Hội nghị tập huấn Luật Đất đai năm 2024 và các vấn đề doanh nghiệp quan tâm – Thúc đẩy kết nối giữa chính sách và thực tiễn địa phươngNgày 28/10/2024, tại thành phố Lạng Sơn, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật (Bộ Tư pháp) phối hợp với Sở Tư pháp tỉnh Lạng Sơn tổ chức Hội nghị tập huấn Luật Đất đai năm 2024 và các vấn đề doanh nghiệp quan tâm. Tham dự Hội nghị có 100 đại biểu đại diện các sở, ban, ngành chuyên môn, hiệp hội doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức hành nghề luật sư và cộng đồng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.Phát biểu khai mạc tại Hội nghị, ông Vũ Quang Hưng – Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Lạng Sơn nhấn mạnh: “Luật Đất đai năm 2024 là một trong những đạo luật trụ cột, có tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống kinh tế – xã hội. Việc tổ chức hội nghị tập huấn hôm nay là hết sức cần thiết để giúp các cơ quan, đơn vị, cộng đồng doanh nghiệp và cán bộ cơ sở hiểu rõ nội dung pháp luật mới, từ đó nâng cao hiệu quả áp dụng vào thực tiễn.” Ông Hưng đặc biệt lưu ý rằng, tỉnh Lạng Sơn là địa bàn biên giới, có vai trò chiến lược về kinh tế cửa khẩu, logistic, nông nghiệp hàng hóa và phát triển hạ tầng giao thông. Do đó, việc tiếp cận chính sách đất đai minh bạch, hiệu quả, kịp thời không chỉ là đòi hỏi của nhà đầu tư mà còn là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh, cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy phát triển bền vững. “Sở Tư pháp xác định phổ biến Luật Đất đai năm 2024 là nhiệm vụ trọng tâm trong năm nay. Chúng tôi mong muốn hội nghị hôm nay không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt văn bản mà còn là diễn đàn trao đổi, phản ánh khó khăn, vướng mắc thực tiễn từ cơ sở. Những nội dung đó sẽ là căn cứ quan trọng để các cấp, các ngành hoàn thiện chính sách và triển khai có hiệu quả Luật mới tại địa phương.” Chuyên đề chính – PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến trình bày điểm mới và tình huống thực tiễn Tại hội nghị, PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến – Trưởng Khoa Pháp luật Kinh tế, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội – báo cáo viên chính, đã trình bày chuyên sâu các nội dung trọng tâm của Luật Đất đai năm 2024: Đổi mới về cơ chế giao đất, cho thuê đất; Quy định mới về thu hồi đất, hỗ trợ – tái định cư; Tăng cường trách nhiệm công khai quy hoạch sử dụng đất; Quản lý đất đai theo hướng phân quyền và minh bạch; Kỹ năng xử lý tình huống như tranh chấp đất, chuyển mục đích sử dụng đất, xử lý đất bị bỏ hoang... Thảo luận sâu – Nhiều ý kiến từ thực tiễn được nêu và phân tích thẳng thắn Hội nghị ghi nhận nhiều ý kiến phản ánh chi tiết, cụ thể từ đại biểu, minh chứng rõ nét cho việc Luật Đất đai đi vào thực tiễn: Theo phản ánh của doanh nghiệp, trong quá trình lập dự án đầu tư xây dựng kho bãi logistics và trung tâm phân phối hàng hóa tại khu vực cửa khẩu Tân Thanh, hồ sơ xin xác nhận quy hoạch sử dụng đất đã được gửi tới cơ quan chức năng từ rất sớm. Tuy nhiên, suốt nhiều tháng, doanh nghiệp không nhận được bất kỳ văn bản trả lời chính thức nào, dẫn đến việc không thể hoàn thiện hồ sơ xin chủ trương đầu tư, không thể ký hợp đồng thuê đất hay tiếp cận nguồn vốn tín dụng. Doanh nghiệp cho biết tình trạng này không phải cá biệt. Một số dự án đầu tư thương mại, dịch vụ khác cũng rơi vào tình huống tương tự – bị “treo” vì không có thông tin rõ ràng về quy hoạch đất đai hoặc chờ quá lâu để được phê duyệt điều chỉnh. Đại diện doanh nghiệp kiến nghị: Cần quy định rõ ràng thời hạn xử lý hồ sơ xác định quy hoạch sử dụng đất trong khu kinh tế cửa khẩu, không để tình trạng “không trả lời cũng không từ chối”; Có thể áp dụng cơ chế mặc nhiên chấp thuận sau 30 ngày, nếu cơ quan chức năng không có ý kiến, để đảm bảo quyền chủ động cho nhà đầu tư; Cập nhật hệ thống tra cứu trực tuyến quy hoạch sử dụng đất theo địa điểm cụ thể, giúp doanh nghiệp chủ động rà soát trước khi lập dự án; Tăng cường cơ chế liên thông giữa cơ quan quy hoạch – tài nguyên môi trường – đầu tư – xây dựng, đặc biệt tại các địa bàn trọng điểm như khu kinh tế cửa khẩu. Phát biểu kết thúc, đại diện doanh nghiệp nhấn mạnh: “Chúng tôi hiểu rõ vai trò của quy hoạch đất đai đối với định hướng phát triển. Tuy nhiên, chính sự chậm trễ, thiếu minh bạch trong phản hồi từ cơ quan có thẩm quyền đang trở thành rào cản lớn nhất với nhà đầu tư. Một nền hành chính hiệu quả phải bắt đầu từ việc tôn trọng thời gian và quyền được biết của doanh nghiệp.” Đại diện một doanh nghiệp đầu tư hạ tầng phát biểu: “Chúng tôi đang gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình triển khai dự án do vướng mắc về bồi thường giải phóng mặt bằng. Nguyên nhân chủ yếu là do giá đất quy định trong bảng giá của tỉnh thấp hơn nhiều lần so với giá giao dịch thực tế, dẫn đến sự không đồng thuận từ phía người dân và kéo dài thời gian thực hiện dự án.” Mở rộng nội dung phát biểu: Theo vị đại diện, doanh nghiệp đã tham gia đầu tư xây dựng khu tái định cư và cụm công nghiệp tại huyện Lộc Bình, tuy nhiên công tác thu hồi đất đang bị đình trệ vì không đạt được thỏa thuận bồi thường. Giá đất nông nghiệp trong bảng giá của tỉnh hiện dao động khoảng 60.000 – 80.000 đồng/m², trong khi trên thực tế, giá chuyển nhượng tại các xã như Tú Mịch, Bằng Khánh từ 200.000 – 300.000 đồng/m², thậm chí cao hơn tại những vị trí gần trục quốc lộ hoặc giáp khu đô thị. Vị đại diện cho rằng việc áp dụng bảng giá đất không sát thị trường đang tạo ra sự bất hợp lý rõ rệt, khiến người dân cho rằng quyền lợi bị ảnh hưởng, từ đó phát sinh khiếu nại, tố cáo, kéo dài thời gian giải phóng mặt bằng và làm giảm đáng kể hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp. Ngoài ra, điều này còn ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý nhà đầu tư, đặc biệt là trong giai đoạn phục hồi kinh tế hiện nay. Do đó, doanh nghiệp kiến nghị: Bộ Tài nguyên và Môi trường cần có hướng dẫn linh hoạt, chi tiết hơn về xác định giá đất cụ thể theo Điều 114 Luật Đất đai năm 2024, trong đó phải quy định rõ quy trình tham vấn người dân và tham khảo giá giao dịch thực tế; Cho phép địa phương điều chỉnh hệ số K trong các trường hợp có biến động lớn về thị trường, nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước – người dân – doanh nghiệp; Sớm xây dựng cơ sở dữ liệu giá đất điện tử, cập nhật theo thời gian thực, để làm căn cứ định giá bồi thường sát thực tế; Vận dụng giá thị trường tại thời điểm ban hành quyết định thu hồi đất, không nên máy móc căn cứ bảng giá đất 5 năm/lần. Vị đại diện doanh nghiệp kết luận: “Nếu giá bồi thường không hợp lý, người dân không đồng thuận thì mọi chính sách hỗ trợ khác sẽ trở nên hình thức. Chúng tôi rất mong có cơ chế mềm, linh hoạt và thực chất, để các dự án trọng điểm được triển khai đúng tiến độ, đồng thời đảm bảo quyền lợi cho cả ba bên: người dân – Nhà nước – nhà đầu tư.” Đại diện Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Lạng Sơn phát biểu: Trên thực tế, các doanh nghiệp mới thành lập hoặc đang trong quá trình mở rộng sản xuất thường không có bộ phận pháp lý chuyên trách, dẫn đến việc chuẩn bị hồ sơ không đầy đủ theo yêu cầu của các cơ quan có thẩm quyền. Mỗi lần nộp hồ sơ, doanh nghiệp phải làm việc với nhiều đầu mối khác nhau như: Văn phòng đăng ký đất đai, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Sở Kế hoạch và Đầu tư... Việc thiếu hướng dẫn thống nhất khiến nhiều hồ sơ bị trả lại do lý do kỹ thuật, mẫu biểu chưa đúng, giấy tờ chưa đầy đủ – gây tốn thời gian và chi phí không nhỏ. Trong bối cảnh doanh nghiệp đang phải phục hồi sau dịch bệnh và cạnh tranh nguồn lực đầu tư, việc tiếp cận đất đai chậm trễ có thể dẫn tới mất cơ hội thị trường, đặc biệt là đối với các ngành như sản xuất thực phẩm, may mặc, logistics – vốn yêu cầu diện tích mặt bằng ổn định. Do đó, đại diện Hội Doanh nhân trẻ kiến nghị tỉnh Lạng Sơn nghiên cứu mô hình “một cửa hỗ trợ doanh nghiệp về pháp lý đất đai”, trong đó tập trung: Bố trí cán bộ chuyên trách từ nhiều cơ quan liên quan (Tài nguyên, Đăng ký đất đai, Kế hoạch – Đầu tư, Pháp chế...) để cùng hướng dẫn doanh nghiệp tại một đầu mối; Cung cấp bản hướng dẫn thủ tục theo tình huống cụ thể, dễ hiểu, dễ tiếp cận cho doanh nghiệp nhỏ và mới thành lập; Tổ chức các buổi tư vấn tập trung định kỳ tại các cụm công nghiệp, khu kinh tế cửa khẩu để doanh nghiệp nắm bắt trực tiếp; Hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp được giãn thời gian nộp hồ sơ bổ sung, tránh tình trạng trả hồ sơ nhiều lần gây nản chí, lãng phí nguồn lực. Phát biểu kết thúc, vị đại diện nhấn mạnh: “Chúng tôi không xin ưu đãi, chỉ mong được tiếp cận đất đai một cách minh bạch, rõ ràng và được hướng dẫn đúng từ đầu. Một mô hình hỗ trợ đồng hành thực chất sẽ tạo niềm tin và thu hút đầu tư bền vững cho địa phương.” Một số hợp tác xã nông nghiệp đề xuất rút ngắn quy trình xin chuyển đổi đất lúa sang đất nông nghiệp công nghệ cao. Hiện nay có tình trạng các hồ sơ phải đi qua nhiều phòng, ban, gây kéo dài thời gian chuẩn bị dự án. Đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm ban hành Thông tư hướng dẫn chi tiết thi hành Luật, đặc biệt là biểu mẫu hồ sơ, trình tự xác định giá đất cụ thể. Phát biểu của đại diện Cục PB-GDPL – Luật phải gắn chặt với đời sống và doanh nghiệp Thay mặt lãnh đạo Bộ Tư pháp, TS. Trần Văn Duy – Phó Chánh Văn phòng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật phát biểu nhấn mạnh: Ông nhấn mạnh, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay phải được nhìn nhận không chỉ là truyền đạt văn bản, mà phải bắt đầu từ chính những vấn đề mà người dân, doanh nghiệp và chính quyền cơ sở đang đối mặt. Phải đưa được pháp luật từ nghị trường vào đời sống, từ “có luật” đến “hiểu luật” và “thực thi được luật”. “Phổ biến pháp luật không thể chỉ là trình bày lý thuyết, mà cần xuất phát từ những rào cản thực tiễn, phản ánh từ cơ sở. Những ý kiến cụ thể, từ việc khó tiếp cận đất đai, chậm xử lý thủ tục, đến thiếu tính minh bạch trong quy hoạch... đều là những chỉ dấu quan trọng để chúng tôi tổng hợp, báo cáo lãnh đạo Bộ Tư pháp, kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét điều chỉnh chính sách và hoàn thiện thể chế.” TS. Trần Văn Duy cũng đánh giá cao phần thảo luận sôi nổi của đại biểu tại hội nghị – thể hiện sự quan tâm thực chất và yêu cầu rõ ràng từ phía doanh nghiệp và chính quyền cấp huyện. “Một hội nghị phổ biến pháp luật đúng nghĩa là hội nghị mà sau đó, người tham dự hiểu được quyền và nghĩa vụ của mình, biết đi đâu – hỏi ai – làm gì để tuân thủ đúng pháp luật. Chúng tôi mong muốn các địa phương khác cũng học hỏi cách làm rất bài bản, sát thực của Sở Tư pháp tỉnh Lạng Sơn.” Hội nghị là bước cụ thể hóa chính sách hỗ trợ pháp lý và cải cách thể chế Hội nghị là hoạt động nằm trong Chương trình triển khai thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW năm 2022 về xây dựng Nhà nước pháp quyền, đồng thời thực hiện hiệu quả Nghị định số 55/2019/NĐ-CP về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thông qua hoạt động tập huấn, trao đổi và giải đáp trực tiếp, hội nghị đã nâng cao năng lực pháp lý cho đội ngũ cán bộ cơ sở, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận chính sách mới và tháo gỡ rào cản trong thủ tục hành chính về đất đai. Anh Tú Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật