Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc đã tham dự và chủ trì, cùng tham dự có đồng chí Phan Hồng Nguyên – Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý; đồng chí Nguyễn Thanh Bình – Phó Chánh Văn phòng Bộ Tư pháp; PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn, Nguyên Vụ trưởng Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp; đại diện Lãnh đạo các Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Cần Thơ và tỉnh Tây Ninh; các Sở Tư pháp tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long; một số ban sở ngành, cơ sở giáo dục đại học và đơn vị xã, phường trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Định hướng tại Tọa đàm, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh việc sửa đổi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật lần này không chỉ nhằm khắc phục những bất cập, hạn chế đã bộc lộ qua 13 năm triển khai thi hành, mà quan trọng nhất là đổi mới tư duy về quản lý, vận hành, cách thức triển khai công tác PBGDPL. Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị yêu cầu
“xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật”, Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng cũng nhắc tới mục tiêu
“thượng tôn Hiến pháp và pháp luật phải trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội”. Làm sao để việc tìm hiểu, tuân thủ pháp luật của mọi người trong xã hội được thực hiện một cách tự giác, chủ động, trở thành nhu cầu tự thân. Muốn vậy thì công tác phổ biến, giáo dục pháp luật rất cần đổi mới, kết hợp phương pháp truyền thống còn hiệu quả với cách làm mới theo hướng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Chính vì vậy, sửa đổi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật lần này sẽ được thực hiện một cách căn bản, toàn diện.
Trên cơ sở đó, đại diện cho đơn vị được giao chủ trì tham mưu xây dựng hồ sơ chính sách của Luật, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý Phan Hồng Nguyên đã đề xuất 07 nhóm chính sách. Các nhóm chính sách này được xác định trên cơ sở tổng kết thực tiễn 13 năm thi hành Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật, rà soát các văn bản, chủ trương của Đảng, Nhà nước có liên quan đến công tác PBGDPL, nghiên cứu, tham mưu mô hình PBGDPL của một số quốc gia trên thế giới. Trong đó tập trung vào các nội dung: (i) Phân định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quản lý nhà nước, thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL); (ii) Hoàn thiện cơ chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng phối hợp PBGDPL; (iii) Điều chỉnh đối tượng và hoàn thiện chính sách về PBGDPL cho các đối tượng đặc thù, yếu thế để không ai bị bỏ lại phía sau; Phổ biến, giáo dục pháp luật bắt buộc cho cán bộ, công chức; đổi mới công tác giáo dục pháp luật trong các cơ sở giáo dục và đào tạo, cơ sở giáo dục nghề nghiệp; Xây dựng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác PBGDPL; huy động luật sư, luật gia, tư vấn viên pháp luật, trợ giúp viên pháp lý tham gia công tác PBGDPL; (vi) Gắn kết truyền thông chính sách với PBGDPL; đổi mới phương thức PBGDPL thông qua ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và (vii) cơ chế tài chính, chính sách xã hội hóa công tác PBGDPL.
Các nhóm chính sách nêu trên nhận được sự đồng thuận cao của đa số các đại biểu tham dự Tọa đàm. Đặc biệt, các ý kiến tập trung trao đổi và mạnh mẽ kiến nghị việc sửa đổi Luật cần ưu tiên giải quyết một số vấn đề có tác động lớn đến hiệu quả của công tác PBGDPL, ví dụ như cơ chế tài chính để tránh nơi có nơi không, nơi có ít nơi có nhiều, cần có cơ chế đặc thù về tài chính đối với công tác PBGDPL theo hướng quy định cụ thể các danh mục PBGDPL mà Nhà nước có cơ chế đặc thù về kinh phí và định mức chi đặc thù; tại từng cấp ở địa phương có thể giao cho một đầu mối quản lý và điều tiết kinh phí PBGDPL, định mức phân bổ tính trên địa bàn trọng điểm và dân số của địa phương; có mục riêng về kinh phí PBGDPL trong mục lục ngân sách nhà nước. Trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong chuyển đổi số về PBGDPL cũng cần được quy định rõ, cụ thể để việc quản lý, vận hành, chia sẻ dữ liệu dùng chung được kịp thời, hiệu quả, tránh trùng lắp, lãng phí nguồn lực. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền theo hướng địa phương được lựa chọn và quyết định cách thức PBGDPL cho phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và đối tượng tại địa phương; quy định thành lập Hội đồng ở cấp xã; có cơ chế, tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác PBGDPL và trong đó đo lường dựa trên mức độ tuân thủ pháp luật, tình hình vi phạm pháp luật của các đối tượng quản lý...
Theo đồng chí Đồng Việt Phương - Phó Giám đốc Sở Tư pháp Thành phố Cần Thơ thì sửa đổi Luật PBGDPL cần có quy định rõ cách thức PBGDPL mới thông qua mạng xã hội, đồng thời để tránh tình trạng khó khăn về kinh phí như hiện nay, nơi có nơi không, nơi nhiều nơi ít thì tại địa phương nên phân bổ kinh phí PBGDPL cho một đầu mối quản lý và điều tiết trên cơ sở tính theo địa bàn trọng điểm và dân số của địa phương. Bên cạnh đó, cần quy định “cứng” việc xây dựng và duy trì Hội đồng phối hợp PBGDPL tại cấp xã.
TS. Vũ Thị Hồng Yến – Đại học Sài Gòn cho rằng Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật khi được sửa đổi và quy định rõ việc thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng công việc và thực thi công vụ của đội ngũ này là rất cần thiết. Không nên dừng lại ở việc PBGDPL đơn thuần mà tập trung và chú trọng tới kỹ năng thực hành và tư duy pháp lý. Bên cạnh đó, cần có cơ chế huy động đội ngũ giảng viên dạy pháp luật tham gia PBGDPL, có thể tham khảo mô hình giáo dục pháp luật của Nhật Bản, Pháp, Trung Quốc để hoàn thiện quy định về giáo dục pháp luật trong Luật PBGDPL năm 2012.
PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn cũng đưa ra kiến nghị về sự cần thiết có cơ chế tài chính đặc thù, tương xứng, đặc biệt là có mục chi riêng về kinh phí PBGDPL trong mục lục ngân sách nhà nước. Đồng thời vấn đề quan trọng nhất trong sửa đổi Luật PBGDPL là mô hình của công tác PBGDPL, cần thay đổi theo hướng từ Nhà nước chủ đạo sang người dân chủ đạo nhằm thực hiện mục tiêu xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật; không chỉ giải quyết các bất cập hiện nay mà còn đáp ứng và phù hợp với xu thế phát triển đất nước trong tương lai, đến năm 2045.
Nhiều ý kiến cũng nhất trí cao về chính sách liên quan đến các nhóm đối tượng ưu tiên PBGDPL; nên có lực lượng báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật; việc thực hiện PBGDPL cho cán bộ, công chức và tập trung vào kỹ năng thực hành, tư duy pháp lý; cơ chế huy động luật sư, luật gia, trợ giúp viên pháp lý, giáo viên giảng dạy pháp luật tham gia PBGDPL...
Kết luận Tọa đàm, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc khẳng định việc xác định đúng và đầy đủ những vấn đề chính sách cần đưa vào dự thảo Luật PBGDPL (sửa đổi) là điều kiện tiên quyết để bảo đảm chất lượng soạn thảo. Công tác PBGDPL đã được xác định là trách nhiệm của hệ thống chính trị, do đó phải xác định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, cơ quan theo hướng có trách nhiệm chủ trì xây dựng luật, văn bản chuyên ngành nào thì có trách nhiệm PBGDPL về chuyên ngành đó. Hằng năm phải có chương trình, kế hoạch PBGDPL. Đặc biệt mô hình cấp xã hiện nay cũng có thay đổi về chức năng, vị trí, vai trò, nên cần có thiết chế Hội đồng để chỉ đạo, định hướng, phối hợp PBGDPL nhưng cơ chế phối hợp phải được xác định rõ ràng, cụ thể. Cách thức, phương pháp PBGDPL cũng cần đổi mới, tiếp tục duy trì cách làm truyền thống hiệu quả kết hợp cách làm mới thông qua công nghệ số, bảo đảm thông tin, PBGDPL trên kênh chính thống và đúng, đủ, sạch, sống. Luật sẽ quy định những vấn đề ổn định, nguyên tắc và những vấn đề linh hoạt, yêu cầu được điều chỉnh cho phù hợp để theo kịp thực tiễn thì có thể quy định và giải quyết trong văn bản hướng dẫn thi hành. Quy định rõ cơ chế tài chính theo hướng định lượng mức tối thiểu, có cơ chế kiểm tra, đánh giá, phân loại.
Trên cơ sở đó, Thứ trưởng đề nghị Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý nghiên cứu, tổng hợp, tiếp tục hoàn thiện các nhóm chính sách của Luật PBGDPL (sửa đổi), sớm hoàn thiện hồ sơ chính sách Luật để tiếp tục lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025./.