Để công tác trợ giúp pháp lý phát triển bền vũng, đi vào chiều sâu, đáp ứng yêu cầu trợ giúp pháp lý kịp thời, có chất lượng, ngày 10/5/2011, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 678/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý ở Việt Nam đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 (Chiến lược) ; tiếp đó ngày 01/6/2025 Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 01/6/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý giai đoạn 2015 -2025 (Đề án). Sau hơn 10 năm triển khai thực hiện Chiến lược và Đề án trợ giúp pháp lý tại thành phố Hải Phòng đã đạt được những kết quả đáng khích lệ.
Thựchiện tinh giản tổ chức, bộ máy và biên chế của Trung tâm, thành phố đã thực hiện sắp xếp, phê duyệt Đề án vị trí việc làm của Trung tâm. Trung tâm được bố trí 22 biên chế, tổ chức thành 4 Phòng và 3 Chi nhánh. Bộ máy Trung tâm gồm: Giám đốc, 02 Phó Giám đốc, 14 Trợ giúp viên pháp lý, 01 kế toán, 01 văn thư lưu trữ và 02 lao động hợp đồng. Đội ngũ viên chức Trung tâm đều có trình độ đại học trở lên, đáp ứng tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp theo quy định, đáp ứng nhu cầu trợ giúp pháp lý ngày càng đa dạng và phong phú trên địa bàn. Sau khi Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 có hiệu lực, trên cơ sở rà soát, đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh trên địa bàn, thành phố đã tiến hành sắp xếp, sáp nhập 03 Chi nhánh trợ giúp pháp lý. Hiện nay, trên địa bàn thành phố có 03 chi nhánh đặt tại các huyện Vĩnh Bảo, Tiên Lãng, Thủy Nguyên là các huyện xa Trung tâm, có nhu cầu trợ giúp pháp lý lớn. Các chi nhánh đều được bố trí trụ sở làm việc riêng, khang trang, có Trưởng Chi nhánh chuyên trách.
Giai đoạn từ tháng 6 năm 2011 đến 31/5/2015, số lượng các vụ việc trợ giúp pháp lý do Trung tâm thực hiện là 4.284 vụ, trong đó tư vấn pháp luật 3.799 vụ việc; tham gia tố tụng 485 vụ việc.
Giai đoạn từ 01/6/2015 đến 31/12/2017, thực hiện trợ giúp pháp lý được 2.382 vụ việc, trong đó, tư vấn 1.946 vụ việc, đại diện, bào chữa 434 vụ việc, đại diện ngoài tố tụng 02 vụ việc. Trong số các vụ việc trợ giúp pháp lý thì hình thức tư vấn pháp luật chiếm tỷ lệ cao, đáp ứng được yêu cầu của người được trợ giúp pháp lý.
Giai đoạn từ năm 2018 đến hết năm 2024, Trung tâm đã thực hiện trợ giúp pháp lý được 5.071 vụ việc, trong đó: tư vấn 842 vụ việc, tham gia tố tụng 4.222 vụ việc, đại diện ngoài tố tụng 07 vụ việc. Từ khi triển khai Luật TGPL năm 2017 thì các vụ việc trợ giúp pháp lý ở hình thức tham gia tố tụng chiếm đa số và tăng dần qua các năm (năm 2018 là 176 vụ việc, năm 2019 là 213 vụ việc..., năm 2023 là 1.170 vụ việc, năm 2024 là 1.348 vụ việc). Số lượng vụ việc tham gia tố tụng năm 2024 tăng 7,7 lần so với năm 2018. Hàng năm, 100% vụ việc tham gia tố tụng và 30% vụ việc tư vấn hoàn thành được thẩm định chất lượng. Tỷ lệ vụ việc đánh giá chất lượng do Sở Tư pháp lựa chọn hàng năm đảm bảo 100% người thực hiện trợ giúp pháp lý trên địa bàn phải có vụ việc được đánh giá chất lượng. Qua thẩm định, đánh giá chất lượng 100% vụ việc trợ giúp pháp lý đều đạt chất lượng, hiệu quả. Chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý ngày càng được nâng cao, bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của đối tượng, không có vụ việc nào gây thiệt hại cho đối tượng được trợ giúp pháp lý và phát sinh trách nhiệm bồi thường. Thông qua hoạt động thẩm định, đánh giá chất lượng đã chỉ ra những hạn chế, thiếu sót của Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý, từ đó có biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả trong hoạt động trợ giúp pháp lý.
Với những kết quả đã đạt được, mục tiêu của Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý và nhiệm vụ của Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý trong thời gian qua đã cơ bản hoàn thành, cùng với sự quan tâm, lãnh đạo của Đảng, của Bộ Tư pháp, của Thành ủy, Hội đồng nhân dân thành phố, Ủy ban nhân dân thành phố đã chỉ đạo các cấp, ngành tổ chức triển khai thực hiện, công tác trợ giúp pháp lý trên địa bàn từng bước có hiệu quả và ngày càng phát huy tác dụng tích cực trong đời sống xã hội. Thông qua số lượng và chất lượng các vụ việc tham gia tố tụng được cung cấp, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người nghèo, người có công với cách mạng và đối tượng yếu thế, dễ tổn thương trong xã hội đã thể hiện rõ nét chức năng xã hội của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật, phòng chống oan sai; góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và thực hiện chính sách an sinh xã hội, phát triển sinh kế, giảm nghèo bền vững…
Bên cạnh đó, vẫn còn một bộ phận xã hội, thậm chí một số cán bộ, công chức, viên chức chưa nhận thức đầy đủ về tổ chức và hoạt động trợ giúp pháp lý; công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý chưa thường xuyên rộng khắp, chưa thực sự thu hút được sự quan tâm của người dân về công tác này. Vẫn còn có cơ quan, ban, ngành, chính quyền địa phương chưa chủ động phối hợp, chưa quan tâm đúng mức, chưa tạo điều kiện cho hoạt động trợ giúp pháp lý hoặc coi trợ giúp pháp lý là nhiệm vụ của riêng ngành Tư pháp nên hoạt động trợ giúp pháp lý chưa phát huy hết hiệu quả. Một số Ủy ban nhân dân cấp xã chưa triển khai hiệu quả việc giới thiệu người được trợ giúp pháp lý có nhu cầu đến Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước. Các tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật trên địa bàn thành phố đăng ký tham gia trợ giúp pháp lý chưa nhiều, chưa tương xứng với khả năng thực có của đội ngũ luật sư trên địa bàn thành phố. Nhiều tổ chức hành nghề luật sư chưa thực sự quan tâm đến công tác trợ giúp pháp lý, khi thực hiện trợ giúp pháp lý còn chưa thật sự tận tâm, nghiên cứu hồ sơ, luận cứ bào chữa còn sơ sài, thiếu thuyết phục nên kết quả chưa cao.
Đề đáp ứng nhu cầu TGPL trong tình hình mới, xứng đáng là chỗ dựa về mặt pháp lý cho người yếu thế, TGPL Hải Phòng kiến nghị trong thời gian tới tiếp tục nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện thể chế về trợ giúp pháp lý và tổ chức triển khai có hiệu quả quy định của pháp luật trợ giúp pháp lý, bảo đảm các điều kiện cần thiết để cung cấp dịch vụ trợ giúp pháp lý chuyên nghiệp. Nghiên cứu bổ sung thêm điều kiện có khó khăn về tài chính của người được trợ giúp pháp lý đối với người mới thoát nghèo, người bị tai nạn, sự cố bất ngờ, thiên tai, địch họa; công nhân, người lao động là nạn nhân bị lừa đảo hoặc bị cưỡng bức lao động. Người không thể tiếp cận được tài sản của mình, của gia đình; người thuộc đối tượng bảo trợ xã hội có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn được chăm sóc, nuôi dưỡng tại cơ sở bảo trợ xã hội, nhà xã hội theo quy định của pháp luật. Hướng dẫn chuyên sâu về nghiệp vụ, kỹ năng tham gia tố tụng cho đội ngũ người thực hiện trợ giúp viên pháp lý; nghiên cứu bổ sung chức danh viên chức về công nghệ thông tin bảo đảm vận hành kỹ thuật đáp ứng việc tham gia phiên tòa trực tuyến cũng như thực hiện các công việc liên quan đến công nghệ thông tin như kết nối, nhập dữ liệu, cập nhật hồ sơ vụ việc TGPL, khai thác dữ liệu phục vụ hoạt động trợ giúp pháp lý….
Thảo Ly
Cục PBGDPL&TGPL