Kể từ khi Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 có hiệu lực thi hành, các Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước trên phạm vi toàn quốc đã chủ động, thường xuyên triển khai công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực và hướng dẫn nghiệp vụ đối với người thực hiện trợ giúp pháp lý. Theo thống kê của các địa phương, thời gian qua, các Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước đã thực hiện nhiều vụ việc trợ giúp pháp lý theo các hình thức: tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng và đại diện ngoài tố tụng cho người thuộc diện được trợ giúp pháp lý. Tuy nhiên, trước yêu cầu cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, công tác trợ giúp pháp lý cần tiếp tục đổi mới nâng cao chất lượng, nhất là chất lượng Trợ giúp viên pháp lý. Trên cơ sở đó, trong khuôn khổ Dự án “Tăng cường trợ giúp pháp lý cho người nghèo và đối tượng yếu thế” do Ngân hàng Thế giới (WB) tài trợ từ nguồn Quỹ Phát triển Xã hội Nhật Bản (JDF), Nhóm chuyên gia đã phối hợp với Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp) biên soạn Sổ tay Trợ giúp pháp lý. Với mục đích hỗ trợ người thực hiện trợ giúp pháp lý trong quá trình thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý, Sổ tay được thiết kế theo hướng cô đọng, trong đó tóm lược những quy tắc, chuẩn mực khi thực hiện trợ giúp pháp lý (TGPL), quy trình nghiệp vụ và một số kỹ năng khi thực hiện TGPL cho các đối tượng đặc thù. Sổ tay sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho người thực hiện TGPL, người tham gia, phối hợp trong TGPL; các cán bộ quản lý công tác TGPL ở trung ương và địa phương; các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp có liên quan hoặc phối hợp trong TGPL.
Toàn cảnh Hội thảo tham vấn hoàn thiện sổ tay trợ giúp pháp lý
Nhằm tiếp tục hoàn thiện nội dung dự thảo Sổ tay thực hiện TGPL, ngày 28/11/2025, tại phường Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã tổ chức Hội thảo tham vấn ý kiến của các chuyên gia, các nhà thực hiện TGPL. Đây là hội nghị được thực hiện trong khuôn khổ Kế hoạch hoạt động năm 2025 của Dự án “Tăng cường trợ giúp pháp lý cho người nghèo và đối tượng yếu thế” .
Bà Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý chủ trì Hội thảo. Tham gia Hội thảo có sự góp mặt của các Lãnh đạo Sở Tư pháp, đội ngũ thực hiện trợ giúp pháp lý (TGPL) và chuyên viên pháp lý của Trung tâm TGPL nhà nước các tỉnh, thành phố: Ninh Bình, Điện Biên, Quảng Trị, Hà Nội, Nghệ An, Quảng Ninh, Đồng Tháp, Thanh Hóa, Sóc Trăng, Lạng Sơn, Hải Phòng, Hồ Chí Minh, Phú Thọ, Hưng Yên, Lào Cai.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Vũ Thị Hường khẳng định việc biên soạn Sổ tay Trợ giúp pháp lý là hoạt động có ý nghĩa thiết thực, không chỉ giúp trợ giúp viên pháp lý và người thực hiện trợ giúp pháp lý mà còn giúp những người có liên quan đến công tác hỗ trợ và TGPL nắm bắt đầy đủ, chính xác các quy định pháp luật hiện hành, chuẩn hóa quy trình thực hiện nhiệm vụ, rút ngắn thời gian xử lý vụ việc, bảo đảm tuân thủ pháp luật và nâng cao chất lượng dịch vụ TGPL cho người được trợ giúp.Ông Võ Vũ Liêm, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Vĩnh Long, đã thay mặt Nhóm chuyên gia chia sẻ về mục đích và nội dung của dự thảo cuốn Sổ tay. Nhiều ý kiến góp ý đã được nêu lên; chủ yếu tập trung vào những vấn đề như: yêu cầu về đạo đức công vụ, chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng trong quá trình thực hiện trợ giúp pháp lý.
Hình ảnh đại biểu trao đổi, thảo luận tại Hội thảo
Nhiều đại biểu đã trao đổi về phương thức thực hiện tư vấn cho đối tượng đặc thù; trong khi đó một số đại biểu quan tâm đến thực hiện vụ việc TGPL theo hình thức tố tụng. Một số đại biểu lưu ý về quy trình thiết lập, quản lý và lưu trữ hồ sơ; việc thay đổi người thực hiện trợ giúp pháp lý; các quyền và nghĩa vụ của người thực hiện và người được trợ giúp pháp lý... Nhiều ý kiến liên hệ tới một số vụ việc phức tạp, điển hình, những khó khăn, thách thức trong quá trình tác nghiệp... Hầu hết các đại biểu đều nhất trí rằng, nhiều vụ việc dân sự liên quan đến tiếp cận tài chính, đất đai và nhà ở thường phức tạp, kéo dài, đòi hỏi người thực hiện các vụ việc này vừa phải có kiến thức pháp luật chuyên sâu, vừa phải có bản lĩnh và kinh nghiệm nghề nghiệp để bảo đảm việc tư vấn, hỗ trợ kịp thời, đúng quy định và bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người được TGPL. Ở lĩnh vực hỗ trợ nạn nhân bạo lực gia đình và bạo lực trên cơ sở giới, đại diện Trung tâm TGPL tỉnh Lào Cai nhấn mạnh vai trò của cán bộ TGPL không chỉ là tư vấn pháp luật mà còn là điểm tựa tinh thần cho nạn nhân. Mặc dù không phải là chuyên gia tâm lý, nhưng người thực hiện TGPL cần tạo niềm tin, môi trường an toàn, khuyến khích nạn nhân chia sẻ cảm xúc, mong muốn và các tình tiết của vụ việc; cần thể hiện thái độ lịch sự, gần gũi và tôn trọng để họ ổn định tinh thần trước khi trình bày vụ việc, hiểu rõ quyền lợi hợp pháp của mình và lựa chọn phương án xử lý phù hợp.
Trong lĩnh vực hôn nhân - gia đình tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đại diện Trung tâm TGPL số 2 tỉnh Quảng Trị cho biết, nhiều vụ việc bị ảnh hưởng bởi phong tục, tập quán, rào cản ngôn ngữ và tình trạng thiếu giấy tờ chứng minh. Do đó, người thực hiện TGPL phải có hiểu biết về văn hóa, phong tục, có kỹ năng giao tiếp phù hợp và phải đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan, đặc biệt là chính quyền cơ sở để xác minh thông tin, thu thập hồ sơ cho người dân.
Hình ảnh đại biểu trao đổi, thảo luận tại Hội thảo
Từ thực tiễn tại các vùng đô thị lớn, đại diện Trung tâm TGPL Nhà nước thành phố Hà Nội cho biết, các tranh chấp dân sự về đất đai, thừa kế, chuyển nhượng hay bồi thường giải phóng mặt bằng ngày càng đa dạng, phức tạp, đòi hỏi người thực hiện TGPL phải nghiên cứu kỹ lưỡng hồ sơ, thu thập, xác minh tài liệu, chứng cứ (nếu cần).
Với nhóm đối tượng đặc thù là trẻ em và người chưa thành niên, đại diện Trung tâm TGPL tỉnh Điện Biên chia sẻ: việc TGPL ngay từ giai đoạn đầu có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo đảm quyền lợi của trẻ. Người thực hiện TGPL cần có kỹ năng làm việc với trẻ như: hiểu về tâm lý, sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu, tạo không khí thân thiện, tin cậy, tôn trọng và chú ý diễn biến tâm lý của trẻ.... Với các trường hợp này, cần tăng cường phối hợp giữa gia đình - nhà trường - cơ quan tố tụng và tổ chức thực hiện TGPL để có hướng dẫn cụ thể trong Sổ tay TGPL về kỹ năng làm việc với trẻ em.
Kết thúc hội thảo, Phó Cục trưởng Vũ Thị Hường ghi nhận và đánh giá cao tinh thần nghiêm túc, tích cực, thái độ cầu thị và những chia sẻ đầy trách nhiệm, thiết thực từ các đại biểu. Bà nhấn mạnh rằng hội thảo lần này không chỉ là dịp để Nhóm chuyên gia có thêm tư liệu hoàn thiện dự thảo Sổ tay hướng dẫn trợ giúp pháp lý mà quan trọng là diễn đàn để các Trợ giúp viên pháp lý và các đại biểu trao đổi thẳng thắn, đánh giá các kinh nghiệm hay, mô hình hiệu quả cũng như những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn để đề xuất các giải pháp phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng công tác trợ giúp pháp lý. Phó Cục trưởng ghi nhận các ý kiến đóng góp của đại biểu và đề nghị Nhóm chuyên gia của dự án WB tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện dự thảo Sổ tay hướng dẫn nghiệp vụ trợ giúp pháp lý, nhằm bảo đảm chất lượng, thiết thực, đáp ứng tốt hơn yêu cầu trợ giúp pháp lý trong thời gian tới./.
Nguyễn Quốc Anh,
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp