Trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn - một địa phương miền núi, với trên 80% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, đã tích cực triển khai thực hiện Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý và Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) theo chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Tư pháp. Đây là hai văn bản quan trọng, định hướng lâu dài cho việc nâng cao chất lượng dịch vụ TGPL bảo đảm quyền được tiếp cận công lý của người dân, nhất là người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, người yếu thế. Trên cơ sở bám sát các mục tiêu, nhiệm vụ của Chiến lược và Đề án, các cấp, các ngành trong tỉnh đã nỗ lực triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương. Qua đó, công tác TGPL trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đã đạt được nhiều kết quả tích cực, từng bước khẳng định vai trò là công cụ quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.
Kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trợ giúp pháp lý
Tỉnh Bắc Kạn quan tâm công tác đào tạo, bồi dưỡng tạo nguồn nhân lực thực hiện TGPL. Hàng năm, UBND tỉnh chỉ đạo Sở Tư pháp cử cán bộ đi tham gia lớp đào tạo nghề luật sư, bồi dưỡng nghiệp vụ trợ giúp viên pháp lý để tạo nguồn bổ nhiệm. Hiện Trung tâm có 08 trợ giúp viên pháp lý. Nhằm huy động nguồn nhân lực tham gia hoạt động TGPL, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Tư pháp chú trọng phát triển đội ngũ cộng tác viên TGPL, rà soát, đánh giá trình độ và năng lực của trợ giúp viên pháp lý, cộng tác viên pháp lý trong toàn tỉnh, phát triển trợ giúp viên pháp lý và 100% cấp xã, cấp huyện có cộng tác viên, tuy nhiên, cộng tác viên chủ yếu là cán bộ Tư pháp - Hộ tịch. Do yêu cầu của Đề án đổi mới công tác TGPL giai đoạn từ năm 2015, Trung tâm đã phát triển đội ngũ cộng tác viên là luật sư, đồng thời rà soát, chấm dứt hợp đồng cộng tác viên với những người không tham gia hoạt động.
Việc tham gia tố tụng của các Trợ giúp viên pháp lý
Số lượng vụ việc TGPL trên địa bàn tỉnh hàng năm tăng. Giai đoạn 2011 - 2024, Trung tâm đã tiếp nhận và xử lý 1.789 vụ việc TGPL trong đó có 1.755 vụ việc tham gia tố tụng (chiếm 98,1%).
Đối tượng được trợ giúp tập trung vào nhóm người yếu thế: người nghèo, dân tộc thiểu số, người bị buộc tội, nạn nhân bạo lực gia đình, người chưa thành niên vi phạm pháp luật... Hoạt động TGPL không chỉ dừng lại ở cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí mà còn góp phần bảo vệ quyền con người, quyền công dân và nâng cao nhận thức pháp luật của người dân.
Việc thực hiện chỉ tiêu vụ việc tham gia tố tụng của trợ giúp viên pháp lý được UBND tỉnh chú trọng thực hiện. Hàng năm, trên cơ sở văn bản giao chỉ tiêu của Bộ Tư pháp, UBND tỉnh chỉ đạo Sở Tư pháp, Trung tâm ban hành văn bản giao chỉ tiêu cụ thể cho từng trợ giúp viên pháp lý. Đồng thời, đôn đốc các trợ giúp viên pháp lý tích cực, nỗ lực đảm bảo chỉ tiêu, chất lượng vụ việc TGPL. Tỷ lệ vụ việc TGPL đạt chất lượng tốt và khá luôn trên 95%. Nhiều vụ việc được người dân, chính quyền và các cơ quan tiến hành tố tụng đánh giá cao.
Đánh giá chung
Thứ nhất, các hoạt động triển khai thực hiện Chiến lược và Đề án trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đã bám sát Kế hoạch đề ra. Số lượng, chất lượng các vụ việc TGPL hàng năm đều tăng, nhất là vụ việc TGPL bằng hình thức tham gia tố tụng.
Thứ hai, từ giai đoạn triển khai Chiến lược và Đề án đến khi Luật TGPL năm 2017 có hiệu lực (từ ngày 01/6/2015 đến ngày 31/12/2017): Hoạt động TGPL từng bước chú trọng thực hiện vụ việc, nhất là vụ việc tham gia tố tụng. Vụ việc TGPL theo hình thức tham gia tố tụng đã tăng lên hơn so với giai đoạn trước khi thực hiện Đề án, tuy nhiên tỷ lệ này trong tổng số vụ việc TGPL chưa cao (dưới 50%).
Thứ ba, giai đoạn triển khai Luật TGPL năm 2017 (từ ngày 01/01/2018 đến ngày 31/12/2024): Hoạt động TGPL đã chuyển từ tư vấn pháp luật thông qua TGPL lưu động sang tập trung thực hiện các vụ việc TGPL, đặc biệt, là hình thức tham gia tố tụng, tư vấn pháp luật tại trụ sở. Số lượng vụ việc theo hình thức tham gia tố tụng hàng năm đều tăng, chiếm tỷ lệ trên 80% trong tổng số vụ việc TGPL. Bên cạnh đó công tác truyền thông tại các cơ sở đã góp phần nâng cao nhận thức cho người dân, chính quyền địa phương về tầm quan trọng của TGPL trên địa bàn tỉnh. Đội ngũ người thực hiện TGPL luôn được quan tâm, tạo điều kiện học tập, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ; đến nay, 100% trợ giúp viên pháp lý của tỉnh đã, đang tham gia lớp đào tạo nghề luật sư.
Đề xuất, kiến nghị
Thứ nhất, đề nghị Bộ Tư pháp ban hành, trình cấp có thẩm quyền ban hành các cơ chế chính sách triển khai thực hiện hoạt động TGPL thống nhất, xuyên suốt, ổn định tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương trong triển khai thực hiện; tiếp tục hỗ trợ kinh phí cho việc thực hiện vụ việc TGPL phức tạp, điển hình đối với các địa phương chưa tự cân đối được ngân sách, trong đó có tỉnh Bắc Kạn.
Thứ hai, do khối lượng công việc ngày càng tăng, đề nghị UBND tỉnh quan tâm, tạo điều kiện phát triển nguồn trợ giúp viên pháp lý.
Thứ ba, Bộ Tư pháp tiếp tục tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên sâu cho đội ngũ trợ giúp viên pháp lý.
Tuyết Minh
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý