Chiều ngày 19/11/2025, tại Hà Nội, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Cục PBGDPL và TGPL) cùng với các đơn vị có liên quan, Bộ Tư pháp đã tiếp và làm việc với luật sư, tiến sĩ Jan Valentin Deichsel – đến từ Cộng hòa Liên bang Đức – để trao đổi, tìm hiểu về trợ giúp pháp lý của hai nước. Buổi làm việc diễn ra trong không khí thiện chí nhằm chia sẻ những kinh nghiệm cho công tác xây dựng pháp luật và triển khai thi hành pháp luật trợ giúp pháp lý.
Về phía Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý có đồng chí Vũ Thị Hường – Phó Cục trưởng làm Trưởng đoàn. Cùng tham gia đoàn có sự tham gia của đại diện các đơn vị thuộc Bộ gồm: Vụ Hợp tác quốc tế và Cục Bổ trợ tư pháp.
Về phía đối tác có luật sư, tiến sĩ Jan Valentin Deichsel - chuyên gia của dự án GIZ, ông Phạm Tiến Dũng - Giám đốc dự án GIZ, bà Đỗ Hoàng My - cán bộ dự án GIZ, ông Nguyễn Lộc - Chuyên gia pháp lý dự án GIZ.
Mở đầu buổi làm việc, ông Jan Valentin Deichsel chia sẻ vinh dự được gặp gỡ, trao đổi với các đơn vị của Bộ Tư pháp, đặc biệt là Cục PB&TG tại trụ sở của Bộ Tư pháp. Ông bày tỏ mong muốn sẵn sàng chia sẻ những kiến thức và kinh nghiệm về lĩnh vực Trợ giúp pháp lý ở CHLB Đức. Ông cho biết, trợ giúp pháp lý dân sự tại Đức dựa trên hai trụ cột:
Beratungshilfe (tư vấn ngoài tố tụng) và
Prozesskostenhilfe (hỗ trợ chi phí tố tụng). Trong đó,
Beratungshilfe cho phép người thu nhập thấp nhận tư vấn sớm từ luật sư với mức phí tượng trưng 15 euro (phần còn lại do Nhà nước chi trả). Cơ chế này giúp giải quyết vụ việc kịp thời và hạn chế tranh chấp leo thang. Đối với các vụ án hình sự nghiêm trọng, pháp luật quy định chế định bào chữa bắt buộc (Notwendige Verteidigung) nhằm bảo đảm tối đa quyền bào chữa của người bị buộc tội. Theo Bộ luật Tố tụng hình sự (StPO), tòa án có trách nhiệm chỉ định luật sư khi vụ án có thể dẫn đến hình phạt nặng, bị can/bị cáo bị tạm giam hoặc không đủ khả năng tự bảo vệ quyền lợi của mình. Luật sư được chỉ định tham gia ngay từ giai đoạn điều tra, giám sát hoạt động hỏi cung và thu thập chứng cứ để bảo đảm tính hợp pháp, khách quan và công bằng của quá trình tố tụng. Chi phí bào chữa do Nhà nước chi trả trước, trong trường hợp người bị kết án có điều kiện tài chính thì có thể bị yêu cầu hoàn trả sau khi bản án có hiệu lực. Cơ chế này được đánh giá là một trong những bảo đảm nền tảng về quyền con người trong tố tụng hình sự Đức, góp phần củng cố tính độc lập, minh bạch và nhân đạo của hệ thống tư pháp.
Hệ thống trợ giúp pháp lý tại Đức được tổ chức gắn chặt với hoạt động của các Tòa án Bang (Landgerichte), trong đó mỗi tòa đều bố trí bộ phận chuyên trách tiếp nhận, thẩm định và giám sát hồ sơ đề nghị hỗ trợ. Tại các tòa án lớn như Tòa án Bang Berlin (Landgericht Berlin) – nơi làm việc của hơn 250 thẩm phán và gần 600 nhân viên tư pháp – toàn bộ quy trình từ nộp đơn, kiểm tra điều kiện tài chính, ra quyết định cho đến thanh toán chi phí đều được xử lý trên nền tảng hồ sơ điện tử eAkte. Đối với người dân, đặc biệt là người nước ngoài và các nhóm yếu thế, tòa án cung cấp mẫu đơn điện tử đa ngữ kèm hướng dẫn trực tuyến, giúp họ dễ dàng tiếp cận dịch vụ mà không bị rào cản về ngôn ngữ hay thủ tục. Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số không chỉ nâng cao hiệu quả giải quyết hồ sơ, mà còn tăng tính minh bạch, hạn chế nguy cơ trùng lặp, trục lợi hoặc gian lận trong việc chi trả trợ giúp pháp lý từ ngân sách.
Không chỉ hiện đại hóa quy trình tại tòa án, Đức còn đặc biệt chú trọng đến chất lượng đội ngũ luật sư tham gia hệ thống trợ giúp pháp lý. Liên đoàn Luật sư Liên bang Đức (BRAK) phối hợp với các Đoàn luật sư Bang tổ chức tập huấn định kỳ, đánh giá năng lực hành nghề, cập nhật quy định pháp luật mới và ban hành bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp áp dụng thống nhất trên toàn quốc. Luật sư tham gia trợ giúp pháp lý bắt buộc phải đáp ứng tiêu chuẩn về trình độ chuyên môn, kinh nghiệm tối thiểu, có hồ sơ hành nghề minh bạch và chịu sự kiểm tra, giám sát định kỳ về chất lượng dịch vụ. Điều này giúp bảo đảm rằng người được trợ giúp pháp lý không chỉ được tiếp cận dịch vụ miễn phí hoặc hỗ trợ chi phí, mà còn được bảo vệ bởi những đại diện pháp lý có năng lực và trách nhiệm.
Trên tinh thần thiện chí hợp tác, đồng chí Vũ Thị Hường đã giới thiệu khái quát về hệ thống TGPL Việt Nam và chức năng, nhiệm vụ của Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp Việt Nam trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý, truyền thông chính sách, hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, v.v. Bà Vũ Thị Hường cũng cho biết hiện nay Cục PBGDPL và TGPL đang nghiên cứu tham mưu Bộ Tư pháp phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trợ giúp pháp lý (dự kiến trình Chính phủ trong tháng 12 để trình Quốc hội xem xét, thông qua vào tháng 4/2026). Có một số nội dung cần nghiên cứu thêm kinh nghiệm các nước như: các nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý là người khuyết tật, người nước ngoài, người không có quốc tịch…; về phạm vi và lĩnh vực được trợ giúp pháp lý; về kinh nghiệm các nước trong việc TGPL trong lĩnh vực kinh doanh thương mại; việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động trợ giúp pháp lý và một số nội dung khác. Trên cơ sở đó, hai bên đã cùng trao đổi, góp ý trên tinh thần cởi mở, trao đổi những kinh nghiệm quý báu của hai nước và liên hệ với thực tiễn công tác trợ giúp pháp lý của Việt Nam.
Kết thúc buổi làm việc, đại diện hai bên bày tỏ sự hài lòng về kết quả trao đổi, đồng thời khẳng định mong muốn duy trì mối quan hệ tiếp tục chia sẻ thông tin, tài liệu nghiên cứu, kinh nghiệm thực tiễn trong các lĩnh vực hai bên cùng quan tâm. Tiến sĩ Jan Valentin Deichsel gửi lời cảm ơn trân trọng tới Lãnh đạo Bộ Tư pháp, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Vụ Hợp tác quốc tế Bộ Tư pháp về sự đón tiếp chu đáo; bày tỏ hy vọng sẽ sớm được đón tiếp Đoàn công tác của Bộ Tư pháp Việt Nam tại Cộng hòa Liên bang Đức trong thời gian tới.
Nguyễn Đức Minh
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp