Trợ giúp pháp lý Đồng Nai - điểm sáng trong thực hiện Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý và Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý ở Việt Nam đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 theo Quyết định số 678/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (Chiến lược) và Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý giai đoạn 2015 - 2025 theo Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 01/6/2015 của Thủ tướng Chính phủ (Đề án), đã tạo động lực và xung lực cho trợ giúp pháp lý Đồng Nai phát triển bền vững, là trụ cột vững chắc cho các đối tượng yếu thế trên địa bàn tỉnh.Nhằm tạo bước đột phá trong thực hiện Chiến lược và Đề án được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành, trong năm 2011 và năm 2015, tỉnh Đồng Nai đã xác định rõ các mục tiêu, nhiệm vụ cần thực hiện nhằm bảo đảm hai chính sách của Thủ tướng Chính phủ sớm đi vào cuộc sống, đó là tập trung kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tập trung thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý (TGPL), đặc biệt là các vụ việc tham gia tố tụng, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức và hoạt động. Tính đến hết năm 2024, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Đồng Nai có 03 Phòng, 05 Chi nhánh với 28 viên chức. Việc sớm kiện toàn tổ chức, bộ máy đã giúp Đồng Nai tạo nền móng vững chắc trong việc nâng cao chất lượng hoạt động TGPL, nhất là chất lượng vụ việc TGPL trong lĩnh vực tố tụng. Thực hiện vụ việc TGPL Giai đoạn 2011 - 2015, trên địa bàn tỉnh đã thực 5.133 vụ việc, trong đó: tư vấn, hướng dẫn, giải đáp pháp luật 4.962 vụ việc (chiếm 96,67%); tham gia tố tụng 164 vụ việc (chiếm 3,20%); đại diện ngoài tố tụng, hoà giải: 07 vụ việc (chiếm 0,13%). Bước sang giai đoạn thực hiện Đề án từ năm 2015 - 2017, số vụ việc TGPL là: 1.990 vụ việc, trong đó: tư vấn, hướng dẫn, giải đáp pháp luật 1.743 vụ việc (chiếm 87,59%); tham gia tố tụng 228 vụ việc (chiếm 11,46%); đại diện ngoài tố tụng, hoà giải: 19 vụ việc (chiếm 0,95%). Tổng số vụ việc thẩm định đánh giá chất lượng là 417 vụ việc, trong đó: 365 vụ việc đạt chất lượng tốt, 17 vụ việc đạt chất lượng khá, 35 vụ việc đạt chất lượng. Giai đoạn từ năm 2018 - 2024 là giai đoạn thực hiện Luật TGPL năm 2017, Trung tâm TGPL nhà nước đã thực hiện hoàn thành 2.480 vụ việc, trong đó: tư vấn, hướng dẫn, giải đáp pháp luật 30 vụ việc (chiếm 1,21%); tham gia tố tụng 2.435 vụ việc (chiếm 98,19%); đại diện ngoài tố tụng: 15 vụ việc (chiếm 0,6%). Số lượng vụ việc, tình hình thực hiện chỉ tiêu tham gia tố tụng của các Trợ giúp viên pháp lý năm sau cao hơn năm trước, đi đôi với đó là chất lượng vụ việc, tỷ lệ vụ việc thành công cũng tăng cao. Trung tâm TGPL nhà nước thường xuyên thẩm định chất lượng vụ việc, đánh giá hiệu quả đối với 2.450 vụ việc tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng hoàn thành. Trong đó: 2.414 vụ việc đạt chất lượng tốt, 28 vụ việc đạt chất lượng khá, 08 vụ việc đạt chất lượng. Số vụ việc TGPL tham gia tố tụng đáp ứng các tiêu chí xác định vụ việc thành công theo quy định tại Quyết định 1179/QĐ-BTP ngày 16/5/2022 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp là: 470 vụ việc, trong đó: 460 vụ việc tham gia tố tụng hình sự và 10 vụ việc tham gia tố tụng dân sự. Năm 2023 và năm 2024, qua kiểm tra và đánh giá chất lượng vụ việc TGPL của Sở Tư pháp cho thấy các vụ việc TGPL đều được thực hiện kịp thời, đáp ứng yêu cầu về tuân thủ pháp luật, hồ sơ thủ tục đảm bảo theo quy định, quyền và lợi ích của người được TGPL. Nâng cao chất lượng đội ngũ trợ giúp viên pháp lý Xác định con người là yếu tố quyết định, nên việc đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ trợ giúp viên pháp lý luôn nhận được sự quan tâm của lãnh đạo Uỷ ban nhân dân tỉnh. Từ năm 2018 đến nay, có 06 viên chức chủ động tham gia lớp đào tạo nghề luật sư do Học viện Tư pháp tổ chức để nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu công tác. Hiện nay, có 04 viên chức đã được bổ nhiệm Trợ giúp viên pháp lý, 02 viên chức đang trong quá trình hoàn thiện hồ sơ đề nghị bổ nhiệm Trợ giúp viên pháp lý. Huy động lực lượng xã hội tham gia TGPL Việc huy động lực lượng xã hội tham gia TGPL trên địa bàn Công tác truyền thông về TGPL Để tăng cường nhận thức về TGPL của người dân, nhất là ở cơ sở, từ năm 2018 đến nay trên địa bàn tỉnh đã triển khai nhiều phương thức truyền thông khác nhau như: Tổ chức 25 Hội nghị tập huấn, tọa đàm với 2.607 người tham dự nhằm triển khai Luật TGPL năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành; tập huấn kỹ năng TGPL cho các đối tượng đặc thù; nâng cao nhận thức về công tác phối hợp TGPL ở địa phương; Thực hiện 262 buổi TGPL lưu động tại xác xã vùng sâu, vùng xa, hướng tới đối tượng đặc thù là người già, đồng bào dân tộc, người thuộc hộ nghèo, người khuyết tật, người nhiễm HIV… với 13.532 lượt người tham dự, tư vấn, giải đáp pháp luật đối với 1.139 vụ việc cụ thể. Tổ chức 39 buổi Hội nghị truyền thông, thực hiện TGPL ngoài trụ sở cho 3.858 Hội viên Hội phụ nữ trên địa bàn tỉnh, tư vấn, giải đáp vướng mắc pháp luật đối với 294 trường hợp; Thực hiện 60 chuyên mục, phóng sự về hoạt động TGPL hoặc vụ việc TGPL điển hình trên các đài, báo, truyền hình. Từ năm 2018 đến 2023, thực hiện 126 chuyên mục “Bạn và TGPL” phát sóng đến hệ thống truyền thanh công cộng xã, phường; Lắp đặt, thay mới 405 bảng thông tin, hộp tin về TGPL tại phòng tiếp dân của Uỷ ban nhân dân cấp xã, cấp huyện, Tòa án, Viện kiểm sát, Công an, Trại tạm giam, Nhà tạm giữ; biên soạn, in ấn, cấp phát 64.000 tờ gấp pháp luật các loại; Trang thông tin điện tử của Trung tâm TGPL nhà nước đã được nâng cấp, hoàn thiện, kịp thời cung cấp văn bản chỉ đạo, điều hành của Trung ương và địa phương. Xây dựng trang fanpage “Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Đồng Nai” để đa dạng hoá hình thức tiếp cận với người dân, nhất là ở những địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện đi lại khó khăn. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác TGPL Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác thống kê, xử lý, quản lý và cung cấp thông tin, số liệu, báo cáo được đảm bảo. Triển khai đến người thực hiện TGPL chủ động cập nhật đầy đủ, thường xuyên lên “Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động TGPL” về các vụ việc TGPL được phân công, cập nhật quá trình thực hiện vụ việc, trạng thái hoàn thành, tiêu chí vụ việc thành công; đồng thời chỉ đạo viên chức, trợ giúp viên pháp lý cập nhật các thông tin về tổ chức, biên chế phát sinh, thay đổi trên hệ thống giúp quá trình quản lý nhà nước và trích xuất dữ liệu thông tin được nhanh chóng, kịp thời. Việc ứng dụng phần mềm đã đáp ứng tốt nhất trong việc quản lý, lưu trữ hồ sơ điện tử của từng vụ việc TGPL và hỗ trợ công tác quản lý khác trong hoạt động TGPL như: quản lý thông tin tổ chức, cán bộ, cung cấp các báo cáo thống kê một cách nhanh chóng, kịp thời và chính xác. Hàng năm ban hành kế hoạch ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động TGPL, nhằm ứng dụng công nghệ thông tin trong tăng cường quản lý nhà nước, hoạt động nghiệp vụ TGPL. Có thể khẳng định, với sự quan tâm của tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân tỉnh, công tác TGPL của Đồng Nai đã đạt được những kết quả tích cực, đó là:  - Cấp ủy, lãnh đạo Sở Tư pháp đã kịp thời tham mưu Uỷ ban nhân dân tỉnh thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về tổ chức và hoạt động TGPL tại địa phương, kịp thời ban hành những văn bản chỉ đạo, điều hành, cụ thể hóa những chủ trương, chính sách, văn bản pháp luật của cấp trên đảm bảo phù hợp với đặc điểm tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng tại địa phương; - Việc xây dựng Đề án vị trí việc làm của Trung tâm theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu quả, đúng định hướng tinh thần Nghị quyết số 19-NQ/TW về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập; - Số lượng vụ việc TGPL tăng đều qua các năm, trong đó có nhiều vụ việc tham gia tố tụng có tính chất phức tạp. Các hình thức TGPL ngày càng đa dạng, góp phần đưa dịch vụ pháp lý đến gần hơn với người dân.... được người dân tin tưởng. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác TGPL tại Đồng Nai vẫn còn gặp một số khó khăn, thách thức: Một là, nhận thức pháp luật của người dân ở một số nơi còn thấp, chưa biết, chưa quan tâm đến TGPL nên việc triển khai các chính sách TGPL có mặt còn hạn chế, ảnh hưởng phần nào đến việc tiếp cận của người dân với dịch vụ pháp lý miễn phí của Nhà nước. Hai là, số vụ việc được TGPL có tăng nhưng vẫn còn thấp so với số lượng người thuộc diện được TGPL trên địa bàn tỉnh, các vụ việc tham gia tố tụng còn ít so với số lượng án hình sự, dân sự, hành chính được thụ lý giải quyết tại các cơ quan tiến hành tố tụng. Để đáp ứng nhu cầu TGPL trong tình hình mới, xứng đáng là chỗ dựa về mặt pháp lý cho người yếu thế, tỉnh Đồng Nai kiến nghị: Trong thời gian tới, để người dân được tiếp cận và thụ hưởng dịch vụ TGPL thì cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện thể chế về diện người được TGPL theo hướng mở rộng đối tượng, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương. Đề nghị Bộ Tư pháp nghiên cứu, tham mưu sửa đổi Nghị định số 144/2017/NĐ-CP ngày 15/12/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật TGPL theo hướng mở rộng điều kiện có khó khăn về tài chính của nhóm người quy định tại khoản 7 Điều 7 Luật TGPL, cụ thể có thể nghiên cứu theo hướng sửa đổi quy định về điều kiện có khó khăn về tài chính là “người thuộc hộ cận nghèo, người được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng, người thuộc hộ mới thoát nghèo, người lao động có thu nhập thấp, người có khó khăn đột xuất… được chính quyền địa phương xác nhận”. Nguyễn Diệu Hương, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý