Ban Chỉ đạo của Chính phủ đã tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ban hành Kế hoạch số 130/KH-BCĐTKNQ18 ngày 21/9/2025 về sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước, tổ chức bên trong hệ thống hành chính nhà nước (sau đây gọi tắt là Kế hoạch số 130/KH-BCĐTKNQ18). Theo đó, Kế hoạch số 130/KH-BCĐTKNQ18 đưa ra nhiều định hướng quan trọng như: (i) Thực hiện các nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước, tổ chức bên trong hệ thống hành chính nhà nước, bảo đảm các cơ quan, đơn vị, tổ chức, địa phương sau sắp xếp được vận hành và hoạt động thông suốt, hiệu lực, hiệu quả; (ii) Các cơ quan, đơn vị, tổ chức, địa phương bám sát các chủ trương, đường lối của Đảng; chủ động, tích cực nghiên cứu kỹ lưỡng tình hình thực tiễn, các đặc thù, đặc điểm riêng của từng ngành, lĩnh vực, cơ quan, đơn vị, tổ chức, địa phương, dự báo xu hướng phát triển, đề xuất phương án sắp xếp đơn vị sự nghiệp, trường học, cơ sở y tế, doanh nghiệp nhà nước, sắp xếp tinh gọn các tổ chức bên trong các cơ quan, đơn vị, tổ chức trong hệ thống chính trị bảo đảm hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; phân cấp, phân quyền triệt để, hiệu quả.
Đối với các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh (sau đây gọi tắt là sở) điểm 4 tiểu mục b mục 2 phần III (Nội dung nhiệm vụ) nêu rõ: “Đề nghị tiếp tục nghiên cứu, rà soát, sắp xếp, tổ chức lại đơn vị sự nghiệp công lập thuộc sở, mỗi sở (trừ Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Y tế) chỉ duy trì 01 đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện chức năng phục vụ quản lý nhà nước, các đơn vị sự nghiệp công lập còn lại tự bảo đảm chi thường xuyên trở lên”.
Trước yêu cầu, định hướng của Ban Chỉ đạo, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã chủ động phối hợp với Vụ Tổ chức cán bộ, Vụ Pháp luật hình sự - hành chính nghiên cứu, tham mưu Lãnh đạo Bộ Tư pháp có Công văn hướng dẫn các địa phương về việc sắp xếp các Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước, lưu ý một số điểm đặc thù trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý như sau:
Thứ nhất, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập quy định: “Dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước” là dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu và dịch vụ sự nghiệp công mang tính đặc thù của một số ngành, lĩnh vực thuộc danh mục do cấp có thẩm quyền ban hành, được Nhà nước bảo đảm kinh phí hoặc hỗ trợ kinh phí để thực hiện khoản 3 Điều 3. Tiếp đó, Quyết định số 2069/QĐ-TTg ngày 08/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Danh mục dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu thuộc ngành Tư pháp quy định trợ giúp pháp lý thuộc dịch vụ sự nghiệp công thiết yếu.
Thứ hai, theo Thông tư số 07/2022/TT-BTP ngày 01/11/2022 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định tiêu chí phân loại, điều kiện thành lập, sáp nhập, hợp nhất, giải thể đơn vị sự nghiệp công lập thuộc ngành, lĩnh vực tư pháp thì Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước thuộc nhóm đơn vị sự nghiệp công lập cung ứng dịch vụ sự nghiệp công thiết yếu, sử dụng ngân sách nhà nước thuộc ngành, lĩnh vực tư pháp theo danh mục được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Trên cơ sở các quy định nói trên, thì thấy rằng, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước không phải là đơn vị sự nghiệp công lập phục vụ quản lý nhà nước và cũng không phải là đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ chi thường xuyên, mà là đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng ngân sách nhà nước để cung ứng dịch vụ công thiết yếu là dịch vụ trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật trợ giúp pháp lý.
Thực tiễn thời gian qua cho thấy, khi triển khai hợp nhất tỉnh, thành phố theo Nghị quyết số 190/2025/QH15 ngày 19/02/2025 của Quốc hội quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, nhiều địa phương đã quyết định duy trì số lượng các Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước như trước khi hợp nhất nhằm bảo đảm cung cấp dịch vụ trợ giúp pháp lý kịp thời, có chất lượng, bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của người dân thuộc diện được trợ giúp pháp lý, nhất là nhóm yếu thế, người dân cư trú ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn.
Tại Công văn số 6184/BTP-PB&TG ngày 02/10/2025 hướng dẫn thực hiện rà soát các Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước, Bộ Tư pháp đề nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố căn cứ nhu cầu, điều kiện thực tế của địa phương và các quy định pháp luật có liên quan để xem xét, quyết định việc sắp xếp Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước và chi nhánh của Trung tâm cho phù hợp, bảo đảm không gây xáo trộn, ưu tiên nguồn lực tương xứng cho Trung tâm, nâng cao năng lực đội ngũ trợ giúp viên pháp lý nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu trợ giúp pháp lý của người dân tại cơ sở. Trong quá trình sắp xếp này, Bộ Tư pháp đề nghị các địa phương lưu ý nguyên tắc quy định tại mục II.2 Kế hoạch số 130/KH-BCĐTKNQ18 như sau: “Việc sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị sự nghiệp công lập không làm ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả hoạt động cung ứng dịch vụ sự nghiệp công, đặc biệt là các dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu, phục vụ nhu cầu của người dân”./.
Nguyễn Diệu Hương,
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý