Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được ban hành đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc định hướng phát triển đất nước trong kỷ nguyên số. Nghị quyết xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, thúc đẩy kinh tế - xã hội và ngăn chặn nguy cơ tụt hậu. Để đáp ứng bối cảnh mới, yêu cầu cấp thiết đặt ra đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác này. Xác định đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã tập trung mọi nguồn lực triển khai 02 dự án đầu tư công: (i) Xây dựng Hệ thống thông tin phổ biến, giáo dục pháp luật; (ii) Hệ thống thông tin trợ giúp pháp lý. Việc triển khai 02 dự án này nhằm cụ thể hóa mục tiêu của Nghị quyết, đồng thời tăng cường khả năng tiếp cận thông tin pháp luật cho người dân, doanh nghiệp.
Nghị quyết 57-NQ/TW được ban hành với tầm nhìn đến năm 2045, Nghị quyết đặt mục tiêu đưa Việt Nam đạt quy mô kinh tế số chiếm tối thiểu 50% GDP, trở thành một trong những trung tâm công nghiệp công nghệ số của khu vực và thuộc nhóm 30 quốc gia dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Để đạt được các mục tiêu này, Nghị quyết nhấn mạnh việc hoàn thiện thể chế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng hạ tầng số hiện đại và khai thác tối đa tiềm năng dữ liệu. Nhằm tăng cường việc cung cấp thông tin, hệ thống văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, cơ sở dữ liệu công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý trên phạm vi toàn quốc-hình thành kho dữ liệu dùng chung trên toàn quốc, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp đã đưa vào vận hành và khai thác hai hệ thống thông tin gồm:
1. Hệ thống thông tin phổ biến, giáo dục pháp luật: Hệ thống này được xây dựng theo Quyết định số 170/QĐ-BTP phê duyệt dự án “Xây dựng Hệ thống thông tin phổ biến, giáo dục pháp luật”. Mục tiêu của hệ thống là tạo ra một nền tảng số hóa để cung cấp thông tin pháp luật một cách dễ tiếp cận, kịp thời và hiệu quả cho người dân, doanh nghiệp và các cơ quan, tổ chức. Hệ thống sẽ tích hợp các nội dung pháp luật, tài liệu tuyên truyền, video hướng dẫn và các công cụ tương tác, giúp nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật trong xã hội. Đặc biệt, hệ thống này sẽ hỗ trợ các phong trào như “Bình dân học vụ số” và “Học tập số”, góp phần phổ cập kiến thức pháp luật và kỹ năng số cho cán bộ, công chức và người dân.
2. Hệ thống thông tin trợ giúp pháp lý: Theo Quyết định số 215/QĐ-BTP ngày 23/02/2023, dự án “Hệ thống thông tin trợ giúp pháp lý” được triển khai nhằm cung cấp các dịch vụ TGPL trực tuyến, giúp người dân, đặc biệt là những người thuộc nhóm yếu thế, dễ dàng tiếp cận hỗ trợ pháp lý miễn phí. Hệ thống này sẽ cho phép người dân gửi yêu cầu tư vấn, tra cứu thông tin pháp lý và nhận hỗ trợ từ các chuyên gia pháp lý thông qua nền tảng số. Việc ứng dụng công nghệ số vào trợ giúp pháp lý không chỉ giảm thiểu thủ tục hành chính mà còn tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong cung cấp dịch vụ công.
Thách thức và giải pháp: Mặc dù đã đạt được những bước tiến quan trọng, quá trình triển khai 02 Hệ thống thông tin nêu trên vẫn phải đối mặt với một số thách thức. Trước hết, việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia và cơ sở dữ liệu dùng chung đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bộ, ngành, địa phương; hệ thống pháp luật hiện hành chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ, dẫn đến những rào cản trong việc tích hợp và chia sẻ dữ liệu. Ngoài ra, nguồn nhân lực có trình độ cao về công nghệ thông tin và chuyển đổi số vẫn còn hạn chế, đòi hỏi phải có cơ chế thu hút và đào tạo nhân tài.
Định hướng trong thời gian tới để giải quyết các thách thức và triển khai có hiệu quả 02 hệ thống thông tin: (i) Hoàn thiện thể chế pháp lý: Đẩy nhanh việc sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, đảm bảo tạo hành lang pháp lý thông thoáng và khuyến khích đổi mới sáng tạo; (ii) Tăng cường hợp tác công - tư: Kêu gọi sự tham gia của các doanh nghiệp công nghệ số trong việc xây dựng và vận hành các hệ thống thông tin, tận dụng nguồn lực từ khu vực tư nhân để nâng cao hiệu quả triển khai; (iii) Đào tạo nhân lực số: Phối hợp với các cơ sở giáo dục và tổ chức quốc tế để phát triển đội ngũ cán bộ có trình độ cao về công nghệ thông tin và pháp lý, đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên số.
Việc triển khai hai hệ thống thông tin phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý không chỉ góp phần thực hiện thành công Nghị quyết 57-NQ/TW mà còn mang lại những tác động tích cực đối với xã hội trong việc đảm bảo quyền tiếp cận thông tin pháp luật của người dân, giúp xóa bỏ khoảng cách, tạo điều kiện cho các đối tượng yếu thế có khả năng tiếp cận pháp luật; đảm bảo các cơ quan, doanh nghiệp, người dân thuận lợi trong việc tra cứu thông tin, dữ liệu, văn bản phục vụ hiệu quả công tác quản lý nhà nước.
Trong thời gian tới sau khi chính thức hoàn thiện hệ thống về hạ tầng công nghệ và cơ sở dữ liệu, hai hệ thống này sẽ là một thành tố đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng chính quyền số, kinh tế số và xã hội số tại Việt Nam, góp phần hiện thực hóa khát vọng đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững. Đặc biệt, với sự chỉ đạo sát sao của Bộ Chính trị và sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan, Bộ Tư pháp đang thể hiện vai trò tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ số để nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia.
Nguyễn Huỳnh Đức
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý