Dự thảo Quyết định có 10 điều, tập trung quy định thành phần, nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng, Chủ tịch Hội đồng, các Phó Chủ tịch, Ủy viên Hội đồng; chế độ làm việc, thông tin, báo cáo và cơ quan thường trực Hội đồng; kinh phí hoạt động của Hội đồng, trách nhiệm thi hành… Bên cạnh đó, dự thảo Quyết định có một số điểm mới quan trọng, tạo cơ sở pháp lý phát huy vai trò, trách nhiệm của thành viên Hội đồng, đổi mới cách thức hoạt động của Hội đồng cho phù hợp.
Hợp nhất 02 Hội đồng[1] cho phù hợp với yêu cầu tinh gọn, tinh giảm đầu mối
Thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW
[2], Kế hoạch số 141/KH-BCĐTKNQ18
[3] và chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về rà soát, sắp xếp các Ban Chỉ đạo, các Hội đồng, thiết chế có liên quan bảo đảm theo nguyên tắc, nhiệm vụ đặt ra tại Nghị quyết và các văn bản hướng dẫn, trong quá trình sắp xếp, hợp nhất tinh gọn các tổ chức bên trong, Bộ Tư pháp nhận thấy 02 thiết chế Hội đồng phối hợp trong lĩnh vực phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL), trợ giúp pháp lý (TGPL) do Bộ Tư pháp là Cơ quan thường trực được giao cho một đơn vị chức năng thuộc Bộ làm đầu mối tham mưu triển khai
[4]. Đó là Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) được thành lập và hoạt động theo Quyết định số 21/2012/QĐ-TTg
[5] và Hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý (TGPL) trong hoạt động tố tụng theo được thành lập và hoạt động theo Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT-BTP- BCA-BQP- BTC-TANDTC-VKSNDTC
[6].
Ngoài việc đáp ứng yêu cầu tinh giảm đầu mối, 02 Hội đồng được hợp nhất còn xuất phát từ các nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng trong các lĩnh vực PBGDPL, TGPL cũng tính tương đồng, gắn kết. Cụ thể như vị trí, chức năng của cả hai Hội đồng đều là thiết chế tư vấn, tham vấn cho cơ quan, người có thẩm quyền trong lĩnh vực PBGDPL, TGPL. Các cơ quan tham gia thành viên Hội đồng có sự trùng lắp, trong đó Hội đồng phối hợp PBGDPL đã bao trùm thành viên Hội đồng liên ngành về TGPL. Về cơ cấu tổ chức, 02 Hội đồng được thành lập ở cấp trung ương và cấp tỉnh, riêng Hội đồng phối hợp PBGDPL còn được tổ chức ở cấp huyện (khi không còn cấp huyện thi Hội đồng cấp huyện cũng kết thúc hoạt động). Cơ chế làm việc của các thành viên các Hội đồng theo kiêm nhiệm và phương thức hoạt động chủ yếu thông qua các hoạt động kiểm tra, phiên họp, tọa đàm chuyên đề…
Do đó việc hợp nhất 02 Hội đồng nhằm tập trung nguồn lực, bảo đảm triển khai các nhiệm vụ được hiệu quả, thông suốt, thuận lợi là phù hợp trong điều kiện thực tế hiện nay.
Một số điểm mới quan trọng có ý nghĩa nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng trong bối cảnh hiện nay
(1) Bổ sung thêm nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng
Để phát huy vai trò của các thành viên Hội đồng, thể chế yêu cầu của Nghị quyết số 66-NQ/TW, Nghị quyết số 68-NQ/TW, dự thảo Quyết định giao bổ sung nhiệm vụ và quyền hạn trong lĩnh vực hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật trong cán bộ, Nhân dân. Đây là những nhiệm vụ quan trọng được xác định là trách nhiệm của hệ thống chính trị, trong triển khai thực hiện cần có sự phối hợp liên ngành. Nhất là những nội dung liên quan đến thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân, trong đó có mạng lưới doanh nghiệp nhỏ và vừa.
(2) Thành lập Hội đồng ở xã, phường, đặc khu (cấp xã)
Thực hiện chính quyền địa phương 02 cấp, cấp xã được giao thực hiện nhiều nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền, phạm vi quản lý được mở rộng, trong khi đó, công tác PBGDPL, TGPL, hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa đặt ra yêu cầu triển khai thường xuyên, liên tục, hướng mạnh về cơ sở, cần sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị. Việc thành lập Hội đồng ở cấp xã nhằm giúp Chủ tịch, Ủy ban nhân dân cấp xã triển khai các mặt công tác này được hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp trong tiếp cận thông tin pháp luật.
(3) Thành viên tham gia Hội đồng có thể là chuyên gia, nhà khoa học
Đối với các thành viên Hội đồng trung ương, bên cạnh các cơ quan, tổ chức được kế thừa (Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; Bộ Nông nghiệp và Môi trường; Bộ Dân tộc và Tôn giáo; Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam; đồng thời loại bỏ các ban, bộ, ngành đã bị hợp nhất sau sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, bao gồm: Ban Tuyên giáo Trung ương; Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội; Bộ Giao thông vận tải; Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn; Bộ Kế hoạch và Đầu tư; Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), đã bổ sung thêm đại diện lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam. Đồng thời có thể huy động chuyên gia, nhà khoa học tham gia thành viên Hội đồng.
(4) Thành viên, Tổ Thư ký giúp việc Hội đồng trung ương được hưởng chế độ bồi dưỡng theo hướng định kỳ theo tháng
Quy định này có ý nghĩa động viên, khích lệ những người làm công tác PBGDPL, TGPL, là mảng công tác quan trọng, công đoạn đầu tiên của tổ chức thi hành pháp luật. Chế độ dành cho thành viên Hội đồng được quy định trên cơ sở thể chế hóa cơ chế, chính sách vượt trội theo Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị, đồng thời bảo đảm tính kế thừa về chế độ bồi dưỡng của thành viên và tổ giúp việc Hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng được quy định tại Thông tư liên tịch số 10. Theo đó, định mức hưởng chế độ tương đương 0,3 mức lương cơ sở/tháng/người.
(5) Số lượng, thành phần tham gia Hội đồng ở địa phương do người có thẩm quyền thành lập Hội đồng quyết định
Bám sát nguyên tắc về phân cấp, phân quyền đã được quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, trên cơ sở kế thừa Quyết định số 21/2021/QĐ-TTg, dự thảo Quyết định quy định “Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp xã quyết định thành phần, số lượng thành viên Hội đồng cùng cấp, trong đó có đại diện lãnh đạo Ủy ban nhân dân cùng cấp làm Chủ tịch Hội đồng”. Quy định này nhằm tạo sự chủ động cho địa phương, bảo đảm hoạt động của Hội đồng được hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa bàn.