Hợp tác Việt – Lào trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý: Góp phần bảo vệ quyền con người khu vực biên giớiViệt Nam và Lào luôn duy trì mối quan hệ hợp tác chặt chẽ trong công tác quản lý, bảo vệ biên giới, bảo đảm an ninh, trật tự và phối hợp phòng, chống tội phạm tại khu vực biên giới hai nước. Trong bối cảnh đó, hoạt động trợ giúp pháp lý dành cho người dân sinh sống tại khu vực biên giới Việt Nam – Lào đã được triển khai hiệu quả, góp phần thiết thực vào việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đồng thời tăng cường mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa hai quốc gia.Trải qua 28 năm hình thành và phát triển kể từ năm 1997, hệ thống trợ giúp pháp lý (TGPL) tại Việt Nam ngày càng được củng cố và hoàn thiện, bao gồm cơ quan quản lý TGPL và các tổ chức thực hiện TGPL. Ở Trung ương, Bộ Tư pháp là cơ quan giúp Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về TGPL; trong đó, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đóng vai trò là đơn vị tham mưu, quản lý chuyên ngành giúp Bộ trưởng Bộ Tư pháp thực hiện nhiệm vụ này. Về mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với Lào trong lĩnh vực TGPL Tại Trung ương - Hợp tác ký kết Hiệp định Tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự giữa Việt Nam – Lào ký ngày 11/01/2023 Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (trước đây là Cục Trợ giúp pháp lý) đã tích cực tham gia vào quá trình đàm phán các điều khoản liên quan đến trợ giúp pháp lý trong khuôn khổ Hiệp định Tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam và Lào. Hiệp định được ký kết ngày 11/01/2023, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc tăng cường hợp tác pháp lý song phương và góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân hai nước. - Tham dự các Hội nghị Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam – Lào mở rộng Bên cạnh việc phối hợp với Vụ Hợp tác quốc tế chuẩn bị thông tin, Lãnh đạo Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp đều tham dự Hội nghị Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam – Lào. - Hướng dẫn các cơ quan tư pháp địa phương triển khai hiệu quả công tác TGPL cho người dân khu vực biên giới với Lào Khoản 1 Điều 4 Hiệp định tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự giữa Việt Nam và Lào quy định “Công dân của mỗi Bên có quyền được miễn, giảm chi phí tố tụng và được trợ giúp pháp lý miễn phí trên lãnh thổ của Bên kia theo cùng những điều kiện và mức độ như công dân của Bên kia”. Để đảm bảo triển khai Hiệp định tương trợ tư pháp và tạo điều kiện cho người dân thuộc diện TGPL được TGPL kịp thời, đúng quy định, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (trước đây là Cục TGPL) hướng dẫn các Trung tâm TGPL nhà nước, đặc biệt là các tỉnh chung đường biên tập trung thực hiện quy định của Hiệp định tương trợ tư pháp khi nhận được yêu cầu, đề nghị TGPL từ cơ quan có thẩm quyền của địa phương.  Trên cơ sở hướng dẫn của Cục, Trung tâm TGPL tỉnh Quảng Trị đã thực hiện TGPL cho công dân Lào. Ngày 15/11/2023, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (trước đây là Cục Trợ giúp pháp lý) đã có Công văn số 689/CTGPL-CS&QLNV về việc triển khai công tác TGPL cho người dân khu vực biên giới với Lào gửi Giám đốc Sở Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới với Lào, đề nghị các Giám đốc Sở Tư pháp chỉ đạo Trung tâm TGPL nhà nước chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan (cơ quan biên phòng, Uỷ ban nhân dân các xã biên giới,…), tăng cường hiểu biết pháp luật cho các cán bộ ở cơ sở để giúp họ hiểu hơn về TGPL từ đó làm cầu nối giữa người dân và TGPL; tổ chức tập huấn chuyên sâu cho người thực hiện TGPL và các cơ quan liên quan; trao đổi, hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng hành nghề, kỹ năng phối hợp cho người thực hiện TGPL… - Thực hiện công tác truyền thông Công tác truyền thông về TGPL được Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý chú trọng, qua đó tăng cường khả năng tiếp cận pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đặc biệt là người dân khu vực biên giới với Lào. Trong giai đoạn năm 2021 – năm 2025, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã truyền thông về TGPL với nhiều hình thức đa dạng (báo hình, báo viết, tờ gấp,…), phối hợp xây dựng phát sóng một số chương trình, phóng sự, diễn án về TGPL cho người dân, trong đó có các đối tượng yếu thế như người dân tộc thiểu số, trẻ em, người khuyết tật, nạn nhân bị mua bán,…trên các kênh truyền hình nhiều người theo dõi như Đài truyền hình Việt Nam[1]; Truyền hình thông tấn VNews[2] ,… phủ sóng tới các tỉnh vùng biên giới Việt – Lào. Tại địa phương - Thực hiện vụ việc TGPL cho người dân tại các tỉnh vùng biên giới Việt Nam và Lào Theo báo cáo của Sở Tư pháp 10 tỉnh chung khu vực biên giới với Lào (Điện Biên, Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Kon Tum), từ 01/01/2021 - 31/12/2024, các Trung tâm TGPL nhà nước đã tiếp nhận 21.339 vụ việc (1.663 vụ việc tư vấn, 19.356 vụ việc tham gia tố tụng, 320 vụ việc đại diện ngoài tố tụng), có 19.879 vụ việc TGPL kết thúc. Thông qua việc giải quyết hàng ngàn vụ việc cụ thể, những người thực hiện TGPL không chỉ đơn thuần là cung cấp dịch vụ pháp lý mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiểu biết pháp luật cho người dân. Điều này đặc biệt có ý nghĩa ở khu vực biên giới, nơi điều kiện tiếp cận pháp luật còn nhiều hạn chế. Từ đó, góp phần hạn chế vi phạm pháp luật trong xã hội, xây dựng một cộng đồng văn minh, thượng tôn pháp luật và củng cố thêm mối quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai quốc gia. - Đẩy mạnh công tác truyền thông tại vùng viên giới Các địa phương đã đa dạng hóa và đổi mới các phương thức truyền thông về TGPL phù hợp với từng đặc thù địa bàn, trình độ dân trí của người dân. Thông qua tổ chức các đợt truyền thông hướng đến các cán bộ ở cơ sở (trưởng thôn, cán bộ Hội phụ nữ, Hội nông dân, cán bộ tư pháp - hộ tịch…) tại các tỉnh có chung đường biên giới với Lào sẽ giúp họ có những thông tin cơ bản về TGPL để từ đó làm cầu nối giữa người dân và TGPL, nắm bắt được nhu cầu TGPL của người dân và chủ động hướng dẫn người dân tìm đến Trung tâm TGPL Nhà nước khi có tranh chấp, vướng mắc pháp luật.  Có thể nói, hợp tác giữa Việt Nam và Lào trong lĩnh vực TGPL không chỉ góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đặc biệt là đồng bào các dân tộc thiểu số vùng biên, mà còn là biểu hiện sinh động của tình đoàn kết, hữu nghị truyền thống giữa hai quốc gia. Trong thời gian tới, với sự nỗ lực chung của các cơ quan tư pháp hai nước, hoạt động trợ giúp pháp lý khu vực biên giới sẽ tiếp tục được đẩy mạnh, mở rộng về phạm vi, nâng cao về chất lượng, qua đó góp phần củng cố vững chắc nền tảng pháp lý vì một khu vực biên giới hòa bình, ổn định và phát triển bền vững. Nguyễn Phan Thuỳ Linh, Phòng Quản lý trợ giúp pháp lý, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý   [1] Phóng sự “TGPL cho người dân tộc vùng biên giới”; Phóng sự “TGPL – Thắp sáng hy vọng cho em”, Phim diễn án “TGPL cho người cao tuổi có khó khăn về tài chính”,… [2] Phóng sự “TGPL – điểm tựa cho đồng bào dân tộc thiểu số”, Phóng sự “TGPL bào chữa cho người chưa thành niên phạm tội, Phóng sự “TGPL – Gỡ khó về pháp lý cho người nghèo”…