Tham dự Tọa đàm có gần 70 đại biểu là đại diện một số Sở Tư pháp các tỉnh, thành phố; đại diện các sở, ban, ngành liên quan tại tỉnh Khánh Hòa; lãnh đạo một số Ủy ban nhân dân cấp xã và hòa giải viên ở cơ sở của một số phường trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa. Đồng chí Nguyễn Thanh Ngọc, Ủy viên Ban thường vụ Đảng ủy, Thứ trưởng Bộ Tư pháp chủ trì Tọa đàm. Tham gia điều hành Tọa đàm có đồng chí Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp và đồng chí Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý.
Phát biểu khai mạc Tọa đàm đồng chí Nguyễn Thanh Ngọc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp đã nhấn mạnh vai trò của Luật Hòa giải ở cơ sở trong đời sống chính trị - xã hội hiện nay, sau gần 12 năm thi hành Luật Hòa giải ở cơ sở đã giúp củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, bảo đảm an ninh trật tự xã hội, bên cạnh những thành tựu thì cũng có những khó khăn, vướng mắc cần sửa đổi, bổ sung Luật để phù hợp với tình hình mới. Nội dung Tọa đàm sẽ tập trung vào một số nội dung như: Đánh giá toàn diện tình hình thực hiện Luật Hòa giải ở cơ sở trong 12 năm qua; xác định những tồn tại, hạn chế, bất cập và nguyên nhân trong quá trình thực thi luật; thảo luận về yêu cầu, mục tiêu, định hướng sửa đổi, bổ sung Luật trong thời gian tới; góp ý về một số nội dung cụ thể cần sửa đổi, bổ sung trong Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Đồng chí Ngô Quỳnh Hoa – Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý trình bày báo cáo dẫn đề Tọa đàm đã một lần nữa khẳng định, hòa giải ở cơ sở là một phương thức giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án ngày càng được coi trọng và ưu tiên áp dụng. Trong Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới đã xác định:
“Kết hợp các phương thức phi tố tụng tư pháp với các phương thức tố tụng tư pháp; có giải pháp khuyến khích, phát triển các thiết chế giải quyết tranh chấp ngoài tòa án…”; “Khẩn trương sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật đáp ứng yêu cầu thực hiện chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, sắp xếp đơn vị hành chính, gắn với phân cấp, phân quyền tối đa”. Việc đổi mới công tác hòa giải ở cơ sở, sửa đổi Luật Hòa giải ở cơ sở là một xu hướng tất yếu hiện nay. Đồng chí đã đánh giá khái quát tình hình thực hiện công tác hòa giải ở cơ sở, và nêu các nội dung cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật trong thời gian tới như: nghiên cứu, sửa đổi bổ sung phạm vi điều chỉnh của Luật Hòa giải ở cơ sở để đảm bảo sự đồng bộ của hệ thống văn bản pháp luật; sửa đổi quy định về phạm vi hoà giải ở cơ sở theo hướng mở rộng nhằm khuyến khích, phát huy tối đa vai trò của hòa giải viên trong hóa giải mâu thuẫn, tranh chấp, giữ gìn, an ninh trật tự tại cơ sở; bổ sung chính sách cụ thể nhằm thu hút các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia đóng góp, hỗ trợ cho công tác hòa giải ở cơ sở; sửa đổi quy định về tiêu chuẩn hòa giải viên và thủ tục bầu, công nhận hòa giải viên đảm bảo tính khả thi; sửa đổi quy định về quyền, nghĩa vụ của hòa giải viên, tổ trưởng tổ hòa giải; bổ sung các quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số để phù hợp với xu thế và nâng cao hiệu quả hoạt động hòa giải…
Phát biểu gợi ý thảo luận tại Tọa đàm, đồng chí Lê Vệ Quốc – Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý cũng đề cao ý nghĩa của công tác hòa giải, bảo đảm sự bình yên của xóm làng, đề cao tính nhân văn của công tác với người dân ở cơ sở, đồng thời nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật Hòa giải ở cơ sở sẽ xoay quanh 04 vấn đề lớn về: (1) phạm vi hòa giải ở cơ sở (xác định rõ vụ, việc hòa giải nào được? vụ, việc nào không được hòa giải ở cơ sở?); (2) mô hình tổ chức và con người làm công tác này (thành lập và hoạt động của Tổ hòa giải như thế nào? việc lựa chọn hòa giải viên theo tiêu chuẩn nào? cách thức ra sao? quyền, nghĩa vụ của các hòa giải viên?; (3) chính sách nhà nước với công tác hòa giải ở cơ sở (khuyến khích, thu hút những người có chuyên môn tham gia công tác hòa giải ở cơ sở như thế nào? vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác này?); (4) Quản lý của nhà nước đối với công tác hòa giải ở cơ sở (thẩm quyền của các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương tới cơ sở sẽ được phân định như thế nào?...). Bên cạnh đó, đồng chí cũng nhấn mạnh, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, có nhiều cán bộ, công chức được đưa về cấp xã như lực lượng công an cấp xã hiện nay, tính trung bình có từ 50-60 người/xã; sự tham gia giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp của các tổ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở đặt ra yêu cầu phải xác định mối quan hệ cũng như sự phối hợp giữa các lực lượng này với các tổ hòa giải ở cơ sở trong thời gian tới.
Các đại biểu là đại diện các Sở Tư pháp địa phương đã thông tin đến Tọa đàm thực trạng công tác hòa giải tại địa phương, đồng thời đề xuất một số kiến nghị sửa đổi Luật như: cần sửa Luật Hòa giải ở cơ sở để phù hợp Luật Chính quyền địa phương, Luật Ngân sách nhà nước; tiêu chuẩn về đạo đức, uy tín, trách nhiệm, gương mẫu của hòa giải viên phải đưa lên hàng đầu và là tiêu chuẩn quan trọng nhất; đơn giản hóa thủ tục bầu hòa giải viên; bổ sung chế độ, chính sách với hòa giải viên như phụ cấp hàng tháng; đề xuất bổ sung các quy định về quyền của các bên cũng như nghĩa vụ của hòa giải viên trong việc đề nghị Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành…
Tọa đàm cũng nhận được nhiều ý kiến phát biểu tâm huyết của các hòa giải viên ở cơ sở tại Khánh Hòa, từ kinh nghiệm thực tiễn khi tham gia giải quyết các vụ việc hòa giải tại cơ sở, các hòa giải viên đã đưa ra những ý kiến rất thẳng thắn để nâng cao hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở. Hòa giải viên tham gia công tác hòa giải với sự tự nguyện, tâm huyết và tinh thần trách nhiệm với cộng đồng, với xã hội, vì vậy cũng không đòi hỏi nhiều về kinh phí hay chi trả thù lao. Tuy nhiên, hòa giải viên cũng mong muốn việc sửa đổi Luật Hòa giải ở cơ sở trong thời gian tới cần có những quy định, chính sách cụ thể, khả thi để có thể ghi nhận, tôn vinh những đóng góp của đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở, cũng như thu hút, động viên, khuyến khích nhiều người có kiến thức, kỹ năng tham gia làm hòa giải viên, để từ đó người dân cũng sẽ tin tưởng tìm đến các hòa giải viên nhằm hóa giải những mâu thuẫn, xích mích trong đời sống. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu sửa đổi quy định về bầu, công nhận hòa giải viên để đơn giản hơn, không nên quy định tuổi của hòa giải viên, các cấp ban ngành quan tâm hơn đến việc bồi dưỡng, tập huấn kiến thức pháp luật, kỹ năng hòa giải cho hòa giải viên hàng năm.
Kết luận Tọa đàm, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc đánh giá cao ý kiến đóng góp của các đại biểu, Bộ Tư pháp sẽ tiếp thu tất cả các ý kiến để nghiên cứu, đề xuất sửa Luật Hòa giải ở cơ sở cho phù hợp. Qua các ý kiến trao đổi tại Tọa đàm, Thứ trưởng đề nghị Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý chủ trì nghiên cứu, các Sở Tư pháp, các sở, ban, ngành, đoàn thể liên quan và đặc biệt các hòa giải viên tham dự Tọa đàm tiếp tục nghiên cứu, nhận diện những nội dung cần sửa đổi, bổ sung như: (1) Quy trình công nhận hòa giải viên cần đơn giản, gọn nhẹ, tránh hành chính hóa; phân tích kỹ sự cần thiết cũng như tính khả thi của việc tổ chức bầu hòa giải viên; (2) xem xét bổ sung tiêu chuẩn gương mẫu chấp hành pháp luật và có đủ sức khỏe để thực hiện các hoạt động hòa giải ở cơ sở đối với hòa giải viên; (3) bổ sung quy định về thành lập đội ngũ cộng tác viên hòa giải ở cơ sở - những người có chuyên môn trình độ hỗ trợ cho hòa giải viên khi cần thiết và các chế độ chính sách cụ thể cho đội ngũ này; (4) quy định rõ về quyền được bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng hòa giải ở cơ sở hàng năm của các hòa giải viên; (5) sửa đổi Luật Hòa giải ở cơ sở để phù hợp, đồng bộ với các văn bản pháp luật khác như Bộ luật Tố tụng dân sự về công nhận hòa giải thành ngoài tòa án, Luật Tổ chức chính quyền địa phương về thẩm quyền của các cấp trong quản lý nhà nước đối với công tác hòa giải ở cơ sở.
Kết quả của Tọa đàm là cơ sở để Bộ Tư pháp xây dựng báo cáo tổng kết 12 năm thi hành Luật Hòa giải ở cơ sở, cũng như nghiên cứu đề xuất các định hướng sửa đổi, hoàn thiện Luật trong thời gian tới, trình Chính phủ, Quốc hội xem xét theo lộ trình xây dựng pháp luật (dự kiến trình Quốc hội dự án Luật Hòa giải ở cơ sở sửa đổi Quốc hội vào tháng 10/2026)./.