Trợ giúp pháp lý tại Hải Phòng: Hành trình 08 năm đổi mới hướng tới người nghèo và đối tượng yếu thế Là trung tâm kinh tế, văn hóa lớn của vùng Duyên hải Bắc Bộ, Hải Phòng nhiều năm qua luôn được biết đến là thành phố năng động, phát triển mạnh mẽ với vai trò cửa ngõ giao thương quốc tế. Song hành với sự phát triển đó, thành phố đặc biệt chú trọng các chính sách an sinh xã hội, trong đó công tác trợ giúp pháp lý được triển khai bài bản và đạt nhiều kết quả nổi bật sau 08 năm thi hành Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017.Sau 08 năm triển khai Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 (từ ngày 01/01/2018 đến ngày 30/9/2025), công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) tại thành phố Hải Phòng đã có những bước chuyển biến rõ nét. Ngay từ những ngày đầu Luật TGPL 2017 có hiệu lực thi hành, thành phố Hải Phòng đã chủ động ban hành các kế hoạch triển khai, đồng thời quán triệt đến các cấp, các ngành về vai trò và ý nghĩa của chính sách TGPL. Sở Tư pháp cùng các cơ quan tiến hành tố tụng đã phối hợp tổ chức nhiều hội nghị phổ biến, tập huấn, giúp đội ngũ cán bộ pháp luật, người thực hiện TGPL và chính quyền địa phương nắm vững nội dung, đảm bảo sự thống nhất trong tổ chức thực hiện. Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp chính quyền cùng với  sự hưởng ứng đồng bộ từ các cơ quan, tổ chức trên địa bàn thành phố nên công tác TGPL nhanh chóng đi vào nề nếp và phát huy hiệu quả ngay trong những năm đầu triển khai thực hiện Luật. Không chỉ dừng lại ở công tác chỉ đạo, thành phố còn đặc biệt chú trọng việc kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực đội ngũ người thực hiện TGPL. Hiện Hải Phòng có hai Trung tâm TGPL Nhà nước trực thuộc Sở Tư pháp (Trung tâm TGPL nhà nước Hải Phòng số 1 và Trung tâm TGPL nhà nước Hải Phòng số 2), với đội ngũ nhân sự là trợ giúp viên pháp lý, chuyên viên và luật sư ký hợp đồng thực hiện TGPL đạt chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ theo quy định. Nhiều trợ giúp viên pháp lý có trình độ cao, giàu kinh nghiệm, trong đó có cả tiến sĩ luật, thạc sĩ luật và các trợ giúp viên pháp lý hạng II. Để đảm bảo kiến thức, năng lực chuyên môn luôn được cập nhật, đội ngũ chuyên viên, người thực hiện TGPL của các Trung tâm luôn tích cực tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu, đặc biệt là kỹ năng tham gia tố tụng, qua đó bảo đảm chất lượng TGPL luôn duy trì ở mức ổn định và ngày càng nâng cao. Bên cạnh việc nâng cao năng lực cho đội ngũ người thực hiện TGPL thì công tác truyền thông về TGPL được thành phố triển khai mạnh mẽ, đa dạng về hình thức và phong phú về nội dung. Ngoài các hội nghị, hội thảo chuyên đề được tổ chức thường xuyên, các tài liệu truyền thông như tờ rơi, tờ gấp, cẩm nang, sổ tay TGPL cũng được biên soạn, phát hành rộng rãi đến người dân. Đáng chú ý, hoạt động tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng như Đài Phát thanh và Truyền hình Hải Phòng, Báo Hải Phòng và các nền tảng số được đẩy mạnh, tạo hiệu ứng lan tỏa sâu sắc về quyền được TGPL tới người dân. Cùng với sự chuyển mình của khoa học công nghệ trong những năm qua, các cơ quan, đơn vị, tổ chức tích cực đổi mới trong cách thức truyền thông công tác TGPL như: truyền thông trên Trang thông tin điện tử phổ biến, giáo dục pháp luật do Sở Tư pháp vận hành; Công an thành phố, Ủy ban nhân dân các cấp có chuyên trang, chuyên mục về trợ giúp pháp lý để đăng tải tài liệu, video hướng dẫn, bài viết, tin tức, cập nhật chính sách, hướng dẫn người dân tiếp cận trợ giúp pháp lý; đăng tải trên các trang mạng xã hội (Zalo, Fanpage Phổ biến giáo dục pháp luật…). Nội dung truyền thông về các thủ tục trợ giúp pháp lý, quyền trợ giúp pháp lý, cách thức liên hệ, “tin nóng luật”, tiêu điểm chính sách; biên soạn các file ghi âm phát thanh theo khung giờ cố định để truyền tải thông tin trợ giúp pháp lý tới người dân tại các địa phương; phối hợp tham gia chương trình “khách mời phòng thu” phát sóng trực tiếp tư vấn các lĩnh vực pháp luật cho thính giả nghe đài; trả lời bạn xem truyền hình về các vướng mắc pháp luật người dân quan tâm. Bảng thông báo về trợ giúp pháp lý miễn phí được treo tại trụ sở Công an thành phố Hải Phòng Công tác phối hợp giữa Trung tâm TGPL với các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng ngày càng chặt chẽ. Việc tiếp nhận, giới thiệu người thuộc diện TGPL được chú trọng thực hiện, Công an, Viện kiểm sát, Tòa án các cấp đều chủ động thông báo cho Trung tâm khi có trường hợp thuộc diện TGPL, bảo đảm người dân được hỗ trợ ngay từ giai đoạn đầu của tố tụng. Các cơ quan còn phối hợp trong xác minh diện người được TGPL, hỗ trợ tài liệu, tạo điều kiện thuận lợi để người thực hiện TGPL nghiên cứu hồ sơ, tham gia tố tụng đầy đủ theo quy định. Sự gắn kết chặt chẽ này góp phần hạn chế tình trạng bỏ sót đối tượng, đồng thời tạo nền tảng để nâng cao chất lượng các vụ việc TGPL.   Nhờ sự nỗ lực trong công tác truyền thông và phối hợp liên ngành trong hoạt động TGPL, số lượng người được TGPL ngày càng tăng, phản ánh nhu cầu thực tế và niềm tin của người dân đối với dịch vụ pháp lý miễn phí do Nhà nước cung cấp. Trong 08 năm triển khai thi hành Luật TGPL, Hải Phòng đã thực hiện hơn 12.118 vụ việc TGPL, hỗ trợ 9.225 lượt người dân. Nổi bật nhất là tỷ lệ vụ việc tham gia tố tụng đạt tới 90%, trong đó nhiều vụ việc phức tạp trong lĩnh vực hình sự, dân sự, hành chính đã được giải quyết hiệu quả, giúp người dân bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Nhiều vụ việc có tác động xã hội tích cực khi trợ giúp viên pháp lý hoặc luật sư thực hiện TGPL đã hỗ trợ người dân được giảm hình phạt, chuyển tội danh hoặc được bồi thường thỏa đáng, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào công lý. Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công tác TGPL tại Hải Phòng vẫn còn đối diện một số khó khăn, như: nhận thức của một bộ phận người dân về quyền được TGPL vẫn còn hạn chế; nhiều người không biết mình thuộc diện được hỗ trợ nên chưa chủ động yêu cầu TGPL. Một số cơ quan địa phương đôi khi chưa thực sự coi trọng công tác phối hợp, dẫn đến việc giới thiệu đối tượng chưa được thực hiện đầy đủ. Công tác xã hội hóa TGPL mặc dù đã có kết quả bước đầu nhưng chưa thu hút được nhiều tổ chức hành nghề luật sư tham gia, phần nào tạo áp lực lên đội ngũ trợ giúp viên pháp lý của Trung tâm. Để khắc phục những khó khăn, vướng mắc gặp phải này, thành phốxác định rõ mục tiêu tiếp tục nâng cao chất lượng tổ chức và hoạt động TGPL, đẩy mạnh chuyển đổi số, hoàn thiện cơ sở dữ liệu điện tử, bảo đảm minh bạch, chính xác, không chỉ thuận tiện cho người dân mà còn giúp đội ngũ người thực hiện TGPL chủ động, kịp thời và hiệu quả hơn trong quá trình tiếp nhận, xử lý và giải quyết vụ việc. Có thể khẳng định rằng sau 08 năm triển khai Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017, thành phố Hải Phòng đã xây dựng được nền tảng cho hệ thống TGPL hiện đại, chuyên nghiệp và nhân văn. Những kết quả đạt được đã minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng của các cơ quan, tổ chức và đội ngũ người thực hiện TGPL trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người yếu thế, đóng góp quan trọng vào tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đồng thời, những dấu ấn nổi bật này cũng tạo tiền đề để công tác TGPL của thành phố tiếp tục phát triển mạnh mẽ, toàn diện hơn trong giai đoạn tiếp theo. Nguyễn Phan Thuỳ Linh, Phòng Quản lý trợ giúp pháp lý, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý