Nâng cao năng lực đội ngũ công chức cấp xã trong công tác hòa giải ở cơ sở – yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn mớiThực tiễn thời gian qua cho thấy, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp cùng với quá trình đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đã làm thay đổi đáng kể phương thức quản lý nhà nước ở địa phương. Nhiều văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, đồng thời đội ngũ cán bộ, công chức thực hiện công tác tư pháp ở cơ sở cũng có sự biến động, sắp xếp lại. Trong bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra là phải kịp thời cập nhật, trang bị kiến thức pháp luật, kỹ năng nghiệp vụ và phương pháp tổ chức thực hiện nhiệm vụ cho đội ngũ công chức cấp xã thuộc lĩnh vực tư pháp, qua đó bảo đảm việc triển khai pháp luật được thống nhất, đồng bộ, hiệu quả ngay từ cơ sở. Việc tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên ngành đặc thù, trong đó có nội dung trọng tâm về công tác hòa giải ở cơ sở, vì vậy mang ý nghĩa hết sức quan trọng, vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa có ý nghĩa lâu dài trong chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.Chiều ngày 17/12/2025, tại tỉnh Ninh Bình, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý phối hợp với Học viện Tư pháp tổ chức tập huấn về nội dung quản lý, hướng dẫn công tác hòa giải ở cơ sở cho các học viên là công chức cấp xã thuộc lĩnh vực tư pháp đến từ các tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc. Chuyên đề do đồng chí Ngô Quỳnh Hoa – Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp trực tiếp báo cáo, đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của các học viên. Thông qua chuyên đề, các học viên được hệ thống hóa nhận thức về vị trí, vai trò và bản chất của hòa giải ở cơ sở – một hình thức giải quyết tranh chấp mang đậm tính truyền thống, gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng dân cư Việt Nam. Theo quy định của Luật Hòa giải ở cơ sở năm 2013, hòa giải ở cơ sở là việc hòa giải viên hướng dẫn, giúp đỡ các bên đạt được thỏa thuận, tự nguyện giải quyết với nhau các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật. Điểm cốt lõi của hoạt động này là sự tham gia của bên thứ ba trung gian – hòa giải viên – với vai trò trung lập, độc lập, không áp đặt ý chí mà chỉ định hướng, hỗ trợ để các bên tự thỏa thuận trên cơ sở tôn trọng pháp luật và đạo lý xã hội. Từ góc độ quản lý nhà nước và thực tiễn xã hội, hòa giải ở cơ sở có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần giải quyết kịp thời các mâu thuẫn, tranh chấp nhỏ phát sinh trong cộng đồng, hạn chế đơn thư, khiếu kiện kéo dài, vượt cấp, đồng thời tiết kiệm thời gian, chi phí cho Nhà nước và Nhân dân. Không chỉ dừng lại ở việc giải quyết vụ việc cụ thể, hòa giải ở cơ sở còn góp phần giữ gìn tình làng nghĩa xóm, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và bảo đảm an ninh, trật tự an toàn xã hội ngay từ cơ sở. Trung bình mỗi năm, các tổ hòa giải ở cơ sở tiến hành hòa giải hơn 100.000 vụ việc, chủ yếu liên quan đến tranh chấp đất đai, mâu thuẫn gia đình, xích mích hàng xóm, các vấn đề về an ninh trật tự, với tỷ lệ hòa giải thành đạt trên 80%, qua đó khẳng định hiệu quả và vai trò không thể thay thế của công tác hòa giải ở cơ sở.   Hình ảnh trao đổi, thảo luận giữa báo cáo viên và học viên Trên cơ sở phân tích hệ thống chính sách, pháp luật hiện hành về hòa giải ở cơ sở, chuyên đề đã làm rõ trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã trong việc chỉ đạo, tổ chức và bảo đảm điều kiện cho hoạt động hòa giải. Theo đó, Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm quyết định số lượng tổ hòa giải trên địa bàn; phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp trong việc rà soát, kiện toàn tổ hòa giải và hòa giải viên; quyết định công nhận, cho thôi làm hòa giải viên và tổ trưởng tổ hòa giải theo đúng trình tự, thủ tục pháp luật. Đồng thời, Ủy ban nhân dân cấp xã phải lập dự toán kinh phí, trình Hội đồng nhân dân cùng cấp xem xét, phê duyệt; tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và kỹ năng hòa giải; thực hiện chế độ thù lao, hỗ trợ đối với tổ hòa giải, hòa giải viên; hướng dẫn công tác thống kê, báo cáo, kiểm tra, sơ kết, tổng kết và khen thưởng trong lĩnh vực hòa giải ở cơ sở. Song song với đó, công tác xây dựng và tập huấn đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở được xác định là giải pháp then chốt nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động hòa giải. Uỷ ban nhân dân cấp xã cần chủ động xây dựng kế hoạch tập huấn hằng năm, bố trí kinh phí phù hợp, từng bước hình thành đội ngũ tập huấn viên tại chỗ, đồng thời linh hoạt huy động nguồn lực từ cấp tỉnh, cấp huyện (cũ) trong giai đoạn chuyển tiếp. Nội dung, hình thức và phương pháp tập huấn cần bám sát Chương trình khung bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải cho hòa giải viên ở cơ sở do Bộ Tư pháp ban hành, bảo đảm tính thiết thực, phù hợp với đặc điểm, nhu cầu của từng địa bàn. Trong chuỗi nhiệm vụ đó, công chức phụ trách lĩnh vực tư pháp ở cấp xã giữ vai trò then chốt, trực tiếp tham mưu cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức triển khai toàn diện công tác hòa giải ở cơ sở. Công chức tư pháp không chỉ là người tham mưu về mặt hành chính, pháp lý mà còn là cầu nối giữa chính quyền với các tổ hòa giải, trực tiếp hướng dẫn việc xác định phạm vi hòa giải, hỗ trợ thực hiện các thủ tục hành chính liên quan, theo dõi, tổng hợp số liệu và báo cáo theo quy định của Bộ Tư pháp.Thông qua việc kết hợp giữa lý luận và trao đổi thực tiễn, lớp học không chỉ trang bị kiến thức mà còn tạo diễn đàn để học viên chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đang gặp phải trong quá trình thực hiện nhiệm vụ về hòa giải ở cơ sở. Có thể khẳng định rằng, việc tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên ngành đặc thù cho công chức cấp xã thuộc lĩnh vực tư pháp không chỉ là hoạt động đào tạo, cập nhật kiến thức đơn thuần mà còn là bước đi cụ thể, thiết thực trong việc nâng cao năng lực đội ngũ công chức cấp xã, đặc biệt trong công tác hòa giải ở cơ sở. Kết thúc hội nghị tập huấn, các học viên được củng cố nhận thức, nâng cao kỹ năng, tăng cường trách nhiệm trong thực thi công vụ, qua đó góp phần xây dựng đội ngũ công chức cấp xã thuộc lĩnh vực tư pháp vững về chuyên môn, chuẩn về nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới, đóng góp tích cực vào việc giữ gìn ổn định xã hội, củng cố niềm tin của Nhân dân đối với pháp luật và chính quyền cơ sở./. Nguyễn Kim Thoa Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý