Triển khai Quyết định số 428/QĐ-TTg ngày 18/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2019-2022” (sau đây gọi là Đề án), Sở Tư pháp tham mưu Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh ban hành Kế hoạch triển khai Đề án trên địa bàn và các văn bản để chỉ đạo, hướng dẫn, tổ chức thực hiện Đề án. Trên cơ sở các văn bản của UBND tỉnh, Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam tỉnh cùng các Sở, ban, ngành, đoàn thể và các cơ quan, đơn vị có liên quan đã xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện. Căn cứ các văn bản chỉ đạo của cấp tỉnh, 10/10 Ủy ban nhân dân các huyện, thị xã, thành phố đã ban hành các Kế hoạch, Quyết định, Công văn chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức thực hiện Đề án có hiệu quả tại địa phương. Trên cơ sở đó, UBND cấp xã cũng đã xây dựng Kế hoạch triển khai thực hiện Đề án phù hợp với tình hình thực tế trên địa bàn.
Để thu thập thông tin, nắm bắt, đánh giá việc thực hiện Đề án; kịp thời phát hiện những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thực hiện Đề án, các cơ quan, đơn vị có liên quan trong việc triển khai thực hiện Đề án đã tiến hành kiểm tra tại các địa phương
[1]. Thông qua hoạt động kiểm tra, các cơ quan quản lý nhà nước đã kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ vướng mắc; phát hiện những bất cập trong thực hiện Đề án; chấn chỉnh những yếu kém trong công tác quản lý, chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện Đề án; kịp thời biểu dương, động viên, khen thưởng những cách làm hay, sáng tạo, mô hình hiệu quả. Tại cấp huyện, hằng năm việc kiểm tra công tác triển khai thực hiện Đề án được lồng ghép trong các đợt kiểm tra công tác tư pháp năm, kiểm tra rà soát văn bản quy phạm pháp luật, quản lý công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; phổ biến giáo dục pháp luật; hòa giải ở cơ sở; xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật do tổ kiểm tra của UBND cấp huyện thực hiện.
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động hòa giải ở cơ sở, việc bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng, nghiệp vụ hòa giải và cung cấp tài liệu cho các hòa giải viên, tập huấn viên được đặc biệt quan tâm, chú trọng.
Sở Tư pháp đã sử dụng Bộ tài liệu bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở cho hòa giải viên do Bộ Tư pháp ban hành (kèm theo Quyết định số 1852/QĐ-BTP ngày 01/9/2020 của Bộ Tư pháp) và đăng tải công khai trên Cổng thông tin điện tử của Sở Tư pháp để các huyện, thị xã, thành phố sử dụng làm tài liệu tổ chức hoạt động bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở và cung cấp cho hòa giải viên. Đồng thời, Sở Tư pháp đã biên soạn, in ấn và phát hành hơn 2.520 sổ tay tình huống pháp luật, 2.000 quyển Bản tin Tư pháp cho các Sở, ngành, cán bộ nhà nhân dân các cấp; Hội Luật gia tỉnh biên soạn phát hành hơn 300 tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ dành cho tập huấn viên, hòa giải viên ở cơ sở; Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh phát hành 1.200 Bản tin “Vì sự tiến bộ của phụ nữ”, trong đó có xây dựng chuyên mục hỏi - đáp pháp luật về chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, phản ảnh gương người tốt, việc tốt trong tham gia thực hiện tốt các phong trào của Hội; phát hành tờ gấp, sổ tay hỏi đáp pháp luật do Trung ương Hội hỗ trợ đến các chi, tổ hội… với nội dung ngắn gọn, dễ hiểu làm tài liệu sinh hoạt. Ở cấp huyện, cấp xã, việc biên soạn, phát hành, cung cấp tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ cho hòa giải viên được các cơ quan tư pháp cấp huyện, cấp xã chú trọng và tiến hàng năm, chủ yếu từ tài liệu của cấp tỉnh phát hành và bằng nhiều hình thức khác nhau như cấp phát trực tiếp, đăng tải trên cổng thông tin điện tử, trên hệ thống loa phát thanh...
Trên cơ sở Kế hoạch thực hiện Đề án, Sở Tư pháp đã tham mưu UBND tỉnh phê duyệt danh sách Đội ngũ Tập huấn viên, UBND cấp huyện đã thành lập đội ngũ tập huấn cấp huyện. Đội ngũ tập huấn viên cấp tỉnh, cấp huyện được tham gia tập huấn bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ hòa giải theo chương trình khung và bộ tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở.
Hàng năm, Sở Tư pháp đã thực hiện rà soát, thống kê số liệu về tổ chức và hoạt động hòa giải trên địa bàn, kịp thời hướng dẫn, phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh có biện pháp củng cố, kiện toàn, phát triển và nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ hoà giải. Tính đến tháng 10/2022, cả tỉnh có 696 tổ hòa giải với tổng số 4.385 hòa giải viên. Chất lượng của đội ngũ hòa giải viên ngày càng được nâng cao. Hàng năm, Sở Tư pháp đều tổ chức và hướng dẫn Phòng Tư pháp cấp huyện tổ chức bồi dưỡng, tập huấn kiến thức pháp luật, nghiệp vụ cho các hòa giải viên. Tỷ lệ hòa giải viên được bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng hòa giải ở cơ sở bình quân các năm đạt trên 60%.
Bên cạnh đó, để nâng cao năng lực hoạt động của đội ngũ hòa giải viên, các cơ quan, đơn vị cấp tỉnh đã phối hợp để tổ chức các buổi tập huấn, tuyên truyền, các cuộc thi,.. cụ thể: Sở Tư pháp đã phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh tổ chức cuộc thi viết “tìm hiểu pháp luật về hòa giải ở cơ sở” năm 2022 cho các tổ hòa giải trên địa bàn tỉnh; phối hợp với Bảo hiểm xã hội tỉnh tổ chức 06 lớp tập huấn nghiệp vụ công tác hòa giải ở cơ sở cho hòa giải viên và cán bộ các tổ chức đoàn thể tại 06 xã, thị trấn thuộc 03 huyện được lựa chọn thực hiện chỉ đạo điểm Đề án trên địa bàn tỉnh; phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh tổ chức các hội nghị tập huấn nghiệp vụ, kỹ năng hòa giải ở cơ sở, kiểm tra kiến thức pháp luật hòa giải viên tại các huyện, thị xã, thành phố; Hội Luật gia tỉnh đã tổ chức tư vấn, trợ giúp pháp lý cho đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã Phan Thanh, Phan Sơn, Phan Lâm về vấn đề tảo hôn, các tranh chấp về đất đai, dân sự... với sự tham gia của 125 lượt người; Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh tổ chức 04 lớp tập huấn/400 người về kỹ năng tuyên truyền, kỹ năng phòng, chống xâm hại trẻ em cho các hoà giải viên là cán bộ Hội, chi hội trưởng, hội viên nồng cốt.
Tại các huyện, thị xã, thành phố, hàng năm đều tổ chức các hội nghị tuyên truyền, phổ biến các chủ trương chính sách của Đảng và các văn bản Luật và dưới luật và trợ giúp pháp lý về các lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính, đất đai, hôn nhân và gia đình, hộ tịch,... cho đối tượng là cán bộ, công chức cấp xã; ban điều hành, bí thư chi bộ, Mặt trận và các đoàn thể thôn (khu phố), tuyên truyền viên, hòa giải viên pháp luật và nhân dân trên địa bàn.
Thực hiện chỉ đạo điểm nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở tại địa phương, Sở Tư pháp đã lựa chọn 06 xã, thị trấn thuộc 03 huyện để chọn điểm triển khai thực hiện Đề án (xã Tân Thắng, thị trấn Tân Nghĩa - huyện Hàm Tân; thị trấn Đức Tài, xã Trà Tân- huyện Đức Linh; xã Hòa Thắng, xã Phan Hòa - huyện Bắc Bình). Các địa phương được chọn làm điểm luôn được quan tâm và ngày càng nâng cao chất lượng hòa giải, dần đi vào nề nếp. Đội ngũ hòa giải viên hoạt động trên cơ sở tự nguyện, nhiệt tình, có tâm huyết, có trách nhiệm.
Trong những năm qua, chính quyền các cấp đã luôn quan tâm đến việc tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải ở cơ sở. Nhờ đó tỷ lệ vụ việc hòa giải thành bình quân đạt trên 75%. Việc phát hiện và giải quyết những mâu thuẫn, tranh chấp đã góp phần ổn định trật tự xã hội ở địa bàn dân cư.
Trong thời gian tới, để phát huy những kết quả đạt được, nâng cao hiệu quả công tác hòa giải cơ sở trên địa bàn tỉnh, cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:
- Tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật nhằm nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm trong Nhân dân đối với vị trí, vai trò của công tác hòa giải ở cơ sở.
- Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; phát huy vai trò, trách nhiệm của cơ quan Tư pháp, chính quyền địa phương trong công tác hòa giải ở cơ sở. Nhất là phát huy vai trò phối hợp giữa Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên cùng cấp của Mặt trận, UBND các cấp để thực hiện tốt công tác hòa giải ở cơ sở.
- Tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ hòa giải và hòa giải viên thông qua việc rà soát số lượng, chất lượng đội ngũ hòa giải viên; bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng hòa giải; tạo điều kiện cho hòa giải viên giao lưu, học hỏi kỹ năng hòa giải.
- Quan tâm đảm bảo kinh phí hoạt động, trang bị cơ sở vật chất, phương tiện làm việc cho tổ hoà giải và hòa giải viên; tạo điều kiện cho các hòa giải viên trong việc tiếp cận thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin. Bên cạnh đó giải quyết kịp thời, đầy đủ các chế độ, chính sách cho hoà giải viên, qua đó góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động công tác hòa giải ở cơ sở./.