Bộ Tư pháp tổ chức Tọa đàm “Vai trò của trọng tài thương mại trong công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp”Thực hiện Quyết định số 345/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 05/4/2023 về phê duyệt Đề án “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp giai đoạn 2021-2030” và Kế hoạch công tác năm 2025 của Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý ban hành kèm theo Quyết định số 1133/QĐ-BTP ngày 02/4/2025 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, ngày 25/8/2025, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp đã tổ chức thành công Tọa đàm “Vai trò của trọng tài thương mại trong công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa” tại tỉnh Khánh Hòa. Đồng chí Nguyễn Thanh Ngọc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp chủ trì Tọa đàm. Tham gia điều hành Tọa đàm có đồng chí Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý và đồng chí Lê Xuân Thân, Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh Khánh Hòa, trọng tài viên Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế VIAC. Tham dự Tọa đàm có đại điện lãnh đạo, công chức Sở Tư pháp, lãnh đạo UBND tỉnh Khánh Hòa, công chức phụ trách công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp thuộc Sở Tư pháp các tỉnh Quảng Ngãi, Lâm Đồng, Vĩnh Long, TP. Cần Thơ, Đắk Lắk.Năm 2025 đất nước có nhiều thay đổi lớn về tổ chức bộ máy; đây là năm bản lề bước vào giai đoạn mới, giai đoạn chuyển mình của đất nước với nhiều chủ trương, chính sách thay đổi căn bản, toàn diện phương thức vận hành, quản lý nhà nước, nổi bật là sự ra đời của Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 04/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết số 68). Trước bối cảnh đó, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 138/NQ-CP ngày 16/5/2025 phê duyệt Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 68, với nhiều nội dung, nhiệm vụ quan trọng giao cho Bộ Tư pháp chủ trì như xây dựng Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh giai đoạn 2026-2031 (Chương trình), sửa đổi, thay thế Nghị định số 55/2019/NĐ-CP ngày 24/6/2019 về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, mà trong đó trọng tài thương mại là một trong thiết chế có gắn kết chặt chẽ với công tác hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp đang được Bộ Tư pháp quan tâm, cân nhắc để đưa vào như một nội dung trong dự thảo Chương trình giai đoạn mới. Khai mạc tại Tọa đàm, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc chia sẻ về trọng tài thương mại, với tư cách là một phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả, nhanh chóng và linh hoạt, bảo mật được thông tin cho doanh nghiệp, đang ngày càng khẳng định vai trò đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Đặc biệt, việc tăng cường phối hợp giữa trọng tài thương mại và công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ mang lại những giá trị thiết thực, giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro pháp lý, nâng cao năng lực cạnh tranh, tuy nhiên đứng trước bối cảnh xã hội, cuộc sống có nhiều chuyển biến, Luật Trọng tài thương mại năm 2010 đã bộc lộ nhiều yếu điểm như cơ chế bảo đảm thực thi phán quyết chưa cao, chưa có cách tiếp cận phù hợp để doanh nghiệp hiểu và tin tưởng sử dụng rộng rãi như một phương thức giải quyết tranh chấp phổ biến thay cho các thiết chế Tòa án.   Theo đồng chí Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý chia sẻ, theo thống kê, toàn quốc đã có hơn 700 trọng tài viên, trong đó có một số trọng tài viên là người nước ngoài, trong 10 năm giai đoạn từ 2010-2020, các Trung tâm trọng tài đã giải quyết được 2900 vụ tranh chấp[1]. Tại VIAC, trung tâm trọng tài lâu đời và lớn nhất Việt Nam, năm 2002 giải quyết 292 vụ, đến năm 2023 tăng lên giải quyết 427 vụ, có thể thấy số lượng vụ tranh chấp được các bên thỏa thuận lựa chọn giải quyết thông qua trọng tài liên tục thay đổi và có xu hướng ngày một tăng, đây là những kết quả rất đáng ghi nhận, thể hiện được năng lực cạnh tranh trong tiến trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của Việt Nam, tuy nhiên bên cạnh các hạn chế về quy định, thì pháp luật về trọng tài thương mại chưa có sự gắn kết cao với nhiệm vụ hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, để hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần nghiên cứu tháo gỡ những quy định còn tồn tại, chưa phù hợp yêu cầu của thực tiễn; nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật và nhận thức trong sử dụng cơ chế giải quyết tranh chấp trọng tài thương mại và thực hiện các phương thức hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Phát biểu với tư cách chủ trì Tọa đàm, đồng chí Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý cho rằng trong thời gian tới, việc sửa đổi Luật Trọng tài thương mại cần lưu ý vấn đề trách nhiệm xã hội của trọng tài viên, không chỉ đơn thuần hoạt động dưới hình thức dịch vụ pháp lý có thu phí. Tọa đàm đã nhận được nhiều ý kiến của các đại biểu đến từ hội doanh nhân, đoàn luật sư tỉnh, theo TS Nguyễn Đình Thơ, Chủ nhiệm Đoàn luật sư tỉnh Khánh Hòa cho biết, các luật sư, luật gia những người có kiến thức pháp lý sâu rộng đóng vai trò then chốt đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình tố tụng trọng tài, tham gia trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức cho trọng tài viên, do đó, việc phát huy vai trò của trọng tài thương mại trong hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp là một yêu cầu cấp bách cần có sự tham gia xuyên suốt của các luật sư, luật gia trong tiến trình này. Đại diện Sở Tư pháp tỉnh Khánh Hòa cho rằng, trong hoạt động thương mại việc phát sinh tranh chấp là điều khó tránh khỏi, do đó để có cơ chế bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, việc tiếp cận với hình thức giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài thương mại cũng là một vấn đề cần được nghiên cứu trong xây dựng Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành giai đoạn mới.   Mặt khác, theo ông Nguyễn Thanh Duy, đại diện Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Khánh Hòa phản ánh góc nhìn từ cộng đồng doanh nghiệp thì hiện nay, tỷ lệ doanh nghiệp nội địa sử dụng trọng tài thương mại vẫn còn thấp, nguyên nhân đến từ việc lo lắng về chi phí sử dụng cũng như lo ngại việc phán quyết khó được thực hiện, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn có xu hướng lựa chọn khởi kiện tại Tòa án khi có phát sinh tranh chấp, do đó cần có các hình thức tuyên truyền phù hợp thay đổi nhận thức cho doanh nghiệp về lợi ích và cách sử dụng trọng tài cũng như bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ trọng tài viên. Theo bà Phạm Thúy Hạnh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ chia sẻ, một trong những vấn đề đang gây bất cập nhất về trọng tài thương mại hiện nay đó là tình trạng phán quyết trọng tài bị hủy do những nguyên nhân đến từ phía Hội đồng trọng tài như không ban hành Quyết định đúng thẩm quyền hoặc không thu thập đầy đủ chứng cứ hoặc phía đương sự không tống đạt hồ sơ hợp lệ khi tham gia tố tụng, từ đó cần có giải pháp hoàn thiện các quy tắc tố tụng trọng tài chặt chẽ hơn, cải thiện chất lượng dịch vụ trọng tài tại Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế trong tiến trình sửa đổi Luật Trọng tài thương mại trong tương lai.   Phát biểu kết luận tại Tọa đàm, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc ghi nhận, đánh giá cao các ý kiến phát biểu đóng góp thẳng thắn, tâm huyết của đại diện Sở Tư pháp, Đoàn Luật sư tỉnh Khánh Hòa cũng như cộng đồng doanh nghiệp và nhấn mạnh việc nghiên cứu, sửa đổi bổ sung  Luật Trọng tài thương mại trong thời gian tới là một nhiệm vụ quan trọng, cần đánh giá kỹ lưỡng thực trạng trong thời gian qua trọng tài thương mại đã đồng hành cùng hỗ trợ các vướng mắc pháp lý cho doanh nghiệp như thế nào, để từ đó nhận diện đầy đủ, bất cập để từ đó tham mưu sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật  bảo đảm khả thi, thực chất, bám sát đòi hỏi và yêu cầu của thực tiễn, Bộ Tư pháp cùng các cơ quan có liên quan sẽ tiếp thu các ý kiến của phía cộng đồng doanh nghiệp, để nghiên cứu lồng ghép các nội dung về trọng tài thương mại trong Chương trình hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh giai đoạn 2026-2031 và Nghị định mới về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, có phương án hỗ trợ chi phí sử dụng trọng tài thương mại đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, tạo tâm lý làm quen đối với trọng tài thương mại cho doanh nghiệp, hy vọng thời gian tới, công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ được đẩy mạnh, đạt hiệu quả cao hơn./.    Lại Nhật Quang Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý   [1] Văn bản số 2590/BTP-BTTP, ngày 22/7/2022 của BTP.