp luật được triển khai từ cấp học đường đến cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân. Việc triển khai các chương trình này với mục đích người dân không chỉ biết được pháp luật mà còn hiểu được vai trò, ý nghĩa của pháp luật đối với cuộc sống và xã hội. Ông cũng nhấn mạnh việc khuyến khích sự tham gia của người dân vào quá trình xây dựng và thực thi pháp luật, tạo ra một xã hội mà mỗi cá nhân đều có ý thức tự giác tuân thủ pháp luật vì lợi ích chung.
Các chương trình này được công khai triển khai rộng rãi kèm theo các bài giảng mẫu điện tử. Các chuyên gia của Bộ Tư pháp trực tiếp thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật trong một số thời gian nhất định cho các trường học.
Những chương trình này không chỉ góp phần nâng cao nhận thức pháp luật cho thế hệ trẻ mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc cho việc tuân thủ pháp luật trong tương lai. Ngoài ra, Bộ Tư pháp Nhật Bản cũng thường xuyên tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm cộng đồng, mời các chuyên gia pháp luật để giải đáp thắc mắc và cung cấp thông tin pháp luật cập nhật cho người dân.
Bộ công cụ hỗ trợ cho giáo dục pháp luật trong nhà trường được cung cấp miễn phí, bao gồm sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, bài tập tình huống, và các phương tiện trực quan như video, hình ảnh. Những tài liệu này được thiết kế để phù hợp với từng cấp học, giúp học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức pháp luật một cách sinh động và thực tế.
Hệ thống trợ giúp pháp lý tại Nhật Bản
Hệ thống trợ giúp pháp luật cho các nhóm yếu thế ở Nhật Bản đặc biệt chú trọng chính sách pháp lý hướng tới người già, người khuyết tật, người lao động nhập cư, phụ nữ đơn thân. Việc thiết kế các gói hỗ trợ pháp lý đa ngôn ngữ, miễn phí và linh hoạt được xem là trụ cột để bảo đảm công bằng và bình đẳng trong công tác tư pháp.
Năm 2006, Bộ Tư pháp Nhật Bản đã thành lập Trung tâm Hỗ trợ Pháp lý Nhật Bản (Japan Legal Support Center - Houterasu), tiếng Nhật được gọi là ホウテラス (Houterasu), để hướng dẫn và giúp đỡ người dân khi gặp các vấn đề pháp lý hoặc tranh chấp. Houterasu cung cấp 4 nhóm dịch vụ chính:
- Nghiệp vụ liên quan đến luật sư do nhà nước chỉ định.
- Đối sách cho các khu vực có dịch vụ pháp lý hạn chế.
- Hỗ trợ dịch vụ ủy thác.
- Trung tâm hỗ trợ thông tin và ngôn ngữ (bao gồm tiếng Anh, tiếng Trung, tiếng Hàn, tiếng Việt, tiếng Tây Ban Nha, v.v.).
Đoàn học tập kinh nghiệm về truyền thông chính sách, giáo dục pháp luật tại Bộ Tư pháp Nhật Bản
Houterasu cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý miễn phí cho những người gặp khó khăn trong các vấn đề cá nhân hay gia đình nhưng không thể nhận hỗ trợ pháp lý từ các luật sư và chuyên gia hỗ trợ thủ tục tư pháp vì lý do kinh tế. Để sử dụng dịch vụ của hệ thống này, người dân cần đáp ứng cả tiêu chí về thu nhập và tiêu chí về tài sản nằm dưới một khoản tiền nhất định.
Ngoài ra, Houterasu còn có vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin pháp luật đa dạng, bao gồm các quy định về di trú, lao động, hôn nhân gia đình, và các vấn đề hình sự, nhằm giúp người nước ngoài hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình khi sinh sống và làm việc tại Nhật Bản.
Buổi làm việc chuyên sâu với đại diện Bộ Tư pháp Nhật Bản đã mang lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho đoàn công tác Việt Nam, đặc biệt là về việc xây dựng và vận hành một hệ thống trợ giúp pháp lý toàn diện, hiệu quả, và nhân văn, đồng thời ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào công tác này.
Ứng dụng Công nghệ Thông tin và Trí tuệ Nhân tạo trong Truyền thông Pháp luật
Đại diện Bộ Tư pháp Nhật Bản cũng chia sẻ kinh nghiệm xây dựng hệ thống pháp luật số hóa toàn diện với các ứng dụng pháp luật, cơ sở dữ liệu mở, công cụ tìm kiếm thông minh tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), và đặc biệt là việc thử nghiệm các nền tảng AI trong hỗ trợ pháp lý cho người dân. Các tiêu chí kỹ thuật để phát triển phần mềm pháp luật thân thiện, bảo đảm tính dễ tiếp cận, dễ hiểu và an toàn thông tin được nhấn mạnh, cùng với việc vận hành hiệu quả các trung tâm thông tin pháp luật trực tuyến phục vụ cả người dân Nhật Bản và người nước ngoài đang cư trú.
Buổi làm việc với Bộ Tư pháp Nhật Bản không chỉ là việc trao đổi thông tin mà còn mở ra một không gian đối thoại thực chất về tầm quan trọng của pháp luật trong đời sống xã hội hiện đại. Đây là sự gặp gỡ của những tư duy hiện đại về vai trò của pháp luật trong kiến tạo xã hội dân chủ, nhân văn và phát triển bền vững.
Qua các nội dung trao đổi sâu rộng từ công tác truyền thông pháp luật, giáo dục pháp luật trong trường học, đến hỗ trợ pháp lý cho người yếu thế, đoàn công tác đã nhận thấy đặc điểm xuyên suốt trong chính sách pháp luật của Nhật Bản đó là sự lấy con người làm trung tâm, pháp luật là điểm tựa và công nghệ thông tin là động lực để nâng cao hiệu quả quản trị xã hội./.